Επιδίκαση αποζημίωσης σε πρώην πρωθυπουργό για ανάρτηση στο Facebook σχολίων για διαφθορά άλλου πολιτικού. Παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Ponta κατά Ρουμανίας της 14.06.2022 (αρ. 44652/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Επικριτικά σχόλια από πρώην Πρωθυπουργό στο facebook σε βάρος πολιτικού. Ελευθερία τηςωέκφρασης.
Ο προσφεύγων, είναι Ρουμάνος υπήκοος, ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός για 3 χρόνια. Μέσα από μία ανάρτησή του στο Facebook έκανε επικριτικά σχόλια για άλλο πολιτικό πρόσωπο. Ο θιγόμενος πολιτικός άσκησε αγωγή εναντίον του προσφεύγοντος και τα εθνικά δικαστήρια τον καταδίκασαν σε καταβολή 20.000 lei (RON) – περίπου 4.400 ευρώ – για ηθική βλάβη, ποσό το οποίο μετά από έφεση του προσφεύγοντος μειώθηκε στο μισό (2.200 ευρώ περίπου).
Επικαλούμενος το άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης), ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι η επιδίκαση αποζημίωσης εναντίον του ισοδυναμούσε με παρέμβαση στο δικαίωμά του στην ελευθερία της έκφρασης, που δεν ήταν αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Κατά το Δικαστήριο του Στρασβούργου τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν εφαρμόσει τα κριτήρια που ορίζονται στη νομολογία του, εξισορροπώντας το δικαίωμα του ενάγοντος (πρώην υπουργού) να γίνει σεβαστή η φήμη του έναντι του δικαιώματος του εναγομένου (πρώην πρωθυπουργού) στην ελευθερία της έκφρασης. Θεώρησε ότι τα εγχώρια δικαστήρια δεν είχαν αποδείξει πειστικά ότι υπήρχε επιτακτική κοινωνική ανάγκη να τεθεί η προστασία των δικαιωμάτων προσωπικότητας του ενάγοντος πολιτικού πάνω από το δικαίωμα του προσφεύγοντος εναγομένου στην ελευθερία της έκφρασης και πάνω από το δημόσιο συμφέρον για την προώθηση αυτής της ελευθερίας όταν πρόκειται για ζήτημα δημοσίου ενδιαφέροντος.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης δεν ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία» και διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος αυτού (άρθρου 10 της ΕΣΔΑ). Επιδίκασε στον προσφεύγοντα 2.200 ευρώ για αποζημίωση (το ποσό δηλ. που είχε καταβάλει στον ενάγοντα).
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Victor-Viorel Ponta, είναι Ρουμάνος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1972 και ζει στο Βουκουρέστι. Αφού διετέλεσε βουλευτής και αρχηγός του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, ο ίδιος ίδρυσε και ηγήθηκε του κόμματος «PRO Romania». Ο προσφεύγων ήταν πρωθυπουργός από τον Μάιο του 2012 μέχρι την παραίτησή του τον Νοέμβριο του 2015. Από Μάιο έως Αύγουστο 2012 ο L.I. διετέλεσε Υφυπουργός Οικονομίας στην κυβέρνηση του προσφεύγοντος με αρμοδιότητες σχετικές με επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τον προσφεύγοντα, ο L.I. διεξήγαγε μια πολύ επιθετική εκστρατεία στα ΜΜΕ εναντίον του, που περιελάμβανε σοβαρές αβάσιμες κατηγορίες επί των οποίων δεν απάντησε ποτέ.
Τον Φεβρουάριο του 2016 ο L.I. κλήθηκε από τον εισαγγελέα και την Διεύθυνση Εθνικής Καταπολέμησης της Διαφθοράς σε σχέση με καταγγελίες για διαφθορά.
Στις 10 Φεβρουαρίου 2016, ενώ ήταν βουλευτής, ο προσφεύγων δημοσίευσε ένα κείμενο στο Facebook που ανέφερε συγκεκριμένα: «…στα σχεδόν τέσσερα χρόνια που ήμουν Πρωθυπουργός, μόνο μία φορά έλαβα άμεση ενημέρωση από τους εξειδικευμένους δημόσιους φορείς για ξεκάθαρη περίπτωση απόπειρας διαφθοράς από υπουργό, τον L.I. (ο οποίος επεδίωκε προσωπικό όφελος από έναν μεγάλο επενδυτή των ΗΠΑ με αντάλλαγμα την υποστήριξή του για τη διεκπεραίωση ενός μεγάλου έργου στη Ρουμανία) …».
Στις 14 Σεπτεμβρίου 2016 ο L.I. άσκησε αγωγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο του Βουκουρεστίου ισχυριζόμενος ότι οι δηλώσεις του προσφεύγοντος ήταν ψευδείς και συκοφαντικές και είχαν βλάψει τη φήμη και την εικόνα του. Ισχυρίστηκε ότι οι δηλώσεις αυτές είχαν επαναληφθεί και αναπαραχθεί σε δύο τηλεοπτικά προγράμματα.
Ο προσφεύγων υποστήριξε στο δικαστήριο ότι οι δηλώσεις του είχαν πραγματική βάση, προέκυπταν δηλαδή από πληροφορίες που είχαν συλλεχθεί από εξειδικευμένους φορείς και έπρεπε να ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο των ανησυχιών που εγείρονται από το ευρύ κοινό. Υποστήριξε ότι οι δηλώσεις του έπρεπε να θεωρηθούν ως πολιτικός λόγος, ο οποίος προστατεύεται από την ΕΣΔΑ και τη νομολογία του Δικαστηρίου.
Στις 6 Απριλίου 2017 το δικαστήριο έκανε δεκτή την αγωγή του L.I., διαπιστώνοντας ότι οι δηλώσεις που έγιναν στην ανάρτηση είχαν παραβιάσει την τιμή και την υπόληψη του και ως εκ τούτου είχαν παραβιάσει το άρθρο 30 του ρουμανικού Συντάγματος και την ΕΣΔΑ. Το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι προϋποθέσεις που προβλέπονται στα άρθρα 1349 και 1357 του Αστικού κώδικα για την επιδίκαση αποζημίωσης από αδικοπραξία πληρούνταν και υποχρέωσε τον προσφεύγοντα να καταβάλλει 20.000 lei (RON) – περίπου 4.400 ευρώ – ως αποζημίωση για ηθική βλάβη.
Ο προσφεύγων άσκησε έφεση στο Επαρχιακό Δικαστήριο του Βουκουρεστίου. Στις 12 Οκτωβρίου 2017, το Εφετείο έκανε εν μέρει δεκτή την έφεση, μειώνοντας στο μισό το ποσό της αποζημίωσης, δηλ. σε 10.000 RON (2.200 ευρώ περίπου).
Επικαλούμενος το άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης) της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι η δικαστική επιδίκαση ποσού σε βάρος του ισοδυναμούσε με παρέμβαση στο δικαίωμά του στην ελευθερία της έκφρασης που δεν την απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 10
Το Δικαστήριο διαπίστωσε, πρώτον, ότι οι ενέργειες των πρωταγωνιστών της υπόθεσης – και των δύο πρώην κυβερνητικών αξιωματούχων – είχαν πραγματοποιηθεί σε δημόσιο πλαίσιο στο οποίο η εν λόγω ανάρτηση θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι συνεισφέρει στη δημόσια συζήτηση για ζήτημα δημοσίου ενδιαφέροντος, δηλαδή την πολιτική διαφθορά. Οι αρχές είχαν έτσι ένα ιδιαίτερα στενό περιθώριο εκτίμησης για τον καθορισμό του εάν η επιβληθείσα ποινή ήταν «αναγκαία».
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε περαιτέρω ότι στις αποφάσεις τους, τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν εξετάσει το ζήτημα των δηλώσεων στο συνολικό πλαίσιο της υπόθεσης προκειμένου να εκτιμηθούν οι προθέσεις του προσφεύγοντος. Είχαν περιοριστεί στο να εξακριβώσουν εάν υφίσταντο τα συστατικά στοιχεία της ευθύνης σε αδικοπραξία, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης στο ευρύτερο πλαίσιο μιας συζήτησης μεταξύ δύο πολιτικών για ένα θέμα δημοσίου συμφέροντος – δικαίωμα στο οποίο ο προσφεύγων είχε βασίσει την υπεράσπισή του.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου έκρινε ότι οι δηλώσεις δεν στερούνταν πραγματικής βάσης στο μέτρο που ο προσφεύγων είχε αναφερθεί σε μια συγκεκριμένη στιγμή της πρωθυπουργίας του και σε πολύ συγκεκριμένες πληροφορίες, αναφέροντας την πηγή αυτών των πληροφοριών («εξειδικευμένοι κρατικοί φορείς») και συμπεριλαμβανομένων λεπτομερειών σχετικά με το πλαίσιο της υπόθεσης, όπως το ότι είχε μεταφέρει την πληροφορία στον τότε Πρόεδρο και είχε λάβει τη συγκατάθεσή του για την απομάκρυνση του L.I. από το αξίωμά του και να τον αντικαταστήσει με βάση τις καταγγελίες σε βάρος του.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν στερήσει από τον προσφεύγοντα την ευκαιρία να προτείνει και να γίνει αποδεκτή η εξέταση μαρτύρων, αφού είχαν αρνηθεί να καταθέσει ο L.I. παρά τα επανειλημμένα αιτήματα του προσφεύγοντος. Απαιτώντας από τον προσφεύγοντα να αποδείξει ότι οι δηλώσεις του ήταν αληθείς ενώ ταυτόχρονα του αρνήθηκαν μια αποτελεσματική ευκαιρία να προσκομίσει στοιχεία για την υπεράσπισή του, τα ρουμανικά δικαστήρια είχαν υπερβεί το περιθώριο εκτίμησής τους.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν εξισορροπήσει το δικαίωμα του L.I. στο σεβασμό της φήμης του έναντι του δικαιώματος του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης και η έλλειψη μιας τέτοιας εξισορρόπησης ήταν από μόνη της προβληματική από τη σκοπιά του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
Τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν αποδείξει πειστικά ότι υπήρχε μια επιτακτική κοινωνική ανάγκη να τεθεί η προστασία των δικαιωμάτων της προσωπικότητας του L.I., δημόσιου προσώπου, πάνω από το δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης και πάνω από το δημόσιο συμφέρον για την προώθηση αυτής της ελευθερίας όταν το ζήτημα είχε δημόσιο ενδιαφέρον.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης δεν ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία» και διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 2.200 ευρώ ως αποζημίωση (επιμέλεια: echrcaselaw.com)
