Η άνευ αδείας κατεδάφιση κτιρίου, ιδιωτικής ιδιοκτησίας από τις κρατικές αρχές και η εν συνεχεία αναγκαστική απαλλοτρίωση, χωρίς την καταβολή προηγούμενης αποζημίωσης, παραβίασε το δικαίωμα προστασίας της ιδιοκτησίας των προσφευγόντων.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Zammit και Vassallo κατά Μάλτας της 28.05.2019 (αριθ. προσφ. 43675/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Κατεδάφιση κτιρίου παράνομη. Απαλλοτρίωση. Μη καταβολή προσήκουσας αποζημίωσης. Στέρηση δικαιωμάτων χρήσης και κάρπωσης ιδιοκτησίας, και αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτου. Οι προσφεύγοντες, στερήθηκαν την ιδιοκτησία τους επί κτιρίου, το οποίο αρχικά κατεδαφίστηκε παράνομα από τις αρμόδιες αρχές και στη συνέχεια το ακίνητο αποδόθηκε για δημόσια χρήση. Μη καταβολή προσήκουσας αποζημίωσης με την έννοια του μισθώματος για την στέρηση της χρήσης και μη καταβολή προηγούμενης αποζημίωσης παρά την κήρυξη της απαλλοτρίωσης. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση της προστασίας της περιουσίας/ιδιοκτησίας (άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου) γιατί οι ιδιοκτήτες στερήθηκαν την ιδιοκτησία τους, η οποία είχε υπαχθεί σε διαδοχικά καθεστώτα, κατοχή και χρήση και συνέχεια αναγκαστική απαλλοτρίωση, χωρίς καταβολή αποζημίωσης. Με τον τρόπο αυτό διαταράχθηκε η δίκαιη ισορροπία μεταξύ των απαιτήσεων του δημοσίου συμφέροντος και της προστασίας του θεμελιώδους δικαιώματος στην προστασία της περιουσίας του ατόμου.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΆ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΆ
Οι προσφεύγοντες, Anthony Zammit, Josephine Mary Vassallo, Carmelo Zammit, Jane Zammit, Μaria Theresa Zammit, η Mary Zammit και ο Stephen Zammit είναι πολίτες της Μάλτας που γεννήθηκαν το 1947, 1957, 1936, 1934, 1931, 1939 και 1962 αντίστοιχα και ζουν στη Μάλτα.
Η υπόθεση αφορούσε την καταγγελία των προσφευγόντων σχετικά με την έλλειψη αποζημίωσης για την κατεδάφιση και ο διαδοχικός χαρακτηρισμός της περιουσίας τους με διάφορους τίτλους.
Οι αρχές της Μάλτας ανέλαβαν την ιδιοκτησία των προσφευγόντων τον Απρίλιο του 1989 και αργότερα την κατεδάφισαν. Τον Οκτώβριο του 1989 το ακίνητο αναλήφθηκε με τον τίτλο της χρησικτησίας και το 1991 με τον τίτλο της δημόσιας γαιοκτησίας.
Το 1999, ο Επίτροπος της Γης προσέφερε περίπου 36,39 ευρώ ετησίως σε μίσθωμα για το ακίνητο, αλλά οι προσφεύγοντες αρνήθηκαν. Μεταγενέστερη διαδικασία ενώπιον του συμβουλίου διαιτησίας (LAB) δεν έληξε παρά μόνο τον Μάρτιο του 2012, όταν η LAB καθόρισε σταθερή τιμή μίσθωσης 158,40 ευρώ ετησίως.
Η μεταγενέστερη διαδικασία συνταγματικής προσφυγής έληξε το Φεβρουάριο 2016.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι όταν έγινε η κατεδάφιση ήταν παράνομη, εντούτοις, η παράνομη αυτή ενέργεια είχε κυρωθεί όταν το κράτος είχε αποκτήσει το ακίνητο μέσω του τίτλου της δημόσιας γαιοκτησίας. Εντούτοις, παραβίαση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας των προσφευγόντων σημειώθηκε καθόσον καμία αποζημίωση δεν είχε καταβληθεί από το 1989. Αποδόθηκε ποσό 1.500 ευρώ για ηθική βλάβη, χαμηλότερο από το ποσό που καθορίστηκε από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο.
Επικαλούμενοι το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (προστασία της ιδιοκτησίας) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι προσφεύγοντες κατήγγειλαν ότι είχαν υποστεί εκ των πραγμάτων απαλλοτρίωση της περιουσίας τους από την κυβέρνηση της Μάλτας και ότι η αποζημίωση που δόθηκε από τα δικαστήρια δεν είχε αποκαταστήσει τη ζημία που είχαν υποστεί.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Εν προκειμένω, δεν αμφισβητείται ότι η ιδιοκτησία πράγματι κατεδαφίστηκε. Το Δικαστήριο θεωρεί ότι μια τέτοια κατεδάφιση ισοδυναμεί με, εκ των πραγμάτων απαλλοτρίωση του κτιρίου που ανεγέρθηκε στη σχετική γη, ανεξαρτήτως της κατάστασής του και όπως προκύπτει από τα αποδεικτικά στοιχεία και τις παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου, η κατεδάφιση πραγματοποιήθηκε πριν από την ανάληψη του τίτλου κατοχής και χρήσεως που διατάχθηκε με Προεδρική απόφαση στις 27 Οκτωβρίου 1989, επομένως, σε μια εποχή κατά την οποία η κυβέρνηση είχε απλώς καταλάβει το ακίνητο αλλά δεν είχε τίτλο. Επομένως, όπως έκρινε το Συνταγματικό Δικαστήριο, η κατεδάφιση ήταν παράνομη. Εξάλλου, όπως δέχτηκε και το ίδιο δικαστήριο, ακόμη και αν είχε κατεδαφιστεί όταν ήταν υπό τον τίτλο κατοχής και χρήσεως, η κατεδάφιση θα εξακολουθούσε να είναι παράνομη, δεδομένου ότι σύμφωνα με το νόμο δεν ήταν δυνατή η κατεδάφιση ενός ακινήτου με τίτλο κατοχής και των οποίων τα δικαιώματα ήταν περιορισμένα. Κατόπιν τούτου, δεν είναι αναγκαίο να εξετάσει το Δικαστήριο αν η κατεδάφιση επιδιώκει θεμιτό σκοπό ή αν το μέτρο είναι αναλογικό. Το Δικαστήριο επισημαίνει ότι οι προσφεύγοντες δεν έχουν αποζημιωθεί κατά κανένα τρόπο για την παράνομη κατεδάφιση της περιουσίας τους.
Από τον Οκτώβριο του 1989 έως τον Οκτώβριο του 1991, το ακίνητο λήφθηκε υπό τον τίτλο κατοχής και χρήσης. Σύμφωνα με τον τίτλο αυτό, η κατοχή προοριζόταν να είναι προσωρινή και στην πραγματικότητα διήρκεσε μόνο δύο χρόνια, κατά την οποία οι προσφεύγοντες δεν έχασαν ποτέ το δικαίωμά τους να πουλήσουν το ακίνητο και ο τίτλος ιδιοκτησίας δεν μεταφέρθηκε ποτέ σε τρίτους. Μολονότι στις περιστάσεις που επικρατούσαν τότε μια πώληση ήταν απίθανη, το Δικαστήριο δεν μπορεί να δεχθεί ότι το καταγγελλόμενο μέτρο ισοδυναμεί με de facto απαλλοτρίωση. Ωστόσο, το δικαίωμα ιδιοκτησίας των προσφευγόντων περιορίστηκε αυστηρά. Δεν μπορούσαν να ασκήσουν το δικαίωμα χρήσης από την άποψη της φυσικής κατοχής. Έτσι, αυτό αποτελούσε μέσο κρατικού ελέγχου της χρήσης περιουσίας, το οποίο θα έπρεπε να εξεταστεί βάσει του άρθρου 1, δεύτερο εδάφιο, του Πρώτου Πρωτοκόλλου.
Τον Οκτώβριο του 1991, το ακίνητο λήφθηκε υπό τον τίτλο δημόσιας γαιοκτησίας και οι περιορισμοί παρέμειναν οι ίδιοι με αυτούς που περιγράφηκαν παραπάνω. Ωστόσο, το Δικαστήριο παρατηρεί ότι η δημόσια κατοχή σημαίνει ότι το ακίνητο λαμβάνεται μόνιμα. Συνεπώς, οι προσφεύγοντες δεν περιορίστηκαν απλώς στη χρήση ή σε προσωρινή στέρηση της χρήσης και κάρπωσης του ακινήτου τους. Το Δικαστήριο έχει ήδη κρίνει ότι σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πιθανό ότι μια τέτοια παρέμβαση μπορούσε να εξομοιωθεί με de facto απαλλοτρίωση.
Όσον αφορά την κατοχή και τη χρήση, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι δεν αμφισβητείται ότι ο νόμος προέβλεπε αύξηση κατά 40% για το μίσθωμα αναγνώρισης (εφαρμοστέο για σκοπούς δημόσιας κατοχής) σε σχέση με το τίμημα της μίσθωσης (ισχύουν για σκοπούς κατοχής και χρήσης). Επομένως, οι προσφεύγοντες έπρεπε να είχαν πληρωθεί περίπου 113 ευρώ ετησίως για τα δύο έτη κατά τα οποία η περιουσία τους ελήφθη βάσει αυτού του τίτλου. Όσον αφορά το ποσό αυτό, το γεγονός ότι, όπως υποστήριξε η κυβέρνηση, το μίσθωμα που εισπράχθηκε ήταν σύμφωνο με τους νόμους για το μίσθωμα που εφαρμόζεται, δεν ευνοεί την υπόθεση της κυβέρνησης. Πράγματι, το Δικαστήριο έχει επανειλημμένα κρίνει ότι η νομοθεσία σχετικά με τα ελεγχόμενα μισθώματα στη Μάλτα παραβιάζει το άρθρο 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου.
Όσον αφορά τη χρονική περίοδο κατά την οποία το ακίνητο κρατήθηκε υπό καθεστώς δημόσιας κατοχής, ενώ το ετήσιο μίσθωμα αναγνώρισης ανέρχεται σε 158,40 ευρώ, το Δικαστήριο κρίνει ότι, λαμβανομένου υπόψη του νόμιμου σκοπού και της αξίας του ακινήτου (εναπομείναντες εκτάσεις) μπορεί να δεχτεί ότι ένα τέτοιο μίσθωμα ήταν εύλογο το 1991 και τα επόμενα χρόνια, αλλά είναι απίθανο να είναι σήμερα, τρεις δεκαετίες αργότερα.
Εν προκειμένω, ενόψει της αδυναμίας των προσφευγόντων να ανακτήσουν την περιουσία τους, η οποία έχει υπαχθεί σε διαδοχικά καθεστώτα (κατοχή και χρήση και στη συνέχεια δημόσια κατοχή) και το ύψος του μισθώματος (τουλάχιστον κατά τα τελευταία έτη από το 2015) το οποίο, επιπλέον, για δεκαετίες, δεν καταβλήθηκε στους προσφεύγοντες, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι προσφεύγοντες υπεβλήθηκαν σε δυσανάλογο και υπερβολικό βάρος. Επομένως, το κράτος της Μάλτας παρέλειψε να επιτύχει την απαιτούμενη δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δημοσίων συμφερόντων της κοινότητας και της προστασίας του δικαιώματος ιδιοκτησίας των προσφευγόντων.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω στοιχεία, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου.
Δίκαιη ικανοποίηση: 18.000 ευρώ (για αποζημίωση), 8.500 ευρώ (για ηθική βλάβη) και 7.500 ευρώ (για έξοδα και δαπάνες). (επιμέλεια echrcaselaw.com).
