Μαρτυρικές καταθέσεις. Αξιολόγησή τους από τα εθνικά δικαστήρια. Η καταδίκη κατηγορουμένου βάσει αντιφατικών και αναξιόπιστων καταθέσεων παραβίασε τη δίκαιη δίκη.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Zhang κατά Ουκρανίας της 13.11.2018 (αριθ. 6970/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αξιολόγηση αντιφατικών μαρτυρικών καταθέσεων από εθνικά δικαστήρια. Δίκαιος χαρακτήρας ποινικής διαδικασίας.
Κινέζος υπήκοος καταδικάσθηκε για ανθρωποκτονία κατόπιν συμπλοκής με ουκρανούς υπηκόους. Τα εσωτερικά δικαστήρια δέχθηκαν αντιφατικές, τροποποιημένες και μη αξιόπιστες μαρτυρίες κατηγορίας σε βάρος του κατηγορουμένου και δεν έλαβαν υπόψη, καταθέσεις μαρτύρων υπεράσπισης που είχαν δοθεί στην προκαταρκτική εξέταση λόγω της εισαγωγής νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι τα εθνικά δικαστήρια ερμήνευσαν τις διατάξεις της ποινικής διαδικασίας για την εκτίμηση των αποδεικτικών μέσων κατά τρόπο ασυμβίβαστο με τις υποχρεώσεις του κράτους βάσει της Σύμβασης, αφού τα εθνικά δικαστήρια και στα τρία δικαιοδοτικά επίπεδα απέτυχαν να αξιολογήσουν τους σημαντικούς και επίμονους ισχυρισμούς του κατηγορουμένου. Παραβίαση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη.
ΣΧΟΛΙΟ – ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
Σημαντική και ενδιαφέρουσα η απόφαση. Το ΕΔΔΑ δίνει τελευταία ιδιαίτερη έμφαση στην αξιολόγηση των αποδεικτικών μέσων και ιδίως στους μάρτυρες. Παραβιάζεται η δίκαιη δίκη εάν στηριχθεί η καταδίκη σε αντιφατικές μαρτυρικές καταθέσεις και σε αναξιόπιστους μάρτυρες.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6 παρ. 1
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Yu Zhang, είναι Κινέζος υπήκοος γεννημένος το 1983 και ζει στο Tianchang, στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.
Η υπόθεση αφορά το δίκαιο χαρακτήρα της ποινικής διαδικασίας που οδήγησε στην καταδίκη του κ. Zhang ως ενόχου για ανθρωποκτονία, όταν ήταν φοιτητής στην Ουκρανία.
Την 1η Μαΐου 2009 ξέσπασε συμπλοκή μεταξύ τεσσάρων Ουκρανών και μιας ομάδας Κινέζων υπηκόων, συμπεριλαμβανομένου του προσφεύγοντος, όταν οι τελευταίοι είχαν πάει για πικνίκ. Κατά τη διάρκεια της συμπλοκής, ένας από τους Ουκρανούς μαχαιρώθηκε. Υπέκυψε στους τραυματισμούς του στο νοσοκομείο τρεις μέρες αργότερα. Ο προσφεύγων συνελήφθη και κατηγορήθηκε για την ανθρωποκτονία την ίδια μέρα.
Ένας νέος Κώδικας Ποινικής Δικονομίας (CCP) τέθηκε σε ισχύ στην Ουκρανία τον Νοέμβριο του 2012, εισάγοντας σημαντικές αλλαγές. Μέχρι εκείνη την περίοδο η διαδικασία εναντίον του προσφεύγοντος είχε διαρκέσει τρεισήμισι χρόνια, με τη διεξαγωγή αρκετών προδικαστικών ερευνών που αποσκοπούσαν στην επανόρθωση πολλών τυπικών παραλείψεων.
Εν τω μεταξύ όλοι οι Κινέζοι συμφοιτητές του προσφεύγοντος, που είχαν καταθέσει ευνοϊκώς υπέρ του, είχαν φύγει από την χώρα. Στηριζόμενα στο νέο Κ.Π.Δ., τα δικαστήρια αρνήθηκαν να αποδεχτούν τις παραπάνω μαρτυρίες, καθώς οι μάρτυρες δεν κατέθεσαν αυτοπροσώπως στο δικαστήριο. Τον Ιούλιο του 2013 το δικαστήριο του Kyivskyy καταδίκασε τον προσφεύγοντα σε φυλάκιση 12 ετών. Η έφεση του κ. Zhang και η αναίρεσή του απορρίφθηκαν.
Η καταδίκη του βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στη μαρτυρία δύο Ουκρανών που συμμετείχαν στη συμπλοκή, των Sa. και Su. Ωστόσο είχε καταγραφεί ότι ο Su. ήταν πολύ μεθυσμένος για να καταθέσει στην αστυνομία την ημέρα του συμβάντος, ενώ ο Sa. είχε προβεί σε αντιφατική περιγραφή των γεγονότων σε τουλάχιστον τρεις καταθέσεις, και μάλιστα σε μια εξ αυτών ομολόγησε ότι η ταυτοποίηση του κ. Zhang ως ενόχου είχε προκληθεί για συναισθηματικούς λόγους.
Βασιζόμενος στο άρθρο 6 παρ. 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη), ο προσφεύγων καταγγέλλει ότι δεν είχε πρόσβαση σε δίκαιη δίκη και υποστηρίζει ότι η καταδίκη του βασίστηκε αποκλειστικά σε αμφιλεγόμενες και ασυνεπείς δηλώσεις, αλλά και καταθέσεις που βασίζονταν σε φανταστικά γεγονότα από φίλους του θύματος, οι οποίοι είχαν τροποποιήσει την μαρτυρία τους πολλές φορές.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η υπόθεση κατά του προσφεύγοντος βασίστηκε σε μαρτυρίες φίλων του θύματος, αλλά τα στοιχεία αυτά ήταν ασυνεπή, καθώς οι μάρτυρες τροποποίησαν τις μαρτυρίες τους. Ήταν αυτή η αιτία που η υπόθεση αναβαλλόταν επανειλημμένα.
Ωστόσο, το Δικαστήριο που καταδίκασε τελικά τον προσφεύγοντα είχε βασίσει την ετυμηγορία του σε αυτές τις καταθέσεις. Αυτό σήμαινε ότι, παρόλο που τα δικαστήρια έπρεπε να αντιμετωπίσουν και να εξετάσουν τα αποδεικτικά στοιχεία με προσοχή, είχαν πράγματι επιλέξει, χωρίς καμία εξήγηση, να τα αποδεχτούν και δεν είχαν εκφράσει καμία αμφιβολία υπέρ του.
Επιπλέον, τα δικαστήρια, στηριζόμενα στον νέο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, απέκλεισαν τις μαρτυρίες υπέρ του κ. Zhang που είχαν δοθεί στην προδικαστική εξέταση από τους συναδέλφους του. Ο στόχος των νέων διατάξεων ήταν αξιέπαινος, καθώς απέτρεπε τη χρήση μαρτυριών που η αστυνομία είχε αποκτήσει υπό πίεση, πρακτική την οποία το Δικαστήριο είχε επικρίνει. Ωστόσο, οι νέες διατάξεις είχαν χρησιμοποιηθεί για να βλάψουν τον κ. Zhang και είχαν ως αποτέλεσμα όλα τα αποδεικτικά στοιχεία να είναι υπέρ της ποινικής δίωξης.
Ταυτόχρονα, το Δικαστήριο επισήμανε ότι τα συγκεκριμένα γεγονότα είχαν πράγματι λάβει χώρα πριν τεθεί σε ισχύ ο νέος κώδικας, πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσε να γίνει δεκτή κατάθεση απόντος μάρτυρα. Τελικά, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οποιοσδήποτε Κώδικας ήταν εφαρμόζονταν στην περίπτωση του κ. Zhang, τα εσωτερικά δικαστήρια ερμήνευσαν και εφάρμοσαν τις διατάξεις της ποινικής διαδικασίας για την εκτίμηση του παραδεκτού των αποδεικτικών μέσων κατά τρόπο ασυμβίβαστο με τις υποχρεώσεις του κράτους βάσει της Σύμβασης.
Τα δικαστήρια και στα τρία δικαιοδοτικά επίπεδα απέτυχαν επίσης να αξιολογήσουν τους σημαντικούς και επίμονους ισχυρισμούς του κ. Zhang σχετικά με τις σοβαρές αντιθέσεις στη κατάθεση του μάρτυρα και τον ισχυριζόμενο παράνομο και αυθαίρετο αποκλεισμό όλων των μαρτυριών και καταθέσεων υπεράσπισης.
Συνολικά, η ποινική διαδικασία κατά του κ. Zhang είχε οδηγήσει σε παραβίαση του δικαιώματός του για δίκαιη δίκη σύμφωνα με το άρθρο 6 § 1 της Σύμβασης. Δεδομένης αυτής της διαπίστωσης, το Δικαστήριο δεν θεώρησε αναγκαίο να εξετάσει χωριστά την καταγγελία του σχετικά με τη διάρκεια της διαδικασίας.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ουκρανία έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη(επιμέλεια echrcaselaw.com).
