Αναρτήσεις στο facebook κατά Ερντογάν! Ποινική καταδίκη από διάταξη που παρείχε αυξημένη προστασία στον αρχηγό κράτους. Παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης!
ΑΠΟΦΑΣΗ
Vedat Şorli κατά Τουρκίας της 19.10.2021 (αρ. προσφ. 42048/19)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αναρτήσεις στο facebook με γελοιογραφία και επικριτικά σχόλια κατά του Προέδρου της Δημοκρατίας. Ποινική καταδίκη του κατηγορουμένου.
Ο προσφεύγων καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης σχεδόν ενός έτους για προσβολή του Προέδρου της Δημοκρατίας, λόγω δύο δημοσιευμάτων, τα οποία κοινοποίησε στον λογαριασμό του στο Facebook. Τα εν λόγω δημοσιεύματα περιλάμβαναν, μεταξύ άλλων, μια γελοιογραφία και φωτογραφία του Προέδρου της Δημοκρατίας συνοδευόμενη από σατιρικά και επικριτικά σχόλια που τον αφορούσαν. Η απόφαση που καταδίκασε τον προσφεύγοντα βασίστηκε στο άρθρο 299 του Ποινικού Κώδικα, το οποίο παρείχε υψηλότερο επίπεδο προστασίας στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε σχέση με άλλα δημόσια πρόσωπα.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρχε καμία δικαιολογία στην παρούσα υπόθεση για την αστυνομική κράτηση του προσφεύγοντος κατηγορουμένου και την προσωρινή του κράτηση ή για την επιβολή ποινικής κύρωσης, παρά το γεγονός ότι η παράδοση της απόφασης που επέβαλε ποινή φυλάκισης είχε ανασταλεί. Μια τέτοια κύρωση, από τη φύση της, αναπόφευκτα είχε επίδραση στην προθυμία του ενδιαφερομένου να εκφράσει τις απόψεις του σχετικά με θέματα δημοσίου συμφέροντος, ειδικά ενόψει των συνεπειών της καταδίκης. Επίσης οι ποινικές διαδικασίες για τις οποίες καταγγέλθηκε, που κινήθηκαν βάσει του άρθρου 299 του Ποινικού Κώδικα, ήταν ασυμβίβαστες με την ελευθερία της έκφρασης. Η παροχή αυξημένης προστασίας μέσω ειδικού νόμου περί προσβολής δεν θα είναι, κατά κανόνα, σύμφωνη με το πνεύμα της Σύμβασης και το ενδιαφέρον του κράτους για την προστασία της φήμης του αρχηγού του κράτους δεν θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως δικαιολογία για την παροχή προνομιούχου καθεστώτος ή ειδική προστασία επί του αρχηγού κράτους έναντι του δικαιώματος μετάδοσης πληροφοριών και απόψεων που τον αφορούν.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ομόφωνα ότι υπήρξε παραβίαση της ελευθερίας έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ) και επιδίκασε ποσό 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 10
Άρθρο 46 (δεσμευτική ισχύς και εκτέλεση αποφάσεων)
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Vedat Şorli είναι Τούρκος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1989 και ζει στην Κωνσταντινούπολη. Το 2017 ο προσφεύγων καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 11 μηνών και 20 ημερών (με αναστολή για πέντε χρόνια) για προσβολή του Προέδρου της Δημοκρατίας, λόγω δύο δημοσιευμάτων που είχε μοιραστεί στον λογαριασμό του στο Facebook. Τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση για δύο μήνες και δύο μέρες.
Η πρώτη ανάρτηση, η οποία κοινοποιήθηκε το 2014, αποτελείται από μια γελοιογραφία με τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, τον Μπαράκ Ομπάμα να φιλά τον Πρόεδρο της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο οποίος απεικονιζόταν με γυναικείο φόρεμα. Μια φούσκα απεικονίζονταν πάνω από την εικόνα του Προέδρου της Δημοκρατίας η οποία περιείχε τις ακόλουθες λέξεις γραμμένη στα κουρδικά: «Θα καταχωρίσετε την ιδιοκτησία της Συρίας στο όνομά μου, αγαπητέ μου σύζυγε;».
Η δεύτερη ανάρτηση, που κοινοποιήθηκε το 2016, περιείχε φωτογραφίες του Προέδρου της Δημοκρατίας και του πρώην Πρωθυπουργού της Τουρκίας, κάτω από τον οποίο γράφτηκαν τα ακόλουθα σχόλια: «Μακάρι να η δύναμη σας η οποία προέρχεται από αιματοχυσία να θαφτεί στα έγκατα της γης/Είθε οι θέσεις και τα αξιώματα που κατέχετε παίρνοντας ζωές να θαφτούν στα έγκατα της γης/Μακάρι η ζωή μέσα στην πολυτέλεια που διάγεις πάνω στα κλεμμένα όνειρα να θαφτεί στα έγκατα της γης/Είθε η προεδρία σας, η δύναμή σας και οι φιλοδοξίες σας να θαφτούν στα έγκατα της γης».
Η έφεση του προσφεύγοντος κατά της καταδικαστικής απόφασης απορρίφθηκε από το Εφετείο το 2017. Υπέβαλε προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο η οποία απορρίφθηκε το 2019 ως προδήλως αβάσιμη.
Στηριζόμενος στο άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης), ο προσφεύγων κατήγγειλε τις ποινικές διαδικασίες εναντίον του. Υποστήριξε ότι το περιεχόμενο που είχε μοιραστεί στο Facebook αποτελούσε επικριτικά σχόλια για τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις. Υποστήριξε ότι το αδίκημα της προσβολής του Προέδρου της Δημοκρατίας, παρέχοντας ειδική προστασία στον αρχηγό του κράτους και το οποίο τιμωρείται με αυστηρότερη ποινή από το συνηθισμένο αδίκημα της προσβολής, ήταν ασυμβίβαστο με το πνεύμα της Σύμβασης και τη Νομολογία του Δικαστηρίου. Υποστήριξε ότι η προσωρινή του κράτηση και η ποινική του καταδίκη ήταν δυσανάλογες και ότι η απόφαση για αναστολή της έκδοσης της απόφασης είχε ανασταλτική επίδραση στην ελευθερία της έκφρασης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο έκρινε ότι, ενόψει της ανασταλτικής επίδρασης που παρήγαγαν, η απόφαση προσωρινής κράτησης του προσφεύγοντος στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας εναντίον του, της ποινικής καταδίκης του και η απόφαση πενταετούς αναστολής της απόφασης που εκδόθηκε στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής, ισοδυναμούσε με παρέμβαση στην άσκηση από τον προσφεύγοντα του δικαιώματος του στην ελευθερία της έκφρασης.
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι η καταγγελλόμενη παρέμβαση είχε προβλεφθεί από το νόμο, συγκεκριμένα σύμφωνα με το άρθρο 299 του Ποινικού Κώδικα. Θα μπορούσε επίσης να δεχτεί ότι η παρέμβαση είχε ως αποτέλεσμα το νόμιμο σκοπό της προστασίας της φήμης ή των δικαιωμάτων των άλλων.
Όσον αφορά στην αναγκαιότητα της παρέμβασης, το Δικαστήριο σημείωσε ότι κατά την καταδίκη του προσφεύγοντος τα εγχώρια δικαστήρια είχαν στηρίξει τις αποφάσεις τους στο άρθρο 299 του Ποινικού Κώδικα, το οποίο παρείχε υψηλότερο βαθμό προστασίας στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας παρά σε άλλα πρόσωπα – τα οποία προστατεύονται από τους κανόνες περί δυσφήμισης σύμφωνα με το άρθρο 125 του Ποινικού Κώδικα – όσον αφορά την αποκάλυψη πληροφοριών ή απόψεων που τους αφορούν και όρισε βαρύτερες κυρώσεις για τα άτομα που προέβαιναν σε συκοφαντικές δηλώσεις.
Συνεπώς, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι είχε επανειλημμένα κρίνει ότι η παροχή αυξημένης προστασίας μέσω ειδικού νόμου για την προσβολή δεν θα ήταν, κατά κανόνα, σύμφωνη με το πνεύμα της Σύμβασης. Σε περίπτωση που μια υπόθεση, όπως και η παρούσα, αφορούσε ποινική καταδίκη για προσβολή του Προέδρου της Δημοκρατίας, είχε επίσης κρίνει ότι το συμφέρον ενός κράτους να προστατεύσει τη φήμη του αρχηγού του κράτους δεν θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως δικαιολογία για παροχή προνομιακού καθεστώτος στον αρχηγό κράτους ή ειδική προστασία έναντι του δικαιώματος μετάδοσης πληροφοριών και απόψεων που τον αφορούσαν και ότι η αντίθετη προσέγγιση δεν μπορούσε να συμβιβαστεί με τη σύγχρονη πρακτική και τις πολιτικές αντιλήψεις.
Με ιδιαίτερη αναφορά στην αναλογικότητα της ποινικής κύρωσης που επιβάλλεται για προσβολή του Προέδρου της Δημοκρατίας, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ενώ ήταν απολύτως νόμιμο για πρόσωπα τα οποία εκπροσωπούνται στα θεσμικά όργανα του κράτους, ως εγγυητές της θεσμικής δημόσιας τάξης, να προστατεύονται από τις αρμόδιες αρχές, η δεσπόζουσα θέση αυτών απαιτούσε από τις αρχές να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση όταν προσφεύγουν σε ποινικές διαδικασίες. Επανέλαβε σχετικά ότι η αξιολόγηση της αναλογικότητας μιας παρέμβασης στα δικαιώματα που προστατεύονται από το άρθρο 10 εξαρτάται συχνά από το αν οι αρχές θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιήσει οποιοδήποτε άλλο μέσο πέραν των ποινικών κυρώσεων, όπως μέτρα αστικού δικαίου. Ακόμα και όταν η κύρωση ήταν η ελαφρύτερη δυνατή, μια ποινή όπως αυτή της ένοχης ετυμηγορίας με απαλλαγή ως προς το ποινικό μέρος και καταβολή αποζημίωσης ενός μόνο ευρώ, αποτελούσε παρ’ όλα αυτά ποινική κύρωση. Σε κάθε περίπτωση, αυτό από μόνο του δεν αρκούσε για να δικαιολογήσει την παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης.
Συνεπώς, το Δικαστήριο έκρινε ότι στην υπό κρίση υπόθεση δεν υπήρχε καμία δικαιολογία για την προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος ή την αστυνομική κράτησή του ή για την επιβολή ποινικής κύρωσης, παρά το γεγονός ότι η έκδοση της απόφασης που επέβαλε ποινή φυλάκισης είχε ανασταλεί. Μια τέτοια ποινή, από τη φύση της, είχε αναπόφευκτα σημαντική επίδραση στην προθυμία ατόμου που σκόπευε να εκφράσει τις απόψεις του για θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος, ειδικά ενόψει των επιπτώσεων μια πιθανής καταδίκης.
Λαμβάνοντας υπόψη την ποινή, που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα βάσει ειδικής διάταξης η οποία παρέχει αυξημένη προστασία στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας από τυχόν προσβολή – που δεν θα μπορούσε να είναι σύμφωνη με το πνεύμα της Σύμβασης – το Δικαστήριο έκρινε ότι η Κυβέρνηση δεν απέδειξε πως το καταγγελλόμενο μέτρο ήταν ανάλογο προς τους νόμιμους σκοπούς που επιδιώκονται ή ήταν απαραίτητο σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρου 10 της Σύμβασης).
Άρθρο 46 (δεσμευτική ισχύς και εκτέλεση αποφάσεων)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η καταγγελλόμενη ποινική διαδικασία, που κινήθηκε σύμφωνα με το άρθρο 299 του Ποινικού Κώδικα ήταν ασυμβίβαστη με την ελευθερία της έκφρασης. Ειδικότερα, τόνισε ότι η παροχή αυξημένης προστασίας μέσω ειδικού νόμου για την προσβολή δεν θα ήταν, κατά κανόνα, σύμφωνη με το πνεύμα της Σύμβασης και το συμφέρον ενός κράτους να προστατεύει τη φήμη του αρχηγού του κράτους δεν θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως δικαιολογία για την χορήγηση προνομιούχου ή ειδικού καθεστώτος στον αρχηγό κράτους ή ειδική προστασία έναντι του δικαιώματος μετάδοσης πληροφοριών και απόψεων που τον αφορούν. Αυτά τα ευρήματα υπονοούσαν ότι η παραβίαση των δικαιωμάτων του κ. Şorli βάσει του άρθρου 10 της Σύμβασης προήλθε λόγω λανθασμένης ή προβληματικής σύνταξης και εφαρμογής της εν λόγω διάταξης.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η ευθυγράμμιση του σχετικού εσωτερικού δικαίου με το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ θα συνιστούσε μια κατάλληλη μορφή έννομης προστασίας που θα καθιστούσε δυνατό τον τερματισμό της διαπιστωθείσας παράβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Τουρκία έπρεπε να καταβάλει 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw.com).
