Και οι νεκροί έχουν δικαίωμα στη λήθη!
ΑΠΟΦΑΣΗ
M.L. κατά Σλοβακίας της 14.10.2021 (αρ. προσφ. 34159/17)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαίωμα στη λήθη. Η υπόθεση αφορούσε τρία άρθρα εφημερίδων του 2006 για τον γιο της προσφεύγουσας (πρώην ιερέα ενορίας που είχε καταδικαστεί για σεξουαλική κακοποίηση), που κυκλοφόρησαν μετά το θάνατό του και τις επακόλουθες δικαστικές διαδικασίες. Τα άρθρα είχαν συνδυάσει ορισμένα στοιχεία από τις ποινικές υποθέσεις των καταδικών του γιου της προσφεύγουσας με αβάσιμες και μη επαληθευμένες δηλώσεις, ιδίως γύρω από το θάνατο του άνδρα και τις φερόμενες ομολογίες.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ιδίως ότι μια ποινική καταδίκη δεν στερούσε από έναν καταδικασμένο το δικαίωμα του στη λήθη και ο γιος της προσφεύγουσας δεν θα μπορούσε να στερηθεί της προστασίας του άρθρου 8. Τα εν λόγω άρθρα έκαναν αίσθηση και δεν είχαν συμβάλει στη δημόσια συζήτηση γύρω από τη σεξουαλική κακοποίηση από καθολικούς κληρικούς. Συνολικά, τα εθνικά δικαστήρια απέτυχαν επαρκώς να εξισορροπήσουν την ελευθερία έκφρασης των εφημερίδων με το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής της προσφεύγουσας.
Παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).
Το Δικαστήριο επιδίκασε στην προσφεύγουσα 5.000 ευρώ ως αποζημίωση και τα έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, M.L., είναι Σλοβάκα υπήκοος η οποία γεννήθηκε το 1948 και ζει στο Čierne pole (Σλοβακία). Στα τέλη του αιώνα ο γιος του M.L. – τότε καθολικός ιερέας – καταδικάστηκε για σεξουαλική κακοποίηση και εκφορά απειλών κατά την ηθική εκπαίδευση νέων (είχε προσπαθήσει να πραγματοποιήσει μη συναινετικό στοματικό σεξ με ανήλικο αγόρι) και ανήθικη συμπεριφορά (λόγω συναινετικού στοματικού σεξ με ενήλικά άνδρα σε δημόσιο χώρο). Εξέτισε της ποινή του έως το 2003. Ο γιος της M.L. απεβίωσε το 2006.
Το Μάρτιο έως τον Μάιο του 2008 τρεις εφημερίδες ανέφεραν τις καταδίκες του γιου της Μ.L. Τα άρθρα είχαν τίτλο «Ο ιερέας ομολόγησε κακοποίηση ανηλίκων αγοριών», «Τα μυστικά της αυτοκτονίας του ιερέα», «Ιερέας κακοποίησε αγόρι Ρομά», «Ομολόγησε πριν από την αυτοκτονία του», «Προστατευμένοι ιερείς» και «Η Εκκλησία παρείχε εγγύηση για να βγάλει έναν παιδόφιλο ιερέα από τη φυλακή». Τα άρθρα περιέγραφαν διάφορες κατηγορίες εναντίον του γιού της M.L., συμπεριλαμβανομένων φερόμενων ομολογιών και σύνδεσης αυτών με την υποτιθέμενη αυτοκτονία του άνδρα, και την ιεραρχία της καθολικής εκκλησίας, αναφέροντας πολλές ιδιωτικές λεπτομέρειες για τον θανόντα. Ένα από τα άρθρα περιλάμβανε εικόνες.
Τον Αύγουστο του 2008 η M.L. κίνησε διαδικασία κατά των εκδοτών των εφημερίδων. Υποστήριξε ότι ο γιός της είχε ομολογήσει τη διάπραξη παράνομων πράξεων, αλλά όχι τη σεξουαλική κακοποίηση. Αποκάλυψε ότι τα άρθρα περιείχαν πολλά ψεύδη, ιδίως ότι είχε αποβιώσει λόγω ιατρικής αμέλειας και χρήσης φαρμάκων. Η ίδια ισχυρίστηκε ότι οι ισχυρισμοί παραβίασαν τα ιδιωτικά δικαιώματα τόσο της ίδιας όσο και του εκλιπόντος γιου της και είχαν προκαλέσει αρνητική αντίδραση από γνωστούς της οικογένειας.
Το Επαρχιακό Δικαστήριο δέχτηκε εν μέρει την αγωγή, αλλά απέρριψε την αξίωσή της για αποζημίωση. Η προσφεύγουσα άσκησε έφεση, κυρίως με βάση ότι το δικαστήριο δεν είχε διατάξει ούτε τη καταβολή αποζημίωσης ούτε είχε διατάξει να ειπωθεί κάποια συγγνώμη για τη δημοσίευση της εικόνας του γιου της M.L.
Το 2013, το Περιφερειακό Δικαστήριο Košice ακύρωσε την πρωτόδικη απόφαση, επικαλούμενο την έλλειψη επαρκούς αιτιολογίας στην αρχική κρίση. Η προσφεύγουσα έχασε εκ νέου δίκη, και το Επαρχιακό Δικαστήριο αποφάσισε, ειδικότερα, ότι ως ιερέας της ενορίας, ο γιος της ήταν ένα «δημόσιο πρόσωπο» και υπόκειτο σε μεγαλύτερη κριτική και η κάλυψη της υπόθεσης και η δημοσίευση της εικόνας του γιου της προσφεύγουσας ήταν δικαιολογημένη.
Τελικά, μετά από περαιτέρω δικαστικές διαδικασίες, η προσφεύγουσα υπέβαλε συνταγματική καταγγελία στο Συνταγματικό Δικαστήριο, η οποία κηρύχθηκε προδήλως αβάσιμη. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα πρωτοβάθμια δικαστήρια είχαν εξετάσει τα επιχειρήματα της προσφεύγουσας και είχαν αιτιολογήσει σύμφωνα με το Σύνταγμα.
Στηριζόμενος στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), η προσφεύγουσα κατήγγειλε ότι η απόρριψη της προσφυγής της κατά των εκδοτών της εφημερίδας ισοδυναμούσε με παράβαση των δικαιωμάτων της Σύμβασης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η προσφεύγουσα επηρεάστηκε άμεσα από τα εν λόγω άρθρα. Παρόλο που τα εγχώρια δικαστήρια είχαν διαπιστώσει ότι οι ιερείς μπορούσαν να αντιμετωπίζονται ως δημόσια πρόσωπα, ο γιός της δεν ήταν, για το Δικαστήριο, γνωστό δημόσιο πρόσωπο ή υψηλού επιπέδου εκκλησιαστικός αξιωματούχος. Δήλωσε ότι ένα άτομο διατηρεί το δικαίωμα στη λήθη μετά από ποινική καταδίκη, ιδιαίτερα όταν έχει εκτίσει τη ποινή του, βοηθώντας στην επανένταξή του στην κοινωνία. Στην προκειμένη περίπτωση, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο γιος της προσφεύγουσας είχε εκτίσει τη ποινή του.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι ακόμη και μια αξιολογική κρίση έπρεπε να βασίζεται σε επαρκή γεγονότα για να εξεταστεί βάσει της ΕΣΔΑ. Η διαφορά μεταξύ μιας αξιολογικής κρίσης και ενός γεγονότος βρισκόταν τελικά στον βαθμό της πραγματικής απόδειξης που έπρεπε να αποδειχθεί. Στα επίμαχα άρθρα σε αυτήν την περίπτωση, αβάσιμες και μη επαληθευμένες δηλώσεις είχαν παρουσιαστεί ως γεγονότα που είχαν οδηγήσει στις καταδίκες του γιου της προσφεύγουσας. Αυτή η αδυναμία διάκρισης αξιών ήταν ιδιαίτερα εμφανής σε σχέση με την αναφορά τους στον θάνατο του άνδρα. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν αποτύχει να προβούν σε επαρκή αξιολόγηση όλων των στοιχείων που σχετίζονται με το θέμα και των διαθέσιμων στοιχείων. Επιπλέον, οι αβάσιμες δηλώσεις των δημοσιογράφων δεν στοιχειοθετούσαν υπεύθυνη δημοσιογραφία.
Σύμφωνα με προηγούμενες υποθέσεις, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης από έναν Ρωμαιοκαθολικό κληρικό ήταν προς το δημόσιο συμφέρον. Ωστόσο, τα άρθρα σε αυτή την περίπτωση δεν είχαν συμβάλει σημαντικά στη δημόσια συζήτηση σχετικά με το εν λόγω θέμα.
Συνολικά, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν κατάφεραν να εξισορροπήσουν το δικαίωμα της προσφεύγουσας στην ιδιωτική ζωή και το δικαίωμα της εφημερίδας στην ελευθερία της έκφρασης, οδηγώντας σε παραβίαση του άρθρου 8.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Σλοβακία όφειλε να καταβάλει στην προσφεύγουσα 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 267 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
