Ο πρώην Πρωθυπουργός της Γεωργίας και η (σπάνια) εφαρμογή του άρθρου 18 της ΕΣΔΑ. Η προσωρινή του κράτηση χρησιμοποιήθηκε για άλλο σκοπό από αυτόν που καθιερώθηκε.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Merabishvili κατά Γεωργίας της 28.11.2017 (αριθμ. προσφ.72508/13) Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων είναι ένας από τους ηγέτες του πρώην κυβερνώντος κόμματος, Ηνωμένο Εθνικό Κίνημα (UNM) που ασκούσε, για αρκετούς μήνες το 2012, καθήκοντα Πρωθυπουργού της Γεωργίας, ενώ λίγο καιρό αργότερα βρέθηκε στην πλευρά της αντιπολίτευσης. Συνελήφθη μετά την άσκηση ποινική δίωξης σε βάρος του για υπεξαίρεση και κατάχρηση εξουσίας, αδικήματα για τα οποία κρίθηκε προσωρινά κρατούμενος. Βασιζόμενος στο άρθρο 5 §§ 1, 3 και ο προσφεύγων καταγγέλλει ότι η σύλληψή του και η προσωρινή του κράτηση ήταν παράνομες και αδικαιολόγητες και ότι το δικαστήριο δεν κατάφερε να προβεί σε σωστό δικαστικό έλεγχο της αίτησής απελευθέρωσής του .
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξαν παραβιάσεις:
α) του άρθρου 5 § 3 όσον αφορά τη συνεχιζόμενη αιτιολόγηση της προσωρινής κράτησης του προσφεύγοντος. Η απόφαση για παράταση της προσωρινής κράτησης είχε αγνοήσει πλήρως το πέρασμα του χρόνου και είχε καταστήσει σαφές ότι ο προσφεύγων όφειλε να αποδείξει ότι η κράτησή του δεν δικαιολογείτο πλέον. Όμως , σύμφωνα με το άρθρο 5 § 3 οι αρχές έχουν ευθύνη και όχι οι κρατούμενοι να διαπιστώσουν τους λόγους που να δικαιολογούν τη συνέχιση της προσωρινής κράτησης. Επομένως, οι λόγοι που προέβαλε το εθνικό δικαστήριο δεν ήταν επαρκείς για να δικαιολογήσουν την απόφασή συνέχισης του μέτρου,
β) του άρθρου 18 σε συνδυασμό με το άρθρο 5 § 1. Ο περιορισμός του δικαιώματος της ελευθερίας του κ. Merabishvili έγινε και συνεχίζετο κυρίως για σκοπό που δεν προβλέπεται από τη Σύμβαση. Ενώ στην αρχή ο σκοπός ήταν η διερεύνηση των αδικημάτων βασιζόμενη σε εύλογη υποψία, αργότερα είχε ως στόχο τη λήψη πληροφοριών σχετικά με τον θάνατο του Zhvania και τους τραπεζικούς λογαριασμούς του πρώην Πρωθυπουργού Saakashvili.
Ερμηνεία του ΕΔΔΑ ότι θα μπορούσε να υπάρξει αυτόνομη παραβίαση του άρθρου 18, ακόμη και αν δεν υπήρχε παραβίαση του άρθρου σε συνδυασμό με το οποίο εφαρμόζετο.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 5 § 1 (δικαίωμα στην ελευθερία και στην ασφάλεια)
Άρθρο 5 § 3 (δικαίωμα σε δίκη εντός εύλογου χρονικού διαστήματος ή να απολυθεί εν αναμονή της δίκης)
Άρθρο 5§ 4 (δικαιώματος να αποφασιστεί ταχέως η νομιμότητα της κράτησης από δικαστήριο)
Άρθρο 18 (όρια στη χρήση περιορισμών των δικαιωμάτων)
ΣΧΟΛΙΟ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
Το ΕΔΔΑ ασχολείται με το άρθρο 18 της ΕΣΔΑ, κάτι που είναι εξαιρετικά σπάνιο. Ως εκ τούτου είναι χρήσιμη η παρούσα απόφαση γιατί διαπραγματεύεται την απαγόρευση της χρήσης ενός περιορισμού δικαιώματος για σκοπό που δεν προβλέπεται από τη Σύμβαση.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
O προσφεύγων Ivane Merabishvili, είναι υπήκοος της Γεωργίας που γεννήθηκε το 1968 και επί του παρόντος εκτίει ποινή φυλάκισης στην Τιφλίδα.
Πριν από τις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2012, που οδήγησαν σε αλλαγή της εξουσίας, ο κ. Merabishvili, ένας από τους ηγέτες του τότε κυβερνώντος κόμματος, το Ηνωμένο Εθνικό Κίνημα (UNM) ασκούσε, για αρκετούς μήνες το 2012, το λειτούργημα του Πρωθυπουργού της Γεωργίας. Μετά τη νίκη των κοινοβουλευτικών εκλογών από τον συνασπισμό Georgian Dream τον Οκτώβριο του 2012 και τη σύσταση νέας κυβέρνησης, ο κ. Merabishvili εξελέγη Γενικός Γραμματέας του UNM, και αποτέλεσε τη σημαντικότερη αντιπολίτευση της χώρας. Ο προσφεύγων συνελήφθη στις 21 Μαΐου μετά την εκκίνηση ποινική δίωξής του για υπεξαίρεση και κατάχρηση εξουσίας. Στις 22 Μαΐου 2013 εκδόθηκε αρχική δικαστική απόφαση η οποία προφυλάκιζε τον κ. Merabishvili με την αιτιολογία ότι υπήρχε ο κίνδυνος να διαφύγει ή να παρεμποδίσει την έρευνα. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε κατόπιν έφεσης στις 25 Μαΐου 2013.
Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια προδικαστικής ακρόασης στις 25 Σεπτεμβρίου 2013, ζήτησε η προσωρινή κράτηση του να αντικατασταθεί με άλλο περιοριστικό μέτρο. Το αίτημα αυτό εξετάστηκε και απορρίφθηκε την ίδια ημέρα, χωρίς να δοθούν εξηγήσεις.
Μια μεταγενέστερη αίτηση απελευθέρωσης απορρίφθηκε επίσης στις 7 Οκτωβρίου 2013, με βάση ότι είχε αποτύχει να επισημάνει ή δεν προσκόμισε αποδεικτικά στοιχεία για νέες περιστάσεις που απαιτούσαν επανεξέταση της απόφασης να τεθεί σε καθεστώς προφυλάκισης.
Ο κ. Merabishvili καταδικάστηκε τον Φεβρουάριο του 2014 για την πλειοψηφία των κατηγοριών, μεταξύ άλλων για αγορά ψήφων, υπεξαίρεση ιδιοκτησίας και παραβίαση του απαραβίαστου της κατοικίας τρίτου προσώπου, και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης πέντε ετών. Η κατηγορία της κατάχρησης εξουσίας απορρίφθηκε.
Οι εκκρεμούσες προσφυγές του κ. Merabishvili απορρίφθηκαν.
Ο κ. Merabishvili καταδικάστηκε στη συνέχεια σε τρεις πρόσθετες ποινικές διαδικασίες για αδικήματα που συνεπάγονταν της κατάχρησης της δημόσιας εξουσίας όταν ήταν Υπουργός Εσωτερικών.
Βασιζόμενος στο άρθρο 5 §§ 1, 3 και 4 (δικαίωμα στην ελευθερία και στην ασφάλεια δικαίωμα σε δίκη εντός εύλογου χρονικού διαστήματος ή να απελευθερωθεί εν αναμονή της δίκης / του δικαιώματος να αποφασιστεί ταχέως η νομιμότητα της κράτησης από δικαστήριο) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο κ. Merabishvili καταγγέλλει ότι η σύλληψή του και η προδικαστική κράτηση ήταν παράνομες και αδικαιολόγητες και ότι το δικαστήριο δεν κατάφερε να προβεί σε σωστό δικαστικό έλεγχο της αίτησής απελευθέρωσής του στην απόφασή του της 25ης Σεπτεμβρίου 2013.
Επικαλούμενος το άρθρο 18 (περιορισμός της χρήσης περιορισμών των δικαιωμάτων) σε συνδυασμό με το Άρθρο 5 § 1, ισχυρίζεται ότι η έναρξη της ποινικής διαδικασίας εναντίον του και η σύλληψή του χρησιμοποιήθηκαν από τις αρχές για να τον αποκλείσουν από την πολιτική ζωή της χώρας. Ισχυρίζεται επίσης ότι συνέχιζε να υφίσταται δίωξη κατά τη διάρκεια της προφυλάξεώς του όταν, στις 14 Δεκεμβρίου 2013, μεταφέρθηκε από το κελί του και συνάντησε αργά το βράδυ τον Γενικό Εισαγγελέα και τον επικεφαλής της φυλακής οι οποίοι προέβησαν σε απειλές εναντίον του για να λάβουν πληροφορίες σχετικά με το θάνατο του πρώην πρωθυπουργού Zurab Zhvania και σχετικά με τους μυστικούς υπεράκτιους τραπεζικούς λογαριασμούς του πρώην Προέδρου της Γεωργίας, Mikheil Saakashvili. Ισχυρίζεται επίσης ότι, παρά την ενημέρωση των αρχών αναφορικά με το εν λόγω συμβάν, κατά την ακροαματική του δίκη στην υπόθεσή του στις 17 Δεκεμβρίου 2013, καλώντας τους να εξετάσουν τα βίντεο από τις κάμερες επιτήρησης των φυλακών, δεν διεξήχθη καμία διεξοδική ποινική έρευνα σχετικά με τους ισχυρισμούς του.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 5 § 1
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 § 1 ούτε όσον αφορά τη σύλληψη του κ. Merabishvili ή την προσωρινή του κράτηση. Σημείωσε ειδικότερα ότι ο ίδιος δεν είχε υποστηρίξει ότι η σύλληψή του και η προσωρινή του κράτηση δεν βασιζόταν σε εύλογη υποψία ότι είχε διαπράξει τα εν λόγω αδικήματα.
Τίποτα στη δικογραφίας δεν δημιουργούσε αμφιβολίες ως προς το βάσιμο της υποψίας εναντίον του κ. Merabishvili. Επιπλέον, δεν υπήρχε τίποτα που να δείχνει ότι κατά τη σύλληψή του δεν υπήρχε πρόθεση να παραστεί ενώπιον δικαστηρίου. Πράγματι, είχε παραστεί ενώπιον δικαστηρίου την ημέρα μετά τη σύλληψή του.
Σημειώνοντας ότι ο κ. Merabishvili έθιξε την αποτυχία του δικαστηρίου να καθορίσει τη διάρκεια της προσωρινής του κράτηση, το Δικαστήριο έκρινε ότι αυτή η παράλειψη δεν έθετε ζήτημα στο πλαίσιο της Σύμβασης. Παρατήρησε ειδικότερα ότι, σύμφωνα με τον Γεωργιανό κώδικα ποινικής δικονομίας, δεν ήταν δυνατόν να κρατείται υπό καθεστώς προσωρινής κράτησης για περισσότερο από εννέα μήνες αναφορικά με τις κατηγορίες εναντίον του. Συνεπώς δεν υπήρχε καμία αβεβαιότητα σχετικά με τους κανόνες που διέπουν την προσωρινή κράτηση ή την ύπαρξη κινδύνου ότι θα διαρκούσε επ’ αόριστον και ότι είχε καταδικαστεί οκτώ μήνες και 27 ημέρες μετά τη σύλληψή του.
Άρθρο 5 § 3
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 § 3 όσον αφορά την αρχική προσωρινή κράτηση του κ. Merabishvili τον Μάιο του 2013. Σημείωσε ότι το δικαστήριο είχε παρουσιάσει επαρκείς λόγους για να τη προσωρινή κράτηση, δηλαδή τον κίνδυνο να επηρεαστούν μάρτυρες και να διαφύγει. Αν και το δικαστήριο αυτό δεν είχε τεκμηριώσει κατηγορηματικά τον κίνδυνο επηρεασμού, ωστόσο είχε τεκμηριώσει επαρκώς το κίνδυνο διαφυγής του από τη χώρα. Η ποινική δίωξη αναφέρθηκε κυρίως στο γεγονός ότι η σύζυγός του είχε φύγει από τη Γεωργία αμέσως μετά την κλήση του για ανάκριση, ότι μια έρευνα στο διαμέρισμά του είχε αποκαλύψει μεγάλα ποσά μετρητών και ότι είχε ακόμα στη κατοχή του ένα πλαστό διαβατήριο. Αυτά τα γεγονότα, ενισχυμένα από τη σοβαρότητα της τιμωρίας που μπορούσε να του επιβληθεί εάν καταδικάζονταν, σήμαιναν ότι εκείνη την εποχή, αμέσως μετά την αγόρευση του κατηγορητηρίου εναντίον του του, κίνδυνος φυγής του στο εξωτερικό που θα μπορούσε να θεωρηθεί επαρκώς πραγματικός και ανίκανο να αποφευχθεί από ένα λιγότερο περιοριστικό μέτρο.
Ωστόσο, το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του Άρθρου 5 § 3 όσον αφορά τη συνεχιζόμενη αιτιολόγηση της προσωρινής κράτησης του προσφεύγοντος. Όταν αρχικώς είχε αμφισβητήσει την κράτησή του τον Σεπτέμβριο του 2013, τέσσερις μήνες μετά τη σύλληψή του, τα διάδικα μέρη επαναλάμβαναν ουσιαστικά τα επιχειρήματά τους σχετικά με τον κίνδυνο διαφυγής του και τον κίνδυνο επηρεασμού μαρτύρων. Μολονότι από τη φύση τους, οι λόγοι αυτοί δικαιολογούσαν αρχικά την προσωρινή του κράτηση μπορούσαν να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου και συνεπώς απαιτούνταν μια νέα εξέταση. Το δικαστήριο είχε παραλείψει να αιτιολογήσει την απόφασή του για παράταση της προσωρινής κράτησης. Στην απόφαση που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2013, το εν λόγω δικαστήριο είχε αναπτύξει μία σύντομη αιτιολογία ότι ο κ. Merabishvili δεν είχε αναφέρει νέα γεγονότα ούτε είχε προσκομίσει νέα αποδεικτικά γεγονότα. Έτσι είχε αγνοήσει πλήρως το πέρασμα του χρόνου και είχε καταστήσει σαφές ότι ο κ. Merabishvili όφειλε να αποδείξει ότι η κράτησή του δεν δικαιολογείτο πλέον. Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 5 § 3 οι αρχές έχουν ευθύνη και όχι οι κρατούμενοι να διαπιστώσουν τους λόγους που να δικαιολογούν τη συνέχιση της προσωρινής κράτησης. Επομένως, οι λόγοι που προέβαλε το δικαστήριο δεν ήταν επαρκείς για να δικαιολογήσουν την απόφασή συνέχισης του μέτρου.
Άρθρο 5 § 4
Έχοντας υπόψη τις διαπιστώσεις του βάσει του άρθρου 5 § 3, το Δικαστήριο δεν θεώρησε αναγκαίο να εξετάσει το ίδιο ζήτημα βάσει του άρθρου 5 § 4.
Άρθρο 18 σε συνδυασμό με το άρθρο 5 § 1
Το Δικαστήριο απέρριψε πρώτα μια προκαταρκτική αντίρρηση της κυβέρνησης σύμφωνα με την οποία ο κ. Merabishvili δεν μπορούσε να προβάλει τους ισχυρισμούς του σχετικά με τη συνάντηση του με τον Εισαγγελέα εντός έξι μηνών από την υποτιθέμενη συνάντηση και συνεπώς δεν είχε συμμορφωθεί με την εξάμηνη διορία
σύμφωνα με το άρθρο 35 § 1 της Σύμβασης. Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι ισχυρισμοί αυτοί είχαν πράγματι εγερθεί έξι μήνες μετά την υποτιθέμενη συνάντηση και αφότου ο δικηγόρος του ενημερώθηκε ότι η έρευνα για το θέμα ολοκληρώθηκε. Αν ήταν οι ισχυρισμοί αυτοί έπρεπε να θεωρούνται ως ξεχωριστή καταγγελία, ωστόσο αυτοί χαρακτηρίστηκαν ως εκπρόθεσμοι. Ωστόσο, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι αποτελούσαν απλώς μια περαιτέρω πτυχή ή ένα άλλο επιχείρημα προς στήριξη της καταγγελίας που έχει ήδη διατυπωθεί στην έκθεση δηλαδή ότι ο περιορισμός του δικαιώματος της ελευθερίας του κ. Merabishvili ίσχυε για σκοπό που δεν προβλέπεται από τη Σύμβαση. Συνεπώς το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν κωλύονταν να εξετάσει τους εν λόγω ισχυρισμούς.
Αρχές
Στην απόφασή του, το Δικαστήριο παρείχε μια επισκόπηση της υπάρχουσας νομολογίας σχετικά με την παρατήρηση του άρθρου 18, παρατηρώντας ότι η εξέταση της υπόθεσης του κ. Merabishvili έφερε στο φως την ανάγκη να διευκρινιστεί η εν λόγω νομολογία.
Το Δικαστήριο επεσήμανε ότι το άρθρο 18 δεν είχε αυτόνομη ύπαρξη, μπορούσε να εφαρμοστεί μόνο σε συνδυασμό με ένα άρθρο της Σύμβασης ή των Πρωτοκόλλων της, τα οποία εκθέτουν ή χαρακτηρίζουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που εγγυάται. Η διατύπωσή του συμπληρώνει τη διατύπωση των ρητρών, όπως τη δεύτερη φράση του άρθρου 5 § 1 και των άρθρων 8 έως 11 της Σύμβασης (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής, θρησκευτική ελευθερία, ελευθερία έκφρασης, ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι), η οποία επέτρεπε περιορισμούς σε αυτά τα δικαιώματα και τις ελευθερίες.
Ωστόσο, το άρθρο 18 απαγόρευσε ρητώς στα κράτη μέλη να περιορίσουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που εγγυάται η Σύμβαση για σκοπούς που δεν προβλέπονται από την ίδια τη Σύμβαση, και ως αυτό το βαθμό ήταν ανεξάρτητο. Ως εκ τούτου, θα μπορούσε να υπάρξει παραβίαση του άρθρου 18, ακόμη και αν δεν υπήρχε παραβίαση του άρθρου σε συνδυασμό με το οποίο εφαρμόζονταν.
Επιπλέον, το γεγονός και μόνον ότι ο περιορισμός του δικαιώματος της σύμβασης δεν πληροί όλες τις απαιτήσεις της ρήτρας που το έθετε σε ισχύ, δεν ενέγειρε απαραιτήτως ζήτημα βάσει του άρθρου 18. Ξεχωριστή εξέταση καταγγελίας βάσει του άρθρου 18 δικαιολογείται μόνο εάν ο ισχυρισμός ότι υπήρχε περιορισμός για σκοπό που δεν προβλέπεται από τη Σύμβαση, αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της υπόθεσης.
Όσον αφορά τις περιπτώσεις όπου ένα δικαίωμα ή μια ελευθερία περιορίζονταν για μια πληθώρα σκοπών – τόσο για ένα ανώτερο σκοπό όσο και για σκοπό που περιγράφονταν στη Σύμβαση – το Δικαστήριο έκρινε ότι η απλή παρουσία ενός σκοπού που δεν εμπίπτει στη ρήτρα περιορισμού του οικείου άρθρου δεν μπορεί από μόνη της να οδηγήσει σε παράβαση του άρθρου 18. Αντίθετα, η διαπίστωση ότι ένας περιορισμός επιδίωκε σκοπό προβλεπόμενο από τη Σύμβαση δεν απαγόρευε κατ’ανάγκη την παραβίαση του άρθρου 18.
Συνεπώς, ένας περιορισμός θα μπορούσε να είναι συμβατός με την ουσιαστική διάταξη της Σύμβασης που εξουσιοδοτεί και εγκρίνει τον περιορισμό αλλά εξακολουθεί να παραβιάζει το άρθρο 18 διότι προορίζονταν κατά κύριο λόγο για άλλο σκοπό που δεν προβλέπεται από το άρθρο 18. Αυτό που είχε σημασία ήταν κατά πόσο ο άλλος σκοπός ήταν κυρίαρχος. Σε καταστάσεις που συνέχιζαν να υφίστανται, δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι η εκτίμηση του σκοπού διαφέρει ανάλογα με το χρόνο και τη περίσταση.
Όσον αφορά τα απαιτούμενα αποδεικτικά στοιχεία, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρχε λόγος να περιοριστεί για να προσκομίζει αποδείξεις σχετικά με τις καταγγελίες βάσει του άρθρου 18 ή να εφαρμόσει ειδικό αποδεικτικό στοιχείο.
Αντ ‘αυτού, επρόκειτο να συμμορφωθεί με τη συνήθη προσέγγιση των αποδεικτικών στοιχείων. Ενώ στηρίχθηκε στα αποδεικτικά στοιχεία που κατέθεσαν οι διάδικοι, ζήτησε από τα μέρη αυτεπάγγελτα να παράσχουν υλικό το οποίο θα μπορούσε να επιβεβαιώνει ή να καταγγέλλει τους ισχυρισμούς που ειπώθηκαν ενώπιόν του. Εάν η εναγόμενη κυβέρνηση δεν απαντούσε σε ένα τέτοιο αίτημα, το Δικαστήριο θα μπορούσε να συναγάγει συμπεράσματα, ιδίως σε περιπτώσεις όπου το κράτος μόνο είχε πρόσβαση στις σχετικές πληροφορίες. Επιπλέον, το επίπεδο απόδειξης έπρεπε να είναι πέρα από κάθε λογική αμφιβολία. Μια τέτοια απόδειξη θα μπορούσε να προκύψει από τη συνύπαρξη αρκετά ισχυρών, ξεκάθαρων συμπερασμάτων. Πληροφορίες από εκθέσεις διεθνών παρατηρητών, μη κυβερνητικές οργανώσεις ή οι αποφάσεις άλλων εθνικών ή διεθνών δικαστηρίων λαμβάνονται συχνά υπόψη κατά τη διεξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τα εν λόγω γεγονότα.
Εφαρμογή στην περίπτωση του κ. Merabishvili
Όσον αφορά την πρώτη πτυχή της καταγγελίας του κ. Merabishvili βάσει του άρθρου 18, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν είχε αποδειχθεί ότι η προσωρινή κράτησή του είχε ως κύριο σκοπό την καθαίρεσή του από την πολιτική σκηνή της Γεωργίας. Παρόλο που αυτή είχε λάβει χώρα με φόντο το πικρό πολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ της UNM και του Γεωργιανού Ονείρου, οι αιτιάσεις του κ. Merabishvili δεν αρκούσαν για να αποδείξουν ότι ο κυρίαρχος σκοπός αυτής της κράτησης ήταν να παρεμποδιστεί να συμμετέχει στην πολιτική της χώρας.
Ειδικότερα, ενώ το γεγονός ότι υπήρξαν ποινικές διώξεις εναντίον ορισμένων άλλων πρώην υψηλών αξιωματούχων από την UNM θα μπορούσε να υποδηλώνει τη πρόθεση να βλάψουν το εν λόγω κόμμα, θα μπορούσε όμως επίσης να αντικατοπτρίζει την επιθυμία να αντιμετωπίσουν υποτιθέμενες αδικίες από προηγούμενη κυβέρνηση των οποίων τα μέλη δεν θα μπορούσαν να διωχθούν όσο βρίσκοντο στην εξουσία. Δεν υπήρχαν αποδείξεις ότι τα δικαστήρια δεν ήταν επαρκώς ανεξάρτητα από την κυβέρνηση. Επιπλέον, ο τρόπος με τον οποίο οι ποινικές διαδικασίες κατά του κ. Merabishvili διεξήχθησαν δεν είχαν αποκαλύψει κατά κύριο λόγο πολιτικό δόλο και σκοπό στην προσωρινή κράτησή του. Η διάρκεια της δίκης δεν ήταν υπερβολικά χρονοβόρα και το γεγονός ότι είχε λάβει χώρα στο Kutaisi και όχι στην Τιφλίδα δεν έδειχνε την επιθυμία να βρεθεί το «κατάλληλο» δικαστήριο – όπως είχε προτείνει ο κ. Merabishvili – δεδομένου ότι σε μια μεμονωμένη ποινική διαδικασία, ένα δικαστήριο στην Τιφλίδα είχε επίσης διατάξει την προσωρινή κράτησή του.
Όσον αφορά τη δεύτερη πτυχή της καταγγελίας του κ. Merabishvili σύμφωνα με το άρθρο 18, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι ισχυρισμοί του σχετικά με τη συγκεκαλυμμένη απομάκρυνσή του από τη φυλακή της στις 14.12.2013 – που είχε αμφισβητηθεί πλήρως από την Κυβέρνηση – ήταν αρκετά πειστικοί και επομένως αποδεδειγμένοι. Ειδικά, ο τρόπος με τον οποίον είχε απομακρυνθεί από τη φυλακή και η συνάντηση με τον Επικεφαλής Εισαγγελέα ήταν λεπτομερής και συγκεκριμένος και παρέμεινε σταθερός καθ ‘όλη τη διαδικασία.
Ενώ δεν υπήρχε καμία άμεση απόδειξη των ισχυρισμών του κ. Merabishvili, δεν ήταν σε θέση να προσκομίσει τα εν λόγω αποδεικτικά στοιχεία, καθώς βρίσκονταν υπό την εποπτεία των αρχών. Οι ισχυρισμοί του, ωστόσο, επιβεβαιώνονται από διάφορα έμμεσα στοιχεία. Συγκεκριμένα, δύο μάρτυρες κατά τη διάρκεια της ανάκρισής τους από τον Γενικό Εισαγγελέα είχαν δηλώσει ότι είχαν επανειλημμένα ακούσει τον επικεφαλής των ειδικών δυνάμεων του Υπουργείου των Φυλακών την εν λόγω στιγμή να λέει ότι ήταν ένα από τα πρόσωπα που είχαν μεταφέρει τον κ. Merabishvili στη συνάντηση αργά το βράδυ με τον Γενικό Εισαγγελέα. Ενώ αυτό αποτελούσε όχι ισχυρό αποδεικτικό στοιχείο καθώς οι δύο μάρτυρες ήταν υφιστάμενοι στο παρελθόν του κ. Merabishvili, ο παράγοντας αυτός αντισταθμίστηκε κάπως από το γεγονός ότι ένας από τους δύο μάρτυρες είχε προηγουμένως απολυθεί από τον κ. Merabishvili. Συνεπώς, δεν είχε λόγο να παραποιήσει την αλήθεια υπέρ του κ. Merabishvili. Επιπλέον, ένας ανώτερος υπάλληλος στο σωφρονιστικό ίδρυμα δήλωσε δύο φορές σε συνεντεύξεις που δόθηκαν στα ΜΜΕ ότι ο κ. Merabishvili είχε μεταφερθεί στην εν λόγω συνάντηση με τον Γενικό Εισαγγελέα και ο εν λόγω ανώτερος υπάλληλος λίγο αργότερα απολύθηκε από τη θέση του.
Επιπλέον, υπήρχαν πολλά στοιχεία που αμφισβήτησαν τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης. Το πλέον σημαντικό, είχε ισχυριστεί ότι το υλικό από τις κάμερες παρακολούθησης στη φυλακή και στο κτίριο του σωφρονιστικού ιδρύματος – το οποίο θα μπορούσε να επιβεβαιώσει ή να διαψευσθεί οριστικά τους ισχυρισμούς του κ. Merabishvili – διαγράφηκαν αυτόματα μετά από 24 ώρες. Ο ισχυρισμός αυτός ήταν αμφίβολος, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι δύο αξιωματούχοι – ο Υπουργός Φυλακών και ο αναπληρωτής επικεφαλής της Γενικής Επιθεώρησης του Υπουργείου Φυλακών – φαίνεται να αγνοούσε αυτή την πρακτική, όπως αποδείχθηκε από δήλωση του πρώτου ως απάντηση στους ισχυρισμούς και στο αίτημα του τελευταίου κατά τη διάρκεια της έρευνας από τη Γενική Επιθεώρηση του Υπουργείου Φυλακών με σκοπό να λάβει αντίγραφο της βιντεοσκόπησης. Επιπλέον, η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για την εξέταση του υλικού από την ιδιωτική βιντεοσκόπηση και τη κάμερα οδικής κυκλοφορίας- οι οποίες δεν αποκάλυψαν τίποτα ενδιαφέρον, σύμφωνα με τους επιθεωρητές του υπουργείου – παρέμεινε ασαφές και το εν λόγω υλικό δεν είχε τεθεί στη διάθεση του δικηγόρου του κ. Merabishvili. Τέλος, δεν δόθηκε μεγάλη σημασία αξία στις καταθέσεις των μαρτύρων κατά τη διάρκεια διεξαγωγής της έρευνας όπως ο κυβερνήτης των φυλακών, οι οποίοι ήταν υφιστάμενοι των φερόμενων δραστών. Οι δύο αυτοί δράστες, ο Γενικός Εισαγγελέας και ο προϊστάμενος του τμήματος των σωφρονιστικών ιδρυμάτων, δεν είχαν ανακριθεί και εξεταστεί έως τον Σεπτέμβριο του 2016 κατά τη διάρκεια της δεύτερης έρευνας που ξεκίνησε μετά την απόφαση του Τμήματος ευρέως σύνθεσης του Δικαστηρίου το 2006. Το Δικαστήριο θεώρησε ότι θα μπορούσε να αντλήσει συμπεράσματα από το υλικό και τις ενέργειες των αρχών.
Δεν υπήρχαν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι μέχρι τις 14.12.2013, σχεδόν επτά μήνες μετά τη σύλληψη του κ. Merabishvili, οι αρχές προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν την προσωρινή κράτηση ως μέσο πίεσης ώστε να παράσχει πληροφορίες σχετικά με τον θάνατο του κ. Zhvania ή τους τραπεζικούς λογαριασμούς του κ. Saakashvili. Ωστόσο, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο περιορισμός του δικαιώματος της ελευθερίας του κ. Merabishvili ανερχόταν σε μια συνεχόμενη κατάσταση. Κατέληξε στο συμπέρασμα – έχοντας υπόψη όλες τις περιστάσεις – ότι ο κυρίαρχος σκοπός αυτού του περιορισμού είχε αλλάξει. Ενώ στην αρχή ο σκοπός ήταν η διερεύνηση των αδικημάτων βασιζόμενη σε εύλογη υποψία, αργότερα είχε ως στόχο τη λήψη πληροφοριών σχετικά με τον θάνατο του κ. Zhvania και τους τραπεζικούς λογαριασμούς του κ. Saakashvili, όπως φαίνεται από το συμβάν της 14.12.2013.
Το Δικαστήριο σημείωσε ειδικότερα ότι, μέχρι τότε, οι λόγοι που οδήγησαν στην προσωρινή κράτηση του κ. Merabishvili είχαν υποχωρήσει, γεγονός που οδήγησε το Δικαστήριο να διαπιστώσει παραβίαση του άρθρου 5 § 3. Επιπλέον, και τα δύο θέματα στα οποία είχε ερωτηθεί είχαν μεγάλη σημασία για τις αρχές εκείνη την εποχή, όταν ο κ. Saakashvili – ο οποίος είχε γίνει ο στόχος πολλών ποινικών ερευνών – είχε μόλις αποχωρήσει από τη χώρα μετά το τέλος της προεδρίας του και την έρευνα για το θάνατο του κ. Zhvania, η οποία είχε κινήθηκε εκ νέου στα τέλη του 2012, δεν είχαν σημειώσει σημαντική πρόοδο.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 18 σε συνδυασμό με το άρθρο 5 § 1.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο αποφάνθηκε, με εννέα ψήφους υπέρ έναντι οκτώ, ότι η Γεωργία οφείλει να καταβάλει στον προσφεύγοντα ποσό 4.000 ευρώ για την ηθική βλάβη που υπέστη.
Ξεχωριστές απόψεις
Οι δικαστές Yudkivska, Tsotsoria και Vehabović εξέφρασαν κοινή σύμφωνη γνώμη. Ο δικαστής Serghides εξέφρασε επίσης σύμφωνη γνώμη. Οι δικαστές Raimondi, Spano, Kjølbro, Grozev, Ravarani, PastorVilanova, Poláčková και Hüseynov εξέφρασαν κοινή μερικώς αντίθετη γνώμη. Αυτές οι απόψεις είναι συνημμένες στην απόφαση(επιμέλεια echrcaselaw.com).
