Η στρατιωτική πειθαρχία και η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης

ΑΠΟΦΑΣΗ:

Kerman κατά Τουρκίας της 22.11.2016 (αριθμ. προσφ. 35132/05)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Η έλλειψη ανεξαρτησίας του Στρατοδικείου της Τουρκίας (παρουσία στη σύνθεση αξιωματικού εν ενεργεία, που υποχρεούται σε στρατιωτική πειθαρχία και σύστημα αξιολόγησης τακτικών στρατιωτικών  δικαστών που εξαρτάται από τους ανώτερους στρατιωτικούς), που διέταξε την προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος, δεν συνάδει με τις απαιτήσεις του άρθρου 5 § 3 της ΕΣΔΑ. Στην παρούσα υπόθεση, το ΕΔΔΑ επισημαίνει ότι το Στρατοδικείο που είχε διατάξει την κράτηση του προσφεύγοντος αποτελείτο από δύο στρατιωτικούς δικαστές και έναν στρατιωτικό εν ενεργεία. Όσον αφορά τον τελευταίο, το Δικαστήριο σημειώνει ότι δεν απολάμβανε συνταγματικών εγγυήσεων που χορηγούνται σε τακτικούς δικαστές.

ΣΧΟΛΙΟ-ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ:

Οι στρατιωτικοί που συμμετέχουν στα Στρατοδικεία που είναι δικαστές δεν διαθέτουν την ανεξαρτησία των δικαστών αφού υποχρεούνται σε στρατιωτική πειθαρχία και υπακοή στους ανωτέρους.

ΔΙΑΤΑΞΗ:

Άρθρο 5 (δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια) της ΕΣΔΑ.

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ:

Ο προσφεύγων, Hüseyin Serhat Kerman, είναι Τούρκος υπήκοος. Η υπόθεση αφορούσε την ποινική δίκη, η οποία είχε λάβει χώρα ενώπιον των στρατιωτικών δικαστηρίων και στις οποίες μπλέχτηκε ο προσφεύγων, ο οποίος ήταν στρατιωτικός γιατρός κατά τον κρίσιμο χρόνο.

Το 2005, το γραφείο του στρατιωτικού εισαγγελέα του Elazığ εξέτασε τον κ. Kerman, στο πλαίσιο προκαταρκτικής έρευνας σχετικά με υποψίες για κατάχρηση επιρροής και νοθεία δημόσιων προσφορών. Την ίδια ημερομηνία ο προσφεύγων δικάστηκε από το Τριμελές στρατιωτικό δικαστήριο του Elazığ, το οποίο ομόφωνα αποφάσισε να τεθεί υπό κράτηση, έχοντας υπόψη την ύπαρξη σοβαρών ενδείξεων ενοχής του και την ανάγκη να διατηρηθεί η στρατιωτική πειθαρχία. Η προσφυγή του κατά της διαταγής κράτησης απορρίφθηκε. Στις 11.05.2005 το γραφείο του στρατιωτικού εισαγγελέα εξέτασε, αυτεπαγγέλτως, το ερώτημα της πιθανής απελευθέρωσης του κ. Kerman. Με απόφαση της ίδιας ημέρας έκρινε ότι ήταν σκόπιμο να διατηρηθεί ο προσφεύγων υπό κράτηση. Ο κ. Kerman υπέβαλε επίσης αίτηση άρσης της προσωρινής κράτησής του, την οποία απέστειλε στο γραφείο του εισαγγελέα για να διαβαστεί στο δικαστήριο. Το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα, έχοντας υπόψη του τη φύση και τη σοβαρότητα της παράβασης, τη περίοδο που είχε ήδη εκτίσει υπό κράτηση και την ανάγκη να διατηρηθεί η αυστηρή στρατιωτική πειθαρχία.

Στις 30 Ιουνίου 2005 το γραφείο του εισαγγελέα ολοκλήρωσε την έρευνα και συνέταξε μια αναφορά κατά του κ. Kerman για πράξεις κατάχρησης επιρροής και νοθεία δημόσιων προσφορών. Μεταξύ 7 Ιουλίου και 3 Αυγούστου του 2005 ο προσφεύγων υπέβαλε διάφορα αιτήματα για άρση της κράτησής του ενώπιον του στρατιωτικού δικαστηρίου. Κατά την πρώτη συνεδρίαση της 04.08.2005, το στρατιωτικό δικαστήριο διέταξε την άρση της κράτησης του κ. Kerman, ισχυριζόμενο ότι οι λόγοι που δικαιολόγησαν την προσωρινή του κράτηση είχαν πάψει να υπάρχουν. Το 2009 το στρατιωτικό δικαστήριο καταδίκασε με πενταετή αναστολή τον προσφεύγοντα για κατάχρηση εξουσίας. Ο κ. Kerman άσκησε έφεση κατά της αποφάσεως αυτής. Η έφεσή του απορρίφθηκε.

Με βάση ιδίως το άρθρο 5 § 3 (δικαίωμα στην ελευθερία και στην ασφάλεια), ο κ. Kerman κατήγγειλε ότι ούτε οι δικαστές ούτε ο εισαγγελέας, οι οποίοι είχαν αποφανθεί σχετικά με την κράτησή του, ήταν ανεξάρτητοι. Στηριζόμενος στο άρθρο 5 § 4 (δικαίωμα σε ταχεία επανεξέταση της νομιμότητας της κράτησης), ισχυρίστηκε παραβίαση του δικαιώματος άσκησης έφεσης κατά της απόφασης κράτησής του. Περαιτέρω, επικαλούμενος το άρθρο 5 § 5 (δικαίωμα στην ελευθερία και στην ασφάλεια), ο προσφεύγων κατήγγειλε ότι δεν είχε το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής, με την οποία θα διεκδικούσε αποζημίωση.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Στην παρούσα υπόθεση, το ΕΔΔΑ επισημαίνει ότι το στρατιωτικό δικαστήριο που είχε διατάξει την κράτηση του προσφεύγοντος αποτελείτο από δύο στρατιωτικούς δικαστές και έναν στρατιωτικό εν ενεργεία. Όσον αφορά τον τελευταίο, το Δικαστήριο σημειώνει ότι δεν απολάμβανε συνταγματικών εγγυήσεων που χορηγούνται σε τακτικούς δικαστές. Πράγματι, ο στρατιωτικός αυτός συνέχιζε να υπηρετεί ως αξιωματικός κατά τη διάρκεια της περιόδου που δίκαζε στο δικαστήριο και ως εκ τούτου υπόκειτο σε στρατιωτική πειθαρχία. Σημειώνει επίσης ότι οι εν λόγω αξιωματικοί που καλούνται να συμπληρώσουν τα στρατιωτικά δικαστήρια, διορίζονται σε κάθε περίπτωση, από την στρατιωτική ιεραρχία, δηλαδή την εκτελεστική εξουσία. Υπό τις συνθήκες αυτές, το Στρασβούργο θεωρεί ότι ένα μέλος του δικαστηρίου που διέταξε την προσωρινή κράτηση δεν παρουσίαζε επαρκείς εγγυήσεις ανεξαρτησίας και δεν πρέπει να ονομάζεται «δικαστής», κατά την έννοια του άρθρου 5 § 3 της ΕΣΔΑ.

Όσον αφορά τους άλλους δύο δικαστές του στρατιωτικού δικαστηρίου, το ΕΔΔΑ διαπιστώνει ότι το σύστημα αξιολόγησής τους επέτρεπε την παρέμβαση ανώτερων αξιωματικών του στρατού. Θεωρεί ότι η δυνατότητα που ένα μέλος της στρατιωτικής ιεραρχίας μπορούσε να μπει στον πειρασμό να επηρεάσει τους δικαστές, ήταν πιθανό να αμαυρώσει την εμφάνιση της ανεξαρτησίας των δικαστών αυτών. Λαμβάνοντας υπόψη την έλλειψη ανεξαρτησίας του ενός από τους τρεις δικαστές και τους φόβους του περί ελλείψεως ανεξαρτησίας των δύο άλλων, το Δικαστήριο θεωρεί ότι το στρατιωτικό δικαστήριο είχε διατάξει την κράτηση του προσφεύγοντος χωρίς να πληρούνται οι απαιτήσεις του άρθρου 5 § 3 της σύμβασης. Ως εκ τούτου, υπήρξε παραβίαση της διάταξης αυτής, όπως και των διατάξεων 5 § 4 και 5. Το ΕΔΔΑ καταδίκασε την Τουρκία σε καταβολή στον προσφεύγοντα ποσού 6.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 363 ευρώ για έξοδα.