Μυστική μεταφορά και κακομεταχείριση κρατούμενου από την CIA

ΑΠΟΦΑΣΗ

Al Nashiri κατά Ρουμανίας της 31.05.2018 (αριθμ. προσφ. 33234/12)

βλ. εδώ 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Μεταφορά, κράτηση και κακομεταχείριση κρατούμενου υπό την επίβλεψη της CIA. Τον κακοποιούσαν με εικονικό πνιγμό, τον ανάγκαζαν να στέκεται πάνω σε κουτί για μια εβδομάδα, τον κτυπούσαν και τον έσπρωχναν στον τοίχο, του δημιουργούσαν  αγχώδεις καταστάσεις.Πρόκληση σοβαρών ψυχολογικών προβλημάτων. Παραβίαση άρθρου 3 για απάνθρωπη μεταχείριση. Παραβίαση άρθρου 5 (δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια) λόγω μη κατονομαζόμενης κράτησης. Παραβίαση άρθρου 6 § 1 (δικαίωμα δίκαιης δίκης) που αφορά τη βοήθεια της Ρουμανίας στη μεταφορά/μεταγωγή από την επικράτεια. Παραβίαση άρθρου 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) για παρέμβαση στα δικαιώματα του κρατούμενου. Παραβίαση άρθρου 13 (δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα) αφού η έρευνα δεν πληρούσε τα πρότυπα της σύμβασης και δεν είχε στη διάθεσή του αποτελεσματικό ένδικο διαμαρτυρίας. Τέλος, παραβιάστηκαν τα άρθρα 2 (δικαίωμα στη ζωή) και 3 και το άρθρο 1 του πρωτοκόλλου αριθ. 6 (κατάργηση της θανατικής ποινής) δεδομένου ότι στην αμερικανική στρατιωτική επιτροπή όπου κρατούνταν αντιμετώπιζε τη θανατική ποινή.

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 

Άρθρο 3

Άρθρο 5

Άρθρο 6 § 1

Άρθρο 8

Άρθρο 13

Άρθρο 2,3 και 1 του Πρωτοκόλλου αριθ. 6

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων Abd Al Rahim Husseyn Muhammad Al Nashiri είναι υπήκοος της Σαουδικής Αραβίας της Υεμένης ο οποίος γεννήθηκε το 1965 και κρατείται στις Φυλακές της Αμερικάνικης Ναυτικής Βάσης  στο Γκουαντάναμο.

Ο κ. Al Nashiri ήταν ένας από τους αποκαλούμενους «κρατούμενους υψηλής σημασίας» (“HVD”) που κρατούνται από τη CIA από την έναρξη του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» που ξεκίνησε ο Πρόεδρος Μπους μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Ο ίδιος συνελήφθη στο Ντουμπάι (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) τον Οκτώβριο του 2002. Είναι επιπρόσθετα ύποπτος για επίθεση στο αμερικανικό ναυτικό πλοίο USS Cole στο λιμάνι του Άντεν (Υεμένη) το 2000 και στο γαλλικό πετρελαιοφόρο MV Limburg στον Κόλπο του Άντεν το 2002. Οι Αμερικανοί στρατιωτικοί εισαγγελείς άσκησαν κατηγορίες εναντίον του το 2011 για τον υποτιθέμενο ρόλο του στις επιθέσεις. Η διαδικασία εναντίον του εξακολουθεί να εκκρεμεί.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καθόρισε στην πρώτη υπόθεση του Al Nashiri (Al Nashiri κατά Πολωνίας του 2014) ότι μετά τη σύλληψή του ο κ. Al Nashiri κρατούνταν σε μυστικό κέντρο κράτησης της CIA στο Αφγανιστάν και στην Ταϊλάνδηπριν μεταφερθεί σε άλλη «μυστική τοποθεσία»  της CIA το Δεκέμβριο του 2002 στην Πολωνία. Κρατούνταν εκεί μέχρι τον Ιούνιο του 2003.

Ο κ. Al Nashiri ισχυρίστηκε στην υπόθεση αυτή ότι κατά τα επόμενα τρία χρόνια μεταφέρθηκε κρυφά από την Πολωνία σε πέντε διαφορετικές εγκαταστάσεις κράτησης της CIA, συμπεριλαμβανομένης της Ρουμανίας από τον Απρίλιο του 2004 έως τον Οκτώβριο / Νοέμβριο 2005. Τον Σεπτέμβριο του 2006 μεταφέρθηκε τελικά στο Κόλπο του Γκουαντάναμο.

Σύμφωνα με τον κ. Al Nashiri, υποβλήθηκε σε βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης απαγορευμένες από το άρθρο 3 της Σύμβασης καθ’ όλη τη διάρκεια της κράτησής του από τη CIA.

Περιέγραψε τη μεταχείρισή του στην κατάθεσή του το 2006 ενώπιον της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού (ICRC), και σε εν μέρει μη εμπιστευτικά αντίγραφα αποδεικτικών στοιχείων ενώπιον του Δικαστηρίου αμερικανικής στρατιωτικής αναθεώρησης Μαχητών το 2007. Εμπεριέιχε μαρτυρίες όπου οι ερωτηθέντες να τον κρέμασαν ανάποδα για σχεδόν ένα μήνα. υποβάλλοντάς τον σε  waterboarding (πνιγμό μέσο νερού) τον ανάγκαζαν να στέκεται πάνω σε κουτί για μια εβδομάδα, τον χτύπησαν και τον έσπρωξαν σε έναν τοίχο και τον έθεταν σε αγχώδης καταστάσεις.

Ισχυρίστηκε επίσης ότι κρατούνταν σε συνεχή απομόνωση. Δεν γνώριζε πού κρατούνταν και δεν είχε επαφή με άλλα πρόσωπα πέρα των ανακριτών ή των φρουρών του.

Σύμφωνα με την έκθεση της Γερουσίας των ΗΠΑ για τα βασανιστήρια της CIA το 2014, ο κ. Al Nashiri υποβλήθηκε σε σίτιση από το ορθό το 2004 όταν κρατούνταν στο Βουκουρέστι επειδή είχε προσπαθήσει να προχωρήσει σε απεργία πείνας και το 2005 βρισκόταν σε «σημείο έντονης εξασθένισης». Μια ψυχολογική αξιολόγηση που δημοσιεύθηκε το 2013, δήλωσε ότι υπέφερε από Σύνδρομο Μετα-Τραυματικού Άγχους.

Τον Νοέμβριο του 2005 η Washington Post αποκάλυψε ότι οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είχαν φιλοξενήσει μυστικές Φυλακές της CIA. Η αναφορά της Γερουσίας των ΗΠΑ για τα βασανιστήρια της CIA το 2014 δήλωσε ότι οι ρουμανικές αρχές είχαν κλείσει τους χώρους μαζικής κράτησης μέσα σε λίγες ώρες από τις αποκαλύψεις της εφημερίδας. Τον Δεκέμβριο του 2005 το ειδησεογραφικό site  ABC επιβεβαίωσε ότι η Ρουμανία συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών που «φιλοξενούσαν» κρυφά υψηλής σημασίας κρατουμένους της CIA συμπεριλαμβανομένου του κ. Al Nashiri.

Η Ρουμανία ξεκίνησε κοινοβουλευτική έρευνα το Δεκέμβριο του 2005. Επικεντρώθηκε κατά κύριο λόγο στο κατά πόσον υπήρξε μυστική φυλακή της CIA στη χώρα και εάν υπήρξε παράνομη μεταφορά κρατουμένων, ύποπτες κινήσεις αεροσκαφών και ενδεχόμενης συμμετοχής των εγχώριων αρχών.  Μια τελική έκθεση εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2007, απαντώντας αρνητικά σε αυτές τις ερωτήσεις.

Μια ποινική έρευνα στη Ρουμανία, η οποία ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2012 μετά από καταγγελία του κ. Al Nashiri, εκκρεμεί ακόμα. Κανένας δεν κατέστη υπεύθυνός για το ρόλο της Ρουμανίας στο πρόγραμμα παράδοσης και δεν έχουν δημοσιοποιηθεί στοιχεία από την έρευνα.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Το Δικαστήριο εξέτασε το επιχείρημα της ρουμανικής κυβέρνησης ότι δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία που να αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς του κ. Al Nashiri και τις αμφιβολίες τους σχετικά με την αξιοπιστία των αποδεικτικών στοιχείων και των πηγών της υπόθεσης.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι δεν ήταν σε θέση να λάβει άμεσα υπόψη τα γεγονότα του κ. Al Nashiri επειδή δεν είχε καμία επαφή με τον έξω κόσμο από τον Οκτώβριο του 2002, εκτός από την ομάδα του ICRC το 2006, τα μέλη της στρατιωτικής επιτροπής και τον σύμβουλο των ΗΠΑ. Η υπόθεση ενώπιόν του βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε έμμεσες αποδείξεις.

Τα αποδεικτικά στοιχεία περιλάμβαναν, ειδικότερα, την έκθεση του 2014 της Γερουσίας των ΗΠΑ σχετικά με τα βασανιστήρια της CIA, η οποία περιγράφει λεπτομερώς τις δραστηριότητες της CIA στο πρόγραμμα HVD τα τελευταία χρόνια από το 2001-2009. Το Δικαστήριο εξέτασε επίσης τη μαρτυρία του κ. Al Nashiri στην έκθεση της ICRC και τις δηλώσεις του ενώπιον του δικαστηρίου.

Επιπλέον, έλαβε υπόψη διεθνείς έρευνες, όπως οι τρεις εκθέσεις του Εισηγητή του Συμβουλίου της Ευρώπης Νικ Μάρτι από την Ελβετία και έγγραφά της CIA. Εξέτασε τη μαρτυρία του γερουσιαστή Marty, δύο εμπειρογνώμονες για το πρόγραμμα παράδοσης της CIA, τον κ. J.G.S., δικηγόρο και ερευνητή που συνεργάστηκε με τον γερουσιαστή Marty και τον κ. Crofton Black, έναν ερευνητή στο Γραφείο Διερευνητικής Δημοσιογραφίας και την ΜΚΟ Retrieve, μια βρετανική μη κυβερνητική οργάνωση που εκπροσωπεί τα συμφέροντα ορισμένων κρατουμένων που κρατούνται στο Γκουαντάναμο.

Τα αποδεικτικά στοιχεία περιείχαν λεπτομέρειες για τον τρόπο με τον οποίο οι κρατούμενοι υπέστησαν κακομεταχείριση, την κίνηση των αεροπλάνων που χρησιμοποιήθηκαν από τη CIA για πράξεις παράδοσης, το πώς η CIA είχε πληρώσει ξένες κυβερνήσεις για να φιλοξενήσουν εγκαταστάσεις κράτησης και πώς αναπτύχθηκε το πρόγραμμα με την πάροδο των ετών.

Συγκεκριμένα, η έκθεση της Γερουσίας των ΗΠΑ για τα βασανιστήρια της CIA το 2014 έδωσε πληροφορίες σχετικά με τις ημερομηνίες και ώρες μεταφορών, καθώς και τα χρονοδιαγράμματα ανάκρισης των κρατουμένων της CIA. Μίλησε επίσης σαφώς για τη συνεργασία με τις εγχώριες αρχές και την παροχή εκατομμυρίων δολαρίων για την “Υποστήριξη” των προγραμμάτων έκτακτης παράδοσης της CIA. Το πραγματικό ποσό δεν καταγράφηκε στην έκθεση.

Μια προσεκτική ανάγνωση της έκθεσης επέτρεψε στο Δικαστήριο να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το κέντρο κράτησης γνωστό ως κέντρο κράτησης Black, μια από τις τοποθεσίες όπου κρατούνταν ο κ. Al Nashiri, βρισκόταν στη Ρουμανία. Βασιζόμενο σε όλο το υλικό που είχε στη διάθεσή του, το οποίο ήταν αποτέλεσμα εκτεταμένης και σχολαστικής δουλειάς εμπειρογνωμόνων και ακέραιων πολιτικών, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είχε αποδειχθεί ότι ένα μυστικό κέντρο κράτησης της CIA λειτούργησε στη Ρουμανία από τον Σεπτέμβριο του 2003 μέχρι τον Νοέμβριο 2005 και ότι ο κ. Al Nashiri κρατούνταν εκεί από τον Απρίλιο του 2004 έως τον Νοέμβριο του 2005.

Η Ρουμανία γνώριζε το αντικείμενο των δραστηριοτήτων της CIA στην επικράτειά της και είχε συνεργαστεί. Πρέπει επίσης να ήταν σαφές ότι τέτοιες ενέργειες είχαν απειλήσει τα δικαιώματα του κ. Al Nashiri. Κατά συνέπεια, οι ισχυρισμοί του κ. All Nashiri εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της Ρουμανίας και υπάγονται στη σύμβαση.

Άρθρο 3 (απάνθρωπη μεταχείριση)

Στη συνέχεια, το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση της διαδικαστικής πτυχής του άρθρου 3 εξαιτίας τόσο των ελλείψεων αναφορικά με την κοινοβουλευτική έρευνα όσο και στην ποινική έρευνα στη Ρουμανία. Η κοινοβουλευτική έρευνα είχε περιορισμένο πεδίο εφαρμογής, αν και δεν αναγνώριζε ή δεν έλαβε υπόψη τους Ρουμάνους αξιωματούχους που ενδεχομένως συνεργάστηκαν στο πρόγραμμα της CIA, παρά το γεγονός ότι η έρευνα της Ρουμανικής Γερουσίας επικαλύφθηκε με διεθνείς έρευνες των οποίων τα ευρήματα έδειχναν ισχυρή υποψία ότι στη Ρουμανία υπήρχε μια «κρυφή τοποθεσία κράτησης».

Η ποινική έρευνα είχε επίσης αποτύχει τα τελευταία πέντε χρόνια να εντοπίσει τα άτομα που ήταν υπεύθυνα για τη συμμετοχή της Ρουμανίας στο πρόγραμμα. Επιπλέον, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι Ρουμανικές Εισαγγελικές αρχές θα έπρεπε αμέσως να ξεκινήσουν ποινική έρευνα το 2005 στις εξαιρετικά σοβαρές καταγγελίες σχετικά με τη χώρα τους, χωρίς να περιμένουν το θύμα να φέρει το ζήτημα στην επιφάνεια. Η μεγάλη καθυστέρηση – επτά χρόνια – της έναρξης της ποινικής έρευνας σήμαινε ότι στοιχεία δεν είχε συλλεχθεί μετά το κλείσιμο της  «μυστικής τοποθεσία κράτησης» στη Ρουμανία και σημαντικά στοιχεία όπως τα δεδομένα πτήσης είχαν ακόμη διαγραφεί.

Όσον αφορά το ουσιαστικό στοιχείο του άρθρου 3, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο κ. Al Nashiri δεν είχε υποβληθεί στις πιο σκληρές τεχνικές ανάκρισης στη Ρουμανία, όπως περιγράφεται στη μαρτυρία του  στον Ερυθρό Σταυρό και στο Αμερικάνικο στρατιωτικό δικαστήριο των ΗΠΑ. Ωστόσο, έπρεπε να ληφθούν υπόψη οι προηγούμενες δυσκολίες που αντιμετώπισε κατά την εξέταση της κράτησής του στη Ρουμανία, διότι θα βρίσκονταν σε συνεχή φόβο να υποστεί την ίδια προηγούμενη σκληρή μεταχείρισή που είχε υποστεί.  Πράγματι, η Έκθεση της Γερουσίας των ΗΠΑ για το 2014 σχετικά με τα βασανιστήρια της CIA επιβεβαίωσαν ότι ο κ. Al Nashiri πάσχει από σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα ως αποτέλεσμα της κακής μεταχείρισης που υπέστη.

Σε κάθε περίπτωση, στη Ρουμανία είχε επίσης ένα εξαιρετικά σκληρό καθεστώς κράτησης, το οποίο, σύμφωνα με την έκθεση του ICRC του 2007 και την έκθεση της Γερουσίας των ΗΠΑ για τα βασανιστήρια της CIA το 2014, είχε ως συνήθη πρακτική τη χρήση κουκούλα στο πρόσωπο, τη απομόνωση, τη συνεχή χρήση αλυσίδων στα πόδια  και τη έκθεση σε υπερβολικό θόρυβο και φως.

Αυτά τα βάσανα ισοδυναμούσαν με απάνθρωπη μεταχείριση κατά την έννοια της Σύμβασης, μεταχείριση την οποία η Ρουμανία επέτρεψε μέσω της συνεργασίας της με τη CIA. Επιπλέον, είχε επιτρέψει την παράδοσή του από τη χώρα και τον εξέθεσε σε προβλεπόμενο σοβαρό κίνδυνο περαιτέρω κακομεταχείρισης.

Άρθρο 5 (δικαίωμα στην ελευθερία και ασφάλεια)

Η Ρουμανία είχε επιτρέψει στη CIA να μεταφέρει τον κ. Al Nashiri μέσα και έξω από τη χώρα και τον κρατούσε φυλακισμένο σε μυστική τοποθεσία. Η μη κατονομαζόμενη κράτηση αποτελούσε πλήρη άρνηση των εγγυήσεων της Σύμβασης και σοβαρή παραβίαση του άρθρου 5.

Άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής)

Η παρέμβαση στα δικαιώματα του κ. Al Nashiri είχε πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο μιας ριζικά παράνομης και μυστικής κράτησης. Δεν υπήρξε καμία δικαιολογία σύμφωνα με το άρθρο 8 και τα δικαιώματά του σύμφωνα με το άρθρο 8 είχαν παραβιαστεί.

Άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής)

Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι είχε ήδη διαπιστώσει ότι η έρευνα σχετικά με τους ισχυρισμούς του κ. Al Nashiri δεν πληρούσε τα πρότυπα της σύμβασης. Επίσης, δεν είχε στη διάθεσή του αποτελεσματικό ένδικο μέσο για να διαμαρτυρηθεί για παραβιάσεις των δικαιωμάτων του. Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 13 σε συνδυασμό με τα άρθρα Άρθρα 3, 5 και 8.

Άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα δίκαιης δίκης)

Όταν ο κ. Al Nashiri είχε μεταφερθεί από τη Ρουμανία, οι αρχές έπρεπε να γνωρίζουν την ευρεία κοινωνική ανησυχία για το γεγονός ότι οι δίκες ενώπιον της αμερικανικής στρατιωτικής επιτροπής δεν πληρούν τις περισσότερες βασικές εγγυήσεις δίκαιης δίκης. Παρά τον πραγματικό και προβλέψιμο κίνδυνο ότι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει κατάφορη άρνηση της δικαιοσύνης, η Ρουμανία είχε βοηθήσει στη μεταφορά-μεταγωγή του από την επικράτειά της, κατά παράβαση του Άρθρου 6 § 1.

Τα άρθρα 2 (δικαίωμα στη ζωή) και 3 και το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αριθ. 6 (κατάργηση της θανατικής ποινής)

Η Ρουμανία είχε επιτρέψει στη CIA να μεταφέρει τον κ. Al Nashiri στη δικαιοδοσία της αμερικανικής στρατιωτικής επιτροπής όπου κρατούνταν και αντιμετώπιζε τη θανατική ποινή. Υπήρχε επομένως παραβίαση των άρθρων 2 και 3 της σύμβασης σε συνδυασμό με το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αριθ. 6.

Άρθρο 46 (δεσμευτική ισχύς και εφαρμογή)

Το αποτέλεσμα της δίκης κατά του κ. Al Nashiri εξακολουθεί να είναι αβέβαιο, το Δικαστήριο θεώρησε ότι η Ρουμανία θα πρέπει να ζητήσει διαβεβαιώσεις από τις αρχές των ΗΠΑ ότι δεν θα του επιβληθεί η θανατική ποινή. Επιπλέον, συνέστησε στη Ρουμανία να αποσαφηνίσει, όπου είναι εφικτό, τις περιστάσεις υπό τι οποίες ο κ. Al Nashiri είχε μεταφέρει στη Ρουμανία, την περίθαλψη εκεί και την απομάκρυνσή του και τον τερματισμό των διαδικασιών ενώπιον του ποινικού δικαστηρίου το συντομότερο δυνατό. Η έρευνα θα πρέπει επίσης να αποσκοπεί στον εντοπισμό και, κατά περίπτωση, στην τιμωρία των υπευθύνων.

Άρθρο 41 (δίκαιη ικανοποίηση)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρουμανία οφείλει να καταβάλει στον κ. Al Nashiri 100.000 ευρώ για ηθική βλάβη. Δεν ζήτησε αποζημίωση για τα έξοδα και τις δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).