Ιατρική επέμβαση για αφαίρεση νεφρού χωρίς ενήμερη συγκατάθεση ασθενή. Παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής
ΑΠΟΦΑΣΗ
Mayboroda κατά Ουκρανίας της 13.04.2023 (αρ. προσφ. 14709/07)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ιατρική επέμβαση και ενημερωμένη συναίνεση. Προστασία ιδιωτικής ζωής.
Η προσφεύγουσα υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση κατά τη διάρκεια της οποίας αφαιρέθηκε εκτάκτως για την σωτηρία της, το ένα της νεφρό λόγω εσωτερικής αιμορραγίας. Δεν είχε παράσχει έγγραφη συγκατάθεση για την εν λόγω επέμβαση ούτε ενημερώθηκε για την κατάσταση της υγείας της και την αφαίρεση του νεφρού. Έμαθε από τρίτους και αφού είχε βγει από το νοσοκομείο ότι της είχε αφαιρεθεί το νεφρό. Άσκησε προσφυγή για παραβίαση του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή. Στη συνέχεια απεβίωσε. Η υπόθεση συνεχίστηκε από την κόρη της.
Το Στρασβούργο επισήμανε ότι τα κράτη έχουν γενικά ένα ευρύ περιθώριο εκτίμησης όσον αφορά τον καθορισμό της πολιτικής τους για την υγειονομική περίθαλψη. Ωστόσο, η θέσπιση ορισμένων τυποποιημένων κατευθυντήριων γραμμών και επισημοποιημένων διαδικασιών, έχουν δημιουργήσει ένα κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο που πρέπει να ακολουθούν οι γιατροί.
Εν προκειμένω διαπίστωσε ότι η προσφεύγουσα και οι συγγενείς της ουδέποτε ενημερώθηκαν για την επέμβαση. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι το εναγόμενο κράτος δεν είχε εκπληρώσει το θετικό του καθήκον να δημιουργήσει κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο για την προστασία του δικαιώματος της προσφεύγουσας για ενημερωμένη συναίνεση σε ιατρικές πράξεις και αναγνώρισε παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8). Αντιθέτως το ΕΔΔΑ έκρινε ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν επαρκώς ερευνήσει την υπόθεση για την ευθύνη των ιατρών και η προσφεύγουσα είχε λάβει προσήκουσα αποζημίωση κατόπιν ασκηθείσας αγωγής. Ως εκ τούτου για αυτό το σκέλος απέρριψε την προσφυγή ως απαράδεκτη.
Το Δικαστήριο επιδίκασε στην κόρη της προσφεύγουσας το ποσό των 4.500 ευρώ για ψυχική οδύνη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, LyudmylaIvanivnaMayboroda, ήταν Ουκρανή υπήκοος που γεννήθηκε το 1952 και έζησε στη Svalyava (Ουκρανία). Πέθανε το 2016, ενώ η διαδικασία ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ήταν ακόμη σε εξέλιξη. Η κόρη της MyroslavaKorostelova συνέχισε την προσφυγή αντ’ αυτής. Τον Μάρτιο του 2000 η προσφεύγουσα υποβλήθηκε σε χειρουργική αφαίρεση των αριστερών επινεφριδίων στο Περιφερειακό Κλινικό Νοσοκομείο του Lviv. Υπήρχε υποψία ότι είχε αναπτύξει μετεγχειρητική εσωτερική αιμορραγία και έτσι πραγματοποιήθηκε επείγουσα χειρουργική επέμβαση. Αφού λήφθηκε προφορική συγκατάθεση της προσφεύγουσας, χειρουργήθηκε από ομάδα τριών ιατρών. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, αφαιρέθηκε ο αριστερός νεφρός της, ο οποίος είχε προηγουμένως διαγνωστεί ως υγιής. Πήρε εξιτήριο ένα μήνα και πέντε ημέρες αργότερα. Το εξιτήριο δεν ανέφερε την αφαίρεση του νεφρού της.
Αργότερα εκείνο το έτος έλαβε ένα ανώνυμο τηλεφώνημα που ανέφερε ότι το νεφρό της «είχε κλαπεί». Επικοινώνησε με τον Τύπο, γεγονός που οδήγησε ένα ανώτερο μέλος ΔΕΠ του πανεπιστημίου, ο οποίος ήταν πατέρας του συμβούλου γιατρού της Mayborada, να της γράψει μια επιστολή για να ζητήσει συγγνώμη, εξηγώντας ότι δεν είχε δοθεί καμία πληροφορία για να διευκολυνθεί η ανάρρωση και ότι είχε σκοπό να την ενημερώσει στο επόμενο ραντεβού της. Τον Σεπτέμβριο του 2000, η Mayboroda υπέβαλε καταγγελία στον εθνικό Διαμεσολαβητή, γεγονός που οδήγησε έναν εισαγγελέα να ανακρίνει έναν εμπλεκόμενο γιατρό. Ασκήθηκε δίωξη κατά ενός από τους θεράποντες ιατρούς με την κατηγορία της κατάχρησης εξουσίας και πλαστογραφίας επίσημου εγγράφου. Η διαδικασία τελικώς αρχειοθετήθηκε. Δεν κινήθηκε καμία άλλη ποινική έρευνα σε σχέση με τις άλλες καταγγελίες της.
Το 2002 η προσφεύγουσα άσκησε αγωγή κατά του θεράποντος ιατρού και του χειρουργού, του νοσοκομείου και του πανεπιστημίου με το οποίο συνδέονταν οι ανωτέρω ιατροί. Το 2005 το Επαρχιακό Δικαστήριο της Svalyavaτην έκανε δεκτήως προς τονένα από τους γιατρούς, κρίνοντας ότι είχε παραβεί τα καθήκοντά του.
Τα ένδικα μέσα που άσκησε η προσφεύγουσα απορρίφθηκαν.
Η προσφεύγουσα παραπονέθηκε για την αποτυχία προστασίας του δικαιώματος της στην ενημερωμένη συναίνεση σχετικά με την αφαίρεση του νεφρού της και για την απόκρυψη αυτών των πληροφοριών από τους γιατρούς κατά την μετεγχειρητική περίοδο.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Προκαταρκτικό ζήτημα
Η προσφεύγουσα απεβίωσε ενώ η παρούσα διαδικασία εκκρεμούσε ενώπιον του Δικαστηρίου. Η κόρη της είχε δικαίωμα να συνεχίσει τη διαδικασία στη θέση της.
Άρθρο 8
Αποτυχία προστασίας του δικαιώματος της προσφεύγουσας σε ενημερωμένη συναίνεση
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι το δικαίωμα συναίνεσης κατόπιν ενημέρωσης σε ιατρικές παρεμβάσεις ήταν εγγυημένο στην Ουκρανία βάσει του νόμου περί των θεμελιωδών αρχών της νομοθεσίας για την προστασία της υγείας. Μια επέμβαση για την σωτηρία του ασθενούς ως έκτακτη ανάγκη χωρίς συγκατάθεση δεν ήταν από μόνη της ασυμβίβαστη με τη Σύμβαση ή τη σχετική ουκρανική νομοθεσία. Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση, ζητήθηκε η συναίνεση της προσφεύγουσας, χωρίς ωστόσο να αναφερθεί η ενδεχόμενη αφαίρεση του νεφρού της. Οι γιατροί δεν είχαν ζητήσει συγκατάθεση σχετικά με την αφαίρεση νεφρού από τους συγγενείς της κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Οι ουκρανικές αρχές δεν είχαν εξετάσει το ζήτημα της συναίνεσης σε βάθος, εστιάζοντας αποκλειστικά και αποδεχόμενες τον ισχυρισμό ότι το όργανο είχε αφαιρεθεί ως επιτακτικό μέτρο για την σωτηρία της σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Επιπλέον, φαίνεται ότι το νοσοκομείο – το οποίο ακολουθούσε την πρακτική της προφορικής συναίνεσης – δεν διέθετε επαρκή πρωτόκολλα τήρησης αρχείων ή πολιτική διαβούλευσης με συγγενείς σε τέτοιες καταστάσεις. Το Δικαστήριο επισήμανε την αναφορά του επικεφαλήςτης ιατρικής ομάδας στη νομοθεσία της σοβιετικής εποχής και όχι στο ενημερωμένο εφαρμοστέο ουκρανικό δίκαιο. Συνολικά, το Δικαστήριο έκρινε ότι το κράτος απέτυχε να δημιουργήσει ένα κατάλληλο κανονιστικό πλαίσιο για την προστασία του δικαιώματος στην ενημερωμένη συναίνεση, σημειώνοντας επίσης ότι η απουσία ειδικών κανονιστικών μέσων που θα είχαν επεξεργαστεί βασικές πτυχές αυτού του δικαιώματος σε διαφορετικό πλαίσιο είχε προηγουμένως οδηγήσει στη διαπίστωση παραβίασης του άρθρου 2 στην υπόθεση Arskaya κατά Ουκρανίας (αριθ. προσφ. 45076/05). Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της Σύμβασης).
Αποτυχία προστασίας της προσφεύγουσας από την απόκρυψη των πληροφοριών από τους γιατρούς της
ο Δικαστήριο σημείωσε ότι τα ουκρανικά δικαστήρια είχαν κρίνει τον θεράποντα γιατρό της υπεύθυνο για την παράλειψή του να ενημερώσει την προσφεύγουσα ή τους συγγενείς της για την αφαίρεση του νεφρού της και έλαβε αποζημίωση για αυτό.Δεν εναπόκειτο στο Δικαστήριο να καθορίσει την ευθύνη των άλλων εναγομένων στην αγωγή της αλλά μόνον να καθορίσει την ευθύνη του κράτους βάσει της Σύμβασης. Δεν φαίνεται να υπήρξε καμία εμφάνιση αυθαιρεσίας ή πρόδηλων ελλείψεων στην προσέγγιση των δικαστηρίων. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο έκρινε ότι τα εθνικά δικαστήρια αντιμετώπισαν επαρκώς το ζήτημα της απόκρυψης πληροφοριών και, ως εκ τούτου, έκρινε απαράδεκτο το σκέλος αυτό της προσφυγής.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41). Το Δικαστήριο επιδίκασε στην κόρη της προσφεύγουσας το ποσό των 4.500 ευρώ για ψυχική οδύνη(επιμέλεια echrcaselaw.com).
