Ηλεκτρονικά αρχεία με εκατομμύρια δεδομένα σε ποινική δίκη και δίκαιη δίκη. Επαρκής πρόσβαση ενημέρωσης και χρόνος προετοιμασίας στον συνήγορο του κατηγορουμένου
ΑΠΟΦΑΣΗ
Rook κατά Γερμανίας της 25.07.2019 (αριθ. 1586/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικογραφία με ηλεκτρονικά αρχεία με εκατομμύρια δεδομένα σε ποινική δίκη. Ενημέρωση κατηγορουμένου και χορήγηση αντιγράφων. Η δικογραφία περιλάμβανε 80.000 δεδομένα περίπου τηλεπικοινωνιακής παρακολούθησης, και 14 εκατομμύρια ηλεκτρονικά αρχεία. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η υπεράσπιση είχε επαρκή πρόσβαση στον φάκελο και είχε επαρκή χρόνο, προκειμένου να εξοικειωθεί με τα δεδομένα παρακολούθησης των τηλεπικοινωνιών και τα ηλεκτρονικά αρχεία για την προετοιμασία της δίκης. Συνεπώς, η δίκη, στο σύνολο της ήταν δίκαιη. Μη παραβίαση του άρθρου 6 § 1 (δικαίωμα δίκαιης δίκης) σε συνδυασμό με το άρθρο 6 § 3 (β) (δικαίωμα σε επαρκή χρόνο και διευκολύνσεις για την προετοιμασία της υπεράσπισης) της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6 § 1
Άρθρο 6 § 3 (β)
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Michael Rook, είναι Γερμανός υπήκοος που γεννήθηκε το 1964 και ζει στο Quickborn (Γερμανία). Ήταν ανώτατος διευθυντής και, πρόσφατα, διευθύνων σύμβουλος μεγάλου ηλεκτρονικού καταστήματος στη Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τον Φεβρουάριο του 2011, η εισαγγελία του Augsburg ξεκίνησε ποινική έρευνα κατά του προσφεύγοντος για παθητική δωροδοκία κατά τη διάρκεια εμπορικής δραστηριότητας. Τον Νοέμβριο του 2011 συνελήφθη και τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση. Κατά τη διάρκεια της έρευνας τέθηκε υπό παρακολούθηση.
Συνολικά περίπου 44.970 τηλεφωνικές κλήσεις και περίπου 34.000 πηγές δεδομένων αποθηκεύτηκαν. Στη διάρκεια των ερευνών στο σπίτι του προσφεύγοντος και άλλων εγκαταστάσεων κατασχέθηκαν 14 εκατομμύρια περίπου ηλεκτρονικά αρχεία αποθηκευμένα σε συσκευές. Τα δεδομένα αναλύθηκαν από την αστυνομία, θεωρήθηκαν δε περίπου 1.100 ηλεκτρονικά αρχεία και 28 τηλεφωνικές συνομιλίες ως σχετικές με την υπόθεση, τυπώθηκαν και συμπεριλήφθηκαν στη δικογραφία. Τον Νοέμβριο του 2011 δόθηκε πρόσβαση στο δικηγόρο του προσφεύγοντος στο αρχείο της έρευνας. Τον Νοέμβριο του 2011 ο δικηγόρος ζήτησε να εξετάσει το ακουστικό υλικό. Ο εισαγγελέας αποφάσισε να παράσχει πρόσβαση και τον ενημέρωσε ότι θα μπορούσε να εξετάσει τα δεδομένα στις εγκαταστάσεις της αστυνομίας.
Τον Φεβρουάριο του 2012, ο εισαγγελέας άσκησε ποινική δίωξη στον προσφεύγοντα για 91 δωροδοκίες κατά τη διάρκεια εμπορικής δραστηριότητάς του. Τον Μάρτιο του 2012, ο δικηγόρος του προσφεύγοντος υπέβαλε αίτηση πρόσβασης στα ηχητικά αρχεία με τη μορφή αντιγράφου σε DVD ή CD, αλλά η αίτηση απορρίφθηκε. Στις διαδικασίες έφεσης το περιφερειακό δικαστήριο διέταξε την αντιγραφή όλων των δεδομένων σε υπολογιστή που φυλάσσεται στη φυλακή όπου κρατείται ο προσφεύγων και άρα η υπεράσπιση θα μπορούσε να εξετάσει τα ηχητικά αρχεία στη φυλακή μαζί με τον προσφεύγοντα. Λίγο αργότερα, ο υπολογιστής με τα αντιγραφέντα δεδομένα ήχου κατατέθηκε προς εξέταση στη φυλακή.
Τον Απρίλιο του 2012, ο δικηγόρος του προσφεύγοντος ζήτησε να του παρασχεθεί αντίγραφο των 14 εκατομμυρίων ηλεκτρονικών αρχείων. Τον Μάιο του 2012 του δόθηκε ένας σκληρός δίσκος, όπου βρίσκονταν τα ηλεκτρονικά αρχεία σε κρυπτογραφημένη μορφή. Χρειαζόταν συγκεκριμένο πρόγραμμα για την ανάγνωση των δεδομένων. Η μεταγενέστερη αίτησή του ότι το κόστος αυτής του ειδικού λογισμικού θα έπρεπε να βαρύνει το κράτος απορρίφθηκε. Μετά την υποβολή νέας αίτησης τον Σεπτέμβριο του 2012, ώστε να του χορηγηθούν τα δεδομένα σε μη κρυπτογραφημένη μορφή, ο ίδιος έλαβε δίσκους με τα ηλεκτρονικά αρχεία σε ευανάγνωστη μορφή και κατάλληλο λογισμικό που διατίθεται δωρεάν στο διαδίκτυο.
Τον Δεκέμβριο του 2012 το περιφερειακό δικαστήριο τον καταδίκασε για παθητική δωροδοκία σε 63 υποθέσεις και τον καταδίκασε σε ποινή φυλάκισης πέντε ετών και τριών μηνών.
Ο προσφεύγων άσκησε έφεση, υποστηρίζοντας ειδικότερα ότι η υπεράσπισή του είχε επηρεαστεί επειδή αυτός και ο δικηγόρος του δεν είχαν αρκετό χρόνο να εξετάσουν τους φακέλους με τα αρχεία παρακολούθησής του και τα κατασχεθέντα ηλεκτρονικά δεδομένα. Τον Φεβρουάριο του 2014, το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση του περιφερειακού δικαστηρίου σχετικά με τρεις κατηγορίες δωροδοκίας κατά τη διάρκεια εμπορικής δραστηριότητας, αλλά απέρριψε την έφεση του προσφεύγοντος ως αβάσιμη. Τον Ιούνιο του 2014, το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο αρνήθηκε να δεχτεί την συνταγματική του καταγγελία.
Επικαλούμενος το άρθρο 6 παρ. 1 και 3β (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και δικαίωμα εύλογου χρόνου και διευκολύνσεων για την προετοιμασία της υπεράσπισης), ο προσφεύγων καταγγέλλει ότι, κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας εναντίον του, αυτός και οι εκπρόσωποί του δεν είχαν επαρκή πρόσβαση σε αρχεία ήχου, μηνύματα κειμένου και στα ηλεκτρονικά αρχεία που κατάσχεσαν οι αρχές κατά τη διάρκεια της έρευνας.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το άρθρο 6 § 1 σε συνδυασμό με το άρθρο 6 § 3β
- i) Πρόσβαση στη δικογραφία
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι κατά τη διάρκεια της διαδικασίας οι αρχές είχαν χορηγήσει στον δικηγόρο του προσφεύγοντος το δικαίωμα να έχει πρόσβαση στον φάκελο της έρευνας και του παρείχαν πλήρη εικόνα των κατηγοριών και των αποδεικτικών στοιχείων. Είχαν επίσης διαβιβάσει και τις ενημερώσεις του αρχείου. Ο προσφεύγων είχε ισχυριστεί ότι τα δεδομένα, οι φάκελοι ή τα έγγραφα που αποτελούσαν μέρος της δικογραφίας, δεν διαβιβάστηκαν στον δικηγόρο του αρκετά νωρίς, ώστε να του επιτραπεί να λάβει γνώση των εν λόγω εγγράφων πριν ή κατά τη διάρκεια της δίκης.
Το Δικαστήριο έκρινε περαιτέρω ότι υπήρχαν επαρκείς δυνατότητες για τον δικηγόρο του προσφεύγοντος να συζητήσει με λεπτομέρεια τη δικογραφία από τη στιγμή που απέκτησε για πρώτη φορά πρόσβαση στο αρχείο τον Νοέμβριο του 2011, ενώ η δίκη ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2012 και διήρκεσε μέχρι τον Δεκέμβριο του 2012.
Κατά το χρονικό αυτό διάστημα, η πρόσβαση στον φάκελο ήταν ουσιαστικά απεριόριστη.
Επιπλέον, ο τεράστιος όγκος των τηλεπικοινωνιακών δεδομένων και των ηλεκτρονικών αρχείων που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας περιλήφθηκε μόνο σε μικρότερο βαθμό στο φάκελο. Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος θεωρήθηκε ότι δεν έχει σχέση με τις κατηγορίες των αρχών διερεύνησης και είχε αποθηκευτεί στους υπολογιστές της αστυνομίας. Συναφώς, οι αρχές περιορίστηκαν ουσιαστικά στη δικογραφία και τα αποδεικτικά στοιχεία που προσκομίστηκαν αργότερα κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, ούτε δε το κατηγορητήριο του προσφεύγοντος ούτε η καταδίκη είχαν βασιστεί σε ηλεκτρονικά αρχεία ή δεδομένα. Στο πλαίσιο αυτό, ο χρόνος που δόθηκε στην υπεράσπιση για να γνωρίσει τα εκτεταμένα αποτελέσματα της έρευνας ήταν επαρκής.
Έτσι, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι ο προσφεύγων και ο δικηγόρος του είχαν λάβει επαρκή πρόσβαση στον φάκελο του ώστε να είναι δυνατή η προετοιμασία της δίκης.
(ii) Γνωστοποίηση των δεδομένων τηλεπικοινωνιακής παρακολούθησης
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι αρχές αποφάσισαν να επιτρέψουν τη γνωστοποίηση των τηλεπικοινωνιακών δεδομένων παρακολούθησης στο σύνολό τους και ότι ο δικηγόρος του προσφεύγοντος είχε τη δυνατότητα να τα εξετάσει αρχικά στις εγκαταστάσεις της αστυνομίας και αργότερα στη φυλακή. Επιπλέον, ο προσφεύγων δεν είχε καθορίσει ποτέ με ποιον συγκεκριμένο τρόπο είχαν οι εν λόγω περιορισμοί επηρεάσει την ικανότητά του να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Το επιχείρημα της Κυβέρνησης ότι τα δεδομένα δεν μπορούσαν να εξεταστούν χωρίς παρουσία αστυνομικού, προκειμένου να προστατευθούν τα δικαιώματα εκείνων των οποίων οι συνομιλίες έχουν καταγραφεί εμφανίζεται λογικό.
Το Δικαστήριο κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι, λόγω της πολυπλοκότητας της επίμαχης ποινικής διαδικασίας δεν ήταν απαραίτητο να επιτρέψει στον δικηγόρο του προσφεύγοντος να διαβάσει και να ακούσει κάθε τηλεπικοινωνιακό δεδομένο. Αντίθετα, αρκούσε να του δοθεί πραγματική ευκαιρία να τα αναλύσει για να προσδιορίσει τι θεωρούσε ότι έχει σημασία. Συναφώς, το Δικαστήριο είχε επίγνωση του γεγονότος ότι οι σύγχρονες μέθοδοι έρευνας θα μπορούσαν να παράγουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων, των οποίων η ενσωμάτωση σε ποινικές διαδικασίες δεν πρέπει να προκαλεί περιττές καθυστερήσεις στις υποθέσεις.
Επιπλέον, ο δικηγόρος του προσφεύγοντος είχε εξετάσει τα δεδομένα μόνο 22 φορές μέσα σε περισσότερο από ένα χρόνο, προφανώς όχι μαζί με τον προσφεύγοντα, ο οποίος ήταν στη φυλακή. Δεν είχε κάνει χρήση της δυνατότητας να τον αντικαταστήσει ένας δικαστικός υπάλληλος ή δύο άλλοι δικηγόροι του προσφεύγοντος, που ασχολούνται με την ανάλυση των δεδομένων, στην ακρόαση και στην ανάγνωση. Επίσης, ο προσφεύγων γνώριζε καλύτερα ποια συγκεκριμένα δεδομένα τηλεπικοινωνιών να αναζητήσει. Ως εκ τούτου, οι αρχές είχαν παράσχει στην υπεράσπιση μια αποτελεσματική ευκαιρία για τον εντοπισμό των σχετικών αρχείων. Ενόψει αυτού, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι ο προσφεύγων είχε αρκετό χρόνο για να εξοικειωθεί με τα δεδομένα τηλεπικοινωνιακής παρακολούθησης.
(iii) Γνωστοποίηση των ηλεκτρονικών αρχείων
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι ο δικηγόρος του προσφεύγοντος μπορούσε να έχει πρόσβαση στα ηλεκτρονικά αρχεία στο σύνολό τους στα γραφεία της αστυνομίας από τα τέλη Φεβρουαρίου 2012, αλλά δεν το έπραξε.
Το Δικαστήριο θεώρησε ότι είναι αρκετό ότι είχε πρόσβαση τουλάχιστον από τον Σεπτέμβριο του 2012, την ημέρα που ο ίδιος είχε λάβει ένα μη κρυπτογραφημένο CD, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2012, όποτε και έλαβε χώρα η έκδοση της απόφασης (περίοδος 3,5 μηνών), προκειμένου να αναλύσει τα αρχεία για να προσδιορίσει αυτά που θεωρεί σχετικά. Το γεγονός και μόνο ότι η δικαστική διαδικασία είχε ήδη αρχίσει δεν καθιστούσε τον προπαρασκευαστικό χρόνο ανεπαρκή. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων είχε αρκετό χρόνο να μελετήσει τα ηλεκτρονικά αρχεία.
Συνεπώς, δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 σε συνδυασμό με το άρθρο 6 § 3 (β)(επιμέλεια echrcaselaw.com).
