Δίκη κεκλεισμένων των θυρών. Άρνηση δικαστηρίου στους κατηγορουμένους να εξετάσουν ιατροδικαστές και να δώσουν πλήρη πρόσβαση στη δικογραφία! Καταδίκη για πολλαπλές παραβιάσεις της ΕΣΔΑ!
ΑΠΟΦΑΣΗ
Kartoyev κ.α. κατά Ρωσίας της 19.10.2021 (αρ. προσφ. 9418/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Οι προσφεύγοντες, εννέα Ρώσοι υπήκοοι, οι οποίοι κατηγορήθηκαν για διάπραξη δύο τρομοκρατικών επιθέσεων το 2009, ισχυρίστηκαν ότι η υπόθεσή τους δεν εκδικάστηκε ενώπιον ανεξάρτητου και αμερόληπτου δικαστηρίου, ότι είχαν στερηθεί το δικαίωμά τους σε δημόσια δίκη (οι ακροάσεις έγιναν κεκλεισμένων των θυρών) και ότι η διαδικασία ήταν άδικη.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι ο αποκλεισμός του κοινού από τη δίκη, για λόγους εγγύησης της προστασίας των πληροφοριών εθνικής ασφάλειας και της διασφάλισης της ασφάλειας των μερών, δεν δικαιολογούνταν ενόψει των συνθηκών της υπόθεσης. Σημείωσε επίσης ότι το Ανώτατο Δικαστήριο, καθώς και αυτό είχε εξετάσει την υπόθεση κεκλεισμένων των θυρών, δεν είχε επανορθώσει την προηγούμενη αποτυχία του Περιφερειακού Δικαστηρίου να διεξάγει τις διαδικασίες δημόσια.
Το ΕΔΔΑ εκτίμησε επίσης ότι η απόφαση απόρριψης από το εθνικό Δικαστήριο του αιτήματος των προσφευγόντων να εξεταστούν ενώπιον του δικαστηρίου οι ιατροδικαστές που είχαν εξετάσει την ουσία της υπόθεσης ήταν αντίθετη με τις αρχές της αντιδικίας και της ισότητας των όπλων, καθώς το Περιφερειακό Δικαστήριο είχε βασίσει τα συμπεράσματά του στην κατάθεση των ιατροδικαστών που δεν είχαν εξεταστεί ποτέ σε δικαστήρι.
Τέλος το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια απέτυχαν να διασφαλίσουν την ισότητα των όπλων μεταξύ δίωξης και υπεράσπισης, μια από τις πιο θεμελιώδεις πτυχές του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη, αφού αρνήθηκαν να χορηγήσουν αποδεικτικά στοιχεία στον κατηγορούμενο που περιέχονταν στη δικογραφία.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ομόφωνα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 (απαιτήσεις δημόσιας δίκης και αμερόληπτου δικαστηρίου) και παραβίαση του άρθρου 6 §§ 1 και 3 (δ) (ισότητα όπλων).
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6 παρ. 1,
Άρθρο 6 παρ. 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι εννέα προσφεύγοντες ήταν όλοι Ρώσοι υπήκοοι: ο κ. Murad Mukhazhirovich Kartoyev (γεννημένος το 1981 και ζει στο Τβερ), ο κ. Zelimkhan Yakubovich Aushev (γεννημένος το 1985 και ζει στο Ognennyy), ο κ. Beslan Umatgireyevich Kartoyev (γεννημένος το 1977 και ζει στο Tver), κ. Tatarkhan Umatgireyevich Kartoyev (γεννημένος το 1973 και ζει στο Sol-Iletsk), ο κ. Beslan Daudovich Kartoyev (γεννημένος το 1986 και ζει στο Τβερ), κ. Idris Alihanovich Kartoyev (γεννημένος το 1976 και ζει στο Tver), κ. Ilyas Daudovich Kartoyev (γεννημένος το 1976 και ζει στο Tver), ο κ. Magomed Mussayevich Kartoyev (γεννημένος το 1979 και ζει στο Τβερ) και ο κ. Timur Mukhazhirovich Kartoyev (γεννημένος το 1977 και ζει στο Τβερ).
Στις 27 Νοεμβρίου 2009 το τρένο «Nevski Express» που ταξίδευε μεταξύ Μόσχας και Αγίας Πετρούπολης έπεσε θύμα βομβιστικής επίθεσης, στην οποία σκοτώθηκαν 27 και τραυματίζοντας 207 άτομα. Στις 28 Νοεμβρίου 2009 πραγματοποιήθηκε δεύτερη βομβιστική επίθεση στο σημείο της έρευνας για την επίθεση της προηγούμενης ημέρας. Έξι άτομα στο σημείο, συμπεριλαμβανομένου και του διευθυντή της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB), τραυματίστηκαν ελαφρά. Μετά από ειδική επιχείρηση στο χωριό Εκάγεβο στη Δημοκρατία της Ινγκουσετίας στις 2 Μαρτίου 2010, οι προσφεύγοντες συνελήφθησαν με την υποψία ότι διέπραξαν τις επιθέσεις. Ελήφθησαν δείγματα από αυτούς και τέθηκαν υπό προσωρινή κράτηση σε φυλακή στη Μόσχα.
Στο τέλος της προκαταρκτικής έρευνας, κατά τη διάρκεια της οποίας διάφοροι έλεγχοι, έρευνες και ιατροδικαστικές εξετάσεις πραγματοποιήθηκαν, όλοι οι προσφεύγοντες κατηγορήθηκαν για συμμετοχή σε παράνομη ένοπλη οργάνωση, συνωμοσία για διάπραξη αδικημάτων κατά φυσικών και νομικών προσώπων και παράνομη απόκτηση και κατοχή πυροβόλων όπλων, πυρομαχικών και εκρηκτικών ως μέρος εγκληματικής επιχείρησης. Κάποιοι από τους προσφεύγοντες κατηγορήθηκαν επίσης για ανθρωποκτονία και τρομοκρατικές ενέργειες με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους.
Στη συνέχεια, η ποινική υπόθεση παραπέμφθηκε στο Περιφερειακό Δικαστήριο του Τβερ για εκδίκαση. Σε απόφαση της 22ης Μαΐου 2012, το Περιφερειακό Δικαστήριο έκρινε όλους τους προσφεύγοντες ένοχους για παράνομη απόκτηση και κατοχή πυροβόλων όπλων, πυρομαχικών και εκρηκτικών στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης και συμμετοχή σε παράνομη ένοπλη ομάδα. Τέσσερις προσφεύγοντες καταδικάστηκαν επίσης για τρομοκρατικές ενέργειες οι οποίες είχαν ως αντίκτυπο την απώλεια ανθρώπινης ζωής και καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη. Οι άλλοι πέντε προσφεύγοντες καταδικάστηκαν με φυλάκιση μεταξύ επτά και οκτώ ετών. Οι προσφεύγοντες άσκησαν έφεση κατά της απόφασης.
Στις 25 Φεβρουαρίου 2013 το Ανώτατο Δικαστήριο της Ρωσικής Ομοσπονδίας, επίσης σε ακρόαση κεκλεισμένων των θυρών, απέρριψε την προσφυγή των προσφευγόντων.
Στηριζόμενοι στο άρθρο 6 § 1 (δημόσια ακρόαση και αμερόληπτο δικαστήριο), οι προσφεύγοντες κατήγγειλαν ότι η κεκλεισμένων των θυρών εξέταση της υπόθεσής τους παραβίασε το δικαίωμά τους σε δημόσια ακρόαση, ότι δεν είχαν δικαστεί από ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο και ότι οι ποινικές διαδικασίες εναντίον τους ήταν άδικες, ιδίως επειδή οι αρχές της ισότητας των όπλων και των διαδικασιών κατ’ αντιμωλίας είχαν παραβιαστεί.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι δεν υπήρχαν στη δικογραφία αποδείξεις ότι οι προσφεύγοντες είχαν εκφράσει οποιαδήποτε ανησυχία για την ανεξαρτησία και την αμεροληψία του δικαστηρίου, λόγω της υποτιθέμενης παρουσίας των εισαγγελέων στην αίθουσα συσκέψεων ή ότι είχαν αμφισβητήσει τα πρακτικά αυτής της δίκης. Συνεπώς, το Δικαστήριο έκρινε ότι η καταγγελία σχετικά με την ανεξαρτησία και την αμεροληψία του Περιφερειακού Δικαστηρίου ήταν προδήλως αβάσιμη και έπρεπε να απορριφθεί.
Όσον αφορά στην απόφαση του Περιφερειακού Δικαστηρίου να διεξαχθεί η διαδικασία κεκλεισμένων των θηρών το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η απαίτηση για δημόσια διεξαγωγή δικαστικών διαδικασιών, σύμφωνα με το άρθρο 6 § 1 της Σύμβασης, προστατεύει τους πολίτες από την απονομή μυστικής δικαιοσύνης χωρίς δημόσιο έλεγχο και ήταν επίσης είναι ένα από τα μέσα διατήρησης της εμπιστοσύνης του κοινού στα δικαστήρια.
Στην προκειμένη περίπτωση, ενώ οι αρχές θα μπορούσαν να είχαν έννομο συμφέρον να διατηρήσουν την εμπιστευτικότητα των απόρρητων εγγράφων, το Περιφερειακό Δικαστήριο θα έπρεπε να είχε περιορίσει τον αποκλεισμό του κοινού από τη διαδικασία σε ό,τι ήταν απολύτως απαραίτητο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού. Επιπλέον, το δικαστήριο δεν είχε εξετάσει κανένα εναλλακτικό μέτρο για τον περιορισμό της προσφυγής σε αυτόν τον αποκλεισμό, για παράδειγμα, περιορίζοντας την πρόσβαση μόνο σε απόρρητα έγγραφα ή πραγματοποιώντας μόνο ορισμένες ακροάσεις πίσω από κλειστές πόρτες.
Επιπλέον, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο αποκλεισμός του κοινού από τη διαδικασία εναντίον των προσφευγόντων, με το πρόσχημα ότι δεν είχαν συλληφθεί όλα τα μέλη της παράνομης ένοπλης ομάδας τη χρονική στιγμή της δίκης δεν μπορούσε να δικαιολογηθεί, καθώς δεν υποβλήθηκαν πραγματικά στοιχεία από το Περιφερειακό Δικαστήριο που να αποδεικνύουν πραγματικό κίνδυνο. Σημείωσε περαιτέρω ότι το Ανώτατο Δικαστήριο, επίσης, με την ακρόαση της ποινικής υπόθεσης κεκλεισμένων των θυρών, δεν είχε αποκαταστήσει τη μη διεξαγωγή δημόσιας δίκης ενώπιον του Περιφερειακού Δικαστηρίου.
Το Δικαστήριο λοιπόν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης.
Άρθρο 6 §§ 1 και 3 (δ)
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι κάθε ποινική διαδικασία έπρεπε να πραγματοποιείται δημόσια και να εγγυάται την ισότητα των όπλων μεταξύ δίωξης και υπεράσπισης, καθώς αυτή είναι μια από τις θεμελιώδεις πτυχές του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη. Ειδικότερα, τόσο η εισαγγελία όσο και η υπεράσπιση θα πρέπει να μπορούν να λαμβάνουν γνώση των παρατηρήσεων ή των αποδεικτικών στοιχείων που προσκόμισε το άλλο μέρος και οι αρχές πρέπει να κοινοποιούν στην υπεράσπιση όλα τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία που έχουν στην κατοχή τους.
Στην υπό κρίση υπόθεση, το Δικαστήριο έκρινε ότι, ακόμη και αν υποτεθεί ότι οι τεχνικές πληροφορίες που ζητήθηκαν από τους προσφεύγοντες δεν θα έπρεπε να έχουν συμπεριληφθεί στον ποινικό φάκελο, καθώς όπως το Περιφερειακό Δικαστήριο έκρινε, η αρχή της κατ’ αντιμωλίας διεξαγωγής της δίκης απαιτούσε να δοθεί πρόσβαση στην υπεράσπιση στον ποινικό φάκελο. Το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ισότητα των όπλων μεταξύ της εισαγγελίας και της υπεράσπισης δεν είχε εξασφαλιστεί.
Όσον αφορά στην απόρριψη από το Περιφερειακό Δικαστήριο του αιτήματος των προσφευγόντων να εξεταστούν ενώπιον του δικαστηρίου οι ιατροδικαστές που είχαν εξετάσει την ουσία της υπόθεσης το Δικαστήριο έκρινε ότι η απόφαση αυτή ήταν αντίθετη με τις αρχές της αντιδικίας και της ισότητας των όπλων, καθώς το Περιφερειακό Δικαστήριο είχε βασίσει τα συμπεράσματά του στην κατάθεση εμπειρογνωμόνων οι οποίοι δεν είχαν εξεταστεί ποτέ σε δικαστήριο. Το Δικαστήριο παρατήρησε επίσης ότι η υπεράσπιση προσπάθησε να αποδείξει ότι οι εκθέσεις που παρουσιάστηκαν από την εισαγγελία ήταν ανεπαρκείς με την υποβολή ειδικής γνωμάτευσης, αλλά το Περιφερειακό Δικαστήριο είχε αρνηθεί να κάνει αποδεκτά τα τελευταία ως αποδεικτικά στοιχεία, παρά την εκ πρώτης όψεως συνάφειά τους. Επιπλέον, η άρνηση του Περιφερειακού Δικαστηρίου να ικανοποιήσει το αίτημα των προσφευγόντων να δοθεί η ευκαιρία σε ειδικό εμπειρογνώμονα να σχολιάσει τις ιατροδικαστικές εκθέσεις, με το σκεπτικό ότι ο εν λόγω ειδικός δεν δικαιούται νομικά να σχολιάσει τα συμπεράσματα ενός δικαστικού πραγματογνώμονα, ήταν ασυμβίβαστη με την αρχή της ισότητας των όπλων.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η προσέγγιση των εθνικών δικαστηρίων στο παραδεκτό των πραγματογνωμοσυνών που συντάχθηκαν κατόπιν αιτήματος της υπεράσπισης είχε δημιουργήσει μια ανισορροπία μεταξύ της υπεράσπισης και της παραβίαση της αρχής της ισότητας των όπλων.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση των άρθρων 6 §§ 1 και 3 (δ) της Σύμβασης λόγω έλλειψης δίκαιης δίκης στην ποινική διαδικασία.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση παραβίασης αποτελούσε από μόνη της επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για οποιαδήποτε ηθική βλάβη που υπέστησαν οι προσφεύγοντες και απέρριψε το υπόλοιπο της αξίωσής τους.
