Έκδοση αλλοδαπού πολιτικού κρατούμενου, κατηγορουμένου για ηθική αυτουργία σε ανθρωποκτονία σε χώρα της Αφρικής χωρίς να υπάρχουν εγγυήσεις σύμφωνες με την ΕΣΔΑ. Παραβίαση διαδικαστικού σκέλους άρθρου 3

ΑΠΟΦΑΣΗ

Compaoré κατά  Γαλλίας της 07.09.2023 (αριθ. προσφ. 37726/21)

βλ. εδώ 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο προσφεύγων, κάτοικος Γαλλίας και αδερφός του Προέδρου της χώρας καταγωγής του η οποία είναι η Δημοκρατίας της Μπουρκίνα Φάσο, αντιμετώπιζε ποινική δίωξη για «ηθική αυτουργία σε ανθρωποκτονία» ενός ερευνητή δημοσιογράφου και των τριών ανδρών που τον συνόδευαν. Η υπόθεση αφορούσε την έκδοση του προσφεύγοντα στην χώρα καταγωγής του παρά την διενέργεια συχνών λαϊκών εξεγέρσεων και ισλαμικών επιθέσεων.

Το ΕΔΔΑ αφού εξέτασε την αξιοπιστία των διαβεβαιώσεων του κράτους έκδοσης υπό το πρίσμα σημαντικών πολιτικών αναταραχών μετά από δύο στρατιωτικά πραξικοπήματα, διαπίστωσε ότι οι διαβεβαιώσεις αυτές δεν είχαν επαναληφθεί και επιβεβαιωθεί από τη τωρινή μεταβατική κυβέρνηση.

Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, κατά το χρόνο έκδοσης της απόφασης, οι εγχώριες αρχές δεν είχαν λάβει υπόψη το νέο πολιτικό και συνταγματικό πλαίσιο στο κράτος που ζήτησε την έκδοση, και ιδίως να εξετάσουν εάν οι διαβεβαιώσεις στις οποίες βασίστηκαν οι αποφάσεις για τη χορήγηση έκδοσης παρέμειναν δεσμευτικές για το κράτος της Μπουρκίνα Φάσο. Ως εκ τούτου  δεν πείστηκε ότι ο κίνδυνος που επικαλείται ο προσφεύγων να υποβληθεί σε μεταχείριση αντίθετη προς το άρθρο 3 της Σύμβασης είχε αποκλειστεί κατά τη διαδικασία έκδοσης επί του παρόντος. Αυτό ίσχυε τόσο όσον αφορά τον κίνδυνο να μην κρατηθεί ο προσφεύγων στην πτέρυγα της φυλακής της Ουαγκαντούγκου που προορίζεται για δημόσια πρόσωπα όσο και όσον αφορά τον κίνδυνο να καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη στη Μπουρκίνα Φάσο χωρίς καμία δυνατότητα αποφυλάκισης.

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι θα υπήρχε παραβίαση του άρθρου 3 στο πλαίσιο του διαδικαστικού σκέλους του εάν η εκτελεστεί η απόφαση έκδοσης χωρίς εγγυήσεις.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 3

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….

Άρθρο 3

Το Δικαστήριο σημείωσε εξαρχής ότι από το πρώτο πραξικόπημα στις 24 Ιανουαρίου 2022 είχαν πραγματοποιηθεί σημαντικές αλλαγές στην εσωτερική πολιτική της Μπουρκίνα Φάσο όσον αφορά τους κρατικούς θεσμούς της και πιο συγκεκριμένα το δικαστικό της σύστημα. Ο ρόλος του Δικαστηρίου συνίστατο στο να λάβει υπόψη όλα τα στοιχεία που τέθηκαν υπόψη του για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ σε περίπτωση επιστροφής στο κράτος που είχε ζητήσει την έκδοση. Ειδικότερα, όφειλε να επανεξετάσει τις διπλωματικές διαβεβαιώσεις που παρέσχε το κράτος αυτό, η ποιότητα και η αξιοπιστία των οποίων έπρεπε να είναι επαρκείς. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι το εσωτερικό νομικό πλαίσιο που ίσχυε για την αίτηση έκδοσης του προσφεύγοντος είχε προβλέψει διάφορα επίπεδα επανεξέτασης τα οποία, μετά από αυστηρή, κατ’ αντιπαράθεση εξέταση που είχε οδηγήσει σε αιτιολογημένες αποφάσεις, επέτρεψαν στις γαλλικές αρχές να βεβαιωθούν ότι, μόλις παραδοθεί στις αρχές της Μπουρκινάμπε, ο προσφεύγων δεν θα διατρέχει κίνδυνο μεταχείρισης που απαγορεύεται από το άρθρο 3. Προς τούτο, το καθού κράτος είχε λάβει αρκούντως λεπτομερείς πληροφορίες, η αξιοπιστία των οποίων δεν είχε αμφισβητηθεί μέχρι σήμερα. Όσον αφορά τις ευνοϊκότερες συνθήκες κράτησης στην «πτέρυγα τροποποίησης» του MACO, επιβεβαιώθηκαν από τις διαδοχικές εκθέσεις που δημοσίευσε το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ το 2016 και το 2021. Επομένως, οι συνθήκες αυτές διακρίνονταν από εκείνες που είχαν παρατηρηθεί κατά τη διάρκεια των ελέγχων στις φυλακές της χώρας, ιδίως σε άλλες πτέρυγες σωφρονιστικών καταστημάτων του MACO που δεν φιλοξενούσαν υψηλόβαθμα δημόσια πρόσωπα. Επομένως, οι όροι που επιβλήθηκαν στο κράτος της Burkinabè με τη διαταγή έκδοσης ήταν τέτοιοι ώστε να αντιμετωπίσουν τους φόβους του προσφεύγοντος σχετικά με το θέμα αυτό και ομοίως φάνηκε να αντισταθμίζουν την έλλειψη περιπτώσεων μειωμένων ποινών ισόβιας κάθειρξης που χορηγήθηκαν από τις αρχές της Burkinabè για άλλους κρατούμενους.

Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια και οι αρχές είχαν, καθ ‘όλη τη διάρκεια της διαδικασίας έκδοσης, προβεί σε σοβαρή και ευσυνείδητη εξέταση των διαβεβαιώσεων που δόθηκαν από το κράτος της Μπουρκίνα Φάσο. Έκρινε, ωστόσο, ότι, ανεξαρτήτως των αναγκαίων προϋποθέσεων για την επίκλησή τους σχετικά με τις διαβεβαιώσεις αυτές δεν ικανοποιούνταν πλέον επί του παρόντος βάσει επανεξέτασης της αξιοπιστίας των διαβεβαιώσεων που δόθηκαν υπό το πρίσμα των σημαντικών πολιτικών αναταραχών στη Μπουρκίνα Φάσο, ακόμη και αν το υλικό που είχε στην κατοχή της δεν έδειχνε ότι το καθεστώς της Μπουρκίνα Φάσο είχε θέσει υπό αμφισβήτηση τον παράνομο χαρακτήρα της μεταχείρισης που αντιβαίνει στο άρθρο 3, ιδίως στο πλαίσιο της κράτησης. Πράγματι, σε επίπεδο αρχών και επισήμως, η θέση των νέων κυβερνητικών αρχών της Μπουρκίνα Φάσο δεν φαινόταν να εγείρει ανησυχίες οι οποίες αρκούσαν από μόνες τους για να δικαιολογήσουν την απόρριψη της επίκλησης οποιασδήποτε διπλωματικής διαβεβαίωσης. Ούτε το Δικαστήριο είχε κανένα λόγο να αμφισβητήσει τις παρατηρήσεις της κυβέρνησης όταν πρότεινε μακροχρόνιες διπλωματικές σχέσεις με την Μπουρκίνα Φάσο – οι οποίες αποτελούσαν σημαντικό κριτήριο για την αξιοπιστία των διαβεβαιώσεων που δόθηκαν – ανεξάρτητα από τις διαδοχικές πολιτικές αλλαγές από τότε που η χώρα είχε επιτύχει την ανεξαρτησία της το 1960. Σημείωσε, ωστόσο, ότι οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών είχαν αναμφισβήτητα επιδεινωθεί τους τελευταίους μήνες, ιδίως μετά το δεύτερο πραξικόπημα στις 30 Σεπτεμβρίου 2022. Στην προκειμένη περίπτωση, επρόκειτο επομένως να εξακριβωθεί αν το εν λόγω «κράτος υποδοχής» ήταν πράγματι εκείνο που θα ήταν υποχρεωμένο να τηρήσει, κατά την ημερομηνία παράδοσης του προσφεύγοντος από το καθού κράτος, τις διαβεβαιώσεις που δόθηκαν. Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι, όπως είχε υποβάλει η κυβέρνηση στις παρατηρήσεις της, η πρώτη μεταβατική κυβέρνηση φάνηκε αρχικά να διατηρεί μια μορφή «σταθερότητας» ως προς τις δεσμεύσεις του κράτους της Μπουρκίνα Φάσο, δεδομένου ότι οι διαβεβαιώσεις είχαν επαναληφθεί στις 28 Μαρτίου 2022 από τον νέο υπουργό Δικαιοσύνης, ο οποίος ήταν πολίτης. Στις 19 Απριλίου 2022 επιβεβαίωσε επίσης και διευκρίνισε τις ευνοϊκότερες συνθήκες κράτησης που θα εφαρμόζονταν, εάν ήταν αναγκαίο, στον προσφεύγοντα στο MACO εάν παραδιδόταν στις αρχές της Μπουρκίνα Φάσο. Ωστόσο, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι διαβεβαιώσεις αυτές δεν είχαν επιβεβαιωθεί από τη δεύτερη μεταβατική κυβέρνηση που συστάθηκε από τον νέο αρχηγό κράτους, ο οποίος είχε αναλάβει την εξουσία στις 30 Σεπτεμβρίου 2022, και ότι η κυβέρνηση, η οποία είχε λάβει τις τελευταίες παρατηρήσεις του προσφεύγοντος επί του σημείου αυτού στις 19 Οκτωβρίου 2022, δεν τις είχε σχολιάσει. Επομένως, δεν προσκομίστηκαν μεταγενέστερες επιστολές των αρχών της Burkinabè σχετικά με την τρέχουσα ισχύ των προηγούμενων διπλωματικών διαβεβαιώσεων που δόθηκαν στο γαλλικό κράτος. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, στην παρούσα υπόθεση, δεν υπήρχαν πλέον τα ίδια αποδεικτικά στοιχεία για να διασφαλίσουν, κατά τη στιγμή της παρούσας απόφασης, την αξιοπιστία των διαβεβαιώσεων που δόθηκαν από την Μπουρκίνα Φάσο στο παρελθόν, στις οποίες οι εγχώριες αρχές είχαν βασιστεί αποκλειστικά στο σκεπτικό των αποφάσεών τους να χορηγήσουν την έκδοση του προσφεύγοντος.

Η κατάσταση ήταν επομένως τέτοια ώστε να τεθεί υπό αμφισβήτηση εάν άλλα κριτήρια για την αξιολόγηση του η αξιοπιστία των διαβεβαιώσεων που δόθηκαν είχαν ικανοποιηθεί· δηλαδή εάν, στην πραγματικότητα, «η αξιοπιστία των διαβεβαιώσεων [είχαν] εξεταστεί από τα εθνικά δικαστήρια του αποστέλλοντος/συμβαλλόμενου κράτους [Γαλλία]», εάν η συμμόρφωση με αυτές τις διαβεβαιώσεις θα μπορούσε να επαληθευτεί αντικειμενικά από αυτό δηλώνεται «μέσω διπλωματικών ή άλλων μηχανισμών παρακολούθησης», ή εάν το κράτος υποδοχής ήταν «πρόθυμο να συνεργαστεί με διεθνείς μηχανισμούς παρακολούθησης». Στο πλαίσιο έκδοσης αίτημα από κράτος που δεν ήταν συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση (εφόσον ήταν συμβαλλόμενο κράτος επίσης ένα από τα κριτήρια αξιοπιστίας για τις διαβεβαιώσεις που δίνονται), αυτά τα άλλα κριτήρια ήταν αναμφίβολα σπουδαίο.

Στην παρούσα υπόθεση, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, παρά το γεγονός ότι είχε δεσμευτεί να το πράξει πριν από οποιαδήποτε η γαλλική κυβέρνηση μέχρι στιγμής απέφυγε να εκτελέσει την απόφαση έκδοσης επαναξιολογώντας αυτόματα την κατάσταση στο κράτος υποδοχής και τον κίνδυνο που μπορεί να βρίσκεται ο προσφεύγων να υποβληθεί σε μεταχείριση αντίθετη προς το άρθρο 3 λόγω των μεγάλων πολιτικών αναταραχών που περιγράφησαν προηγουμένως, γεγονός που είχε δημιουργήσει αβεβαιότητες ως προς την τρέχουσα εγκυρότητα των διπλωματικών διαβεβαιώσεων που είχαν επικαλεστεί στην εντολή έκδοσης της 21 Φεβρουαρίου 2020.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι τα μέρη δεν είχαν αναφέρει τη δυνατότητα χρήσης των διαθέσιμων νομικών τρόπων για τους σκοπούς μιας επικαιροποιημένης αξιολόγησης του δυνητικού αντίκτυπου που έχουν τα δύο διαδοχικά πραξικοπήματα εξαιτίας των οποίων ο προσφεύγων θα μπορούσε να υποστεί μεταχείριση αντίθετη με το άρθρο 3 της Σύμβασης. Η Κυβέρνηση δεν είχε διευκρινίσει τους λόγους για τους οποίους απέτυχε να επικοινωνήσει με τις «μεταβατικές» αρχές της Μπουρκιναμπέ για να λάβει νέες διαβεβαιώσεις ως προς τη διατήρηση των δεσμεύσεων του κράτους Burkinabè. Από την πλευρά του ο προσφεύγων, ο οποίος εκπροσωπήθηκε από δικηγόρο, δεν είχε υποδείξει στο Δικαστήριο τους λόγους για τους οποίους δεν είχε αναζητήσει ανάκληση του διατάγματος έκδοσης για τους ίδιους λόγους, παραιτούμενος έτσι από το δικαίωμά του να υποβάλει αίτηση για δικαστικό έλεγχο οποιασδήποτε άρνησης από το εναγόμενο κράτος, ακόμη και σιωπηρής άρνησης.

Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, αν και είχε δικαιοδοσία να υποδείξει στο εναγόμενο Κράτος, εάν χρειαστεί, να μην εκδώσει τον προσφεύγοντα κατά τη διάρκεια της ενώπιόν του διαδικασίας σύμφωνα με το άρθρο 39 των κανόνων του, το εν λόγω κράτος

Είχε την διακριτική ευχέρεια ως προς την αξιολόγηση της ουσίας της έκδοσης εφόσον το μέτρο δεν είχε εφαρμοστεί. Επιπλέον, το γεγονός ότι ο προσφεύγων δεν είχε υποβάλει αίτηση για ανάκληση της επίδικης διαταγής με βάση νέες μεταγενέστερες περιστάσεις μέχρι τη θέσπισή του δεν απάλλαξε το εναγόμενο κράτος από τη διενέργεια νέας και ενημερωμένης αξιολόγησης της καταγγελίας βάσει του άρθρου 3 της Σύμβασης.

Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, κατά τον χρόνο της παρούσας απόφασης, οι εγχώριες αρχές επέδειξαν αδυναμία να ληφθεί υπόψη το νέο πολιτικό και συνταγματικό πλαίσιο στη χώρα υποδοχής, ιδίως ως προς το αν οι διαβεβαιώσεις στις οποίες είχαν στηριχτεί οι αποφάσεις χορήγησης έκδοσης που παρέμεινες δεσμευτικές για το κράτος της Burkinabè, δεν του επέτρεψε να θεωρήσει ότι ο κίνδυνος που ισχυρίζεται ο προσφεύγων ότι είχε υποβληθεί σε μεταχείριση αντίθετη προς το άρθρο 3 έχει αποκλειστεί επί του παρόντος στη διαδικασία έκδοσης. Αυτό ίσχυε και όσον αφορά τον κίνδυνο ότι ο προσφεύγων δεν θα μπορούσε να κρατηθεί στην πτέρυγα του MACO που προορίζεται για δημόσια πρόσωπα και τον κίνδυνο να καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη στη Μπουρκίνα Φάσο χωρίς καμία δυνατότητα για αποφυλάκιση.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι θα υπήρχε παραβίαση βάσει του διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 3 της Σύμβασης εάν επρόκειτο να εκτελεστεί η διαταγή έκδοσης της 21ης Φεβρουαρίου 2020.

Άρθρο 39 του Κανονισμού του Δικαστηρίου

Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι υποδείξεις που έγιναν προς την κυβέρνηση σύμφωνα με το άρθρο 39 του Κανονισμού της έπρεπε να παραμείνουν σε ισχύ έως ότου η απόφασή του καταστεί τελεσίδικη ή έως ότου λάβει περαιτέρω απόφαση σχετικά με αυτό.

Δίκαιη  ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση παραβίασης αποτελούσε από μόνη της επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για οποιονδήποτε ηθική βλάβη που υπέστη ο προσφεύγων και ότι η Γαλλία όφειλε να πληρώσει τον προσφεύγοντα 15.000 ευρώ για έξοδα (επιμέλεια echrcaselaw.com).