Η έλλειψη αιτιολογίας των δικαστικών αποφάσεων και η μη δικαστική διερεύνηση των καταγγελιών που αφορούσαν την ατομική και οικογενειακή ζωή συνιστούν παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ!
ΑΠΟΦΑΣΗ
A.T. κατά Εσθονίας της 13.11.2018 (αριθ. προσφ. 23183/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αιτιολογία δικαστικών αποφάσεων. Δικαστική εξέταση ισχυρισμών για παραβίαση της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Ο ρόλος των δικαστηρίων.
Επίσκεψη επικινδύνου ασθενούς κρατουμένου σε νοσοκομείο με χειροπέδες στα χέρια και στα πόδια. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι λόγω του έντονου ιστορικού του (βίαιος, επιθετικός κλπ.) η τοποθέτηση χειροπέδων δεν παραβίασε το αναγκαίο μέτρο και επομένως δεν διαπιστώνεται παραβίαση των άρθρων 3 και 8 της ΕΣΔΑ.
Δεύτερη επίσκεψη του προσφεύγοντος στη νεογέννητη κόρη του σε νοσοκομείο η οποία αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας, κατά τη διάρκεια της οποίας ελήφθησαν τα ίδια μέτρα ασφαλείας. Παραπονείται ότι δεν τον άφησαν να αγγίξει το παιδί του και οι φύλακες παρέμειναν μαζί του όλη την ώρα ακούγοντας τη συνομιλία του με τους γιατρούς της κόρης του.
Ο ρόλος των εθνικών δικαστηρίων, λόγω των θετικών υποχρεώσεων που απορρέουν από το άρθρο 8 είναι και να διερευνούν τα σχετικά πραγματικά περιστατικά και να λαμβάνουν αιτιολογημένες αποφάσεις όσον αφορά τις καταγγελίες και αιτιάσεις που αφορούν την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή. Μη αιτιολογημένες δικαστικές αποφάσεις και μη δικαστική διερεύνηση των καταγγελλομένων πραγματικών περιστατικών της επίσκεψης στην κόρη του προσφεύγοντος.
Παραβίαση κατά το σκέλος αυτό του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ
ΣΧΟΛΙΟ-ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
Ενδιαφέρουσα απόφαση που η έλλειψη αιτιολογίας δικαστικών αποφάσεων εθνικών δικαστηρίων για θέματα ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής εντάσσεται στην παραβίαση του άρθρου 8 και όχι του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων A.T., είναι Εσθονός υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1977. Σήμερα εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης.
Η υπόθεση αφορά την καταγγελία του σχετικά με τα μέτρα ασφαλείας για ιατρικές εξετάσεις εκτός των φυλακών και αναφορικά με μια επίσκεψη στο νοσοκομείο για να δει την κόρη του.
Ο προσφεύγων εκτίει ποινή φυλάκισης από το 2008. Τον Νοέμβριο του 2010 και τον Οκτώβριο του 2011 μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο για ιατρικές εξετάσεις. Μετά από αξιολόγηση των κινδύνων, οι σωφρονιστικές αρχές αποφάσισαν ότι έπρεπε να του φορούν χειροπέδες και στα χέρια και στους αστραγάλους. Δηλώνει ότι οι φύλακες παρέμειναν στην αίθουσα εξετάσεων μαζί του, ότι μπορούσαν να ακούσουν τη συνομιλία του με το ιατρικό προσωπικό και ότι δεν του επέτρεψαν να φορέσει τα ρούχα του.
Επίσης, τον Ιανουάριο του 2012, επισκέφτηκε την νεογέννητη κόρη του η οποία αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας, κατά τη διάρκεια της οποίας ελήφθησαν τα ίδια μέτρα ασφαλείας. Δηλώνει ότι δεν τον άφησαν να αγγίξει το παιδί του και οι φύλακες παρέμειναν μαζί του όλη την ώρα, έχοντας τη δυνατότητα να ακούσουν τη συνομιλία του με τους γιατρούς της κόρης του.
Ο προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε για τα μέτρα ασφαλείας κατά τη διάρκεια των επισκέψεών του στο νοσοκομείο, αλλά τον Ιανουάριο του 2013 το διοικητικό δικαστήριο του Tartu απέρριψε πλήρως την καταγγελία του. Η έφεσή του απορρίφθηκε.
Βασιζόμενος στο άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) και στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, της κατοικίας και της αλληλογραφίας) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο προσφεύγων διαμαρτύρεται για τα μέτρα ασφαλείας που υιοθετήθηκαν κατά τη διάρκεια των επισκέψεών στο νοσοκομείο. Καταγγέλλει επίσης ορισμένες πτυχές της επίσκεψής του στο νοσοκομείο αναφορικά με τη κόρη του σύμφωνα με το άρθρο 8 και το άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα δίκαιης δίκης).
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….
α) Χειροπέδες και μέτρα ασφαλείας
Οι χειροπέδες δεν δημιουργούν κατά κανόνα ζήτημα δυνάμει του άρθρου 3 της Σύμβασης, όταν το μέτρο έχει επιβληθεί σε σχέση με νόμιμη κράτηση και δεν συνεπάγεται χρήση βίας ή έκθεσης του κατηγορουμένου στο κοινό πέρα από ό, τι λογικά θεωρείται απαραίτητο.
Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, η έννοια της «ιδιωτικής ζωής» είναι ευρεία και ανάλογα με τις περιστάσεις καλύπτει την ηθική και σωματική ακεραιότητα του προσώπου. Το Δικαστήριο αναγνωρίζει επίσης ότι αυτές οι πτυχές της έννοιας επεκτείνονται σε καταστάσεις στέρησης της ελευθερίας. Εξάλλου, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να υφίστανται περιστάσεις υπό τις οποίες το άρθρο 8 θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι παρέχει προστασία στις συνθήκες κράτησης, οι οποίες δεν επιτυγχάνουν το επίπεδο σοβαρότητας που επιβάλλει το άρθρο 3. Επίσης οι προσωπικές πληροφορίες που αφορούν έναν ασθενή ανήκουν στην ιδιωτική του ζωή. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων, και κυρίως των ιατρικών δεδομένων, είναι θεμελιώδους σημασίας για το δικαίωμά του σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, όπως κατοχυρώνεται από το άρθρο 8 της Σύμβασης.
Το Δικαστήριο επισημαίνει ότι, σε καταστάσεις που αφορούν την ιατρική περίθαλψη των κρατουμένων, οι κρατικές αρχές έχουν, αφενός, την υποχρέωση να παρέχουν στους κρατουμένους την απαιτούμενη ιατρική βοήθεια για να εξασφαλίσουν την υγεία και την ευημερία τους και αφετέρου, τα κράτη έχουν την υποχρέωση σύμφωνα με το άρθρο 1 της Σύμβασης να εξασφαλίζουν σε όλους τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που ορίζονται στην ΕΣΔΑ και ότι, σε συνδυασμό με το άρθρο 3, απαιτείται να λαμβάνουν μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι τα πρόσωπα που υπάγονται στη δικαιοδοσία τους δεν υπόκεινται σε βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία, συμπεριλαμβανομένης της κακομεταχείρισης από ιδιώτες.
Το Δικαστήριο αναγνωρίζει ότι ενδέχεται να υπάρξουν καταστάσεις όπου ένας κρατούμενος πρέπει να μεταφερθεί σε ιατρική εγκατάσταση εκτός φυλακής για να λάβει θεραπεία την οποία η ίδια η φυλακή δεν παρέχει ή δεν μπορεί να παράσχει. Εντούτοις, τέτοιες καταστάσεις μπορεί αναπόφευκτα να συνεπάγονται κίνδυνο να διαφύγει ο κρατούμενος ή να θέσει σε κίνδυνο τον εαυτό του ή οποιονδήποτε άλλο (όπως ιατρικό προσωπικό ή άλλους ασθενείς). Υπό το πρίσμα αυτό, πρέπει να υπογραμμιστεί η υποχρέωση εξασφάλισης σε όλους των δικαιωμάτων και ελευθεριών που ορίζονται στη Σύμβαση.
Όσον αφορά τα πραγματικά περιστατικά της παρούσας υπόθεσης, το ΕΔΔΑ υπενθυμίζει, πρώτον, ότι η χρήση χειροπέδων και η απαίτηση επιτήρησης του προσφεύγοντος καθ’όλη τη διάρκεια των επισκέψεών του στηρίχθηκαν στο εθνικό δίκαιο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τέτοιου είδους μέτρα εξυπηρετούσαν τον θεμιτό σκοπό να τον εμποδίσουν να δραπετεύσει ή να βλάψει και να θέσει σε κίνδυνο άλλους ανθρώπους. Στο πλαίσιο του άρθρου 8 της Σύμβασης, μπορούν έτσι να θεωρηθούν ότι είχαν ως στόχο τη διασφάλιση της δημόσιας ασφάλειας και την προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων.
Το ΕΔΔΑ επισημαίνει ότι οι φυλακές κατήρτισαν συνοδευτικά σχέδια, λαμβάνοντας υπόψη τους το ποινικό του ιστορικό – παρατηρώντας ότι τα εγκλήματά του είχαν γίνει πιο σοβαρά με την πάροδο του χρόνου – καθώς και την συμπεριφορά του στη φυλακή. Στο προφίλ του προσφεύγοντος αναφέρετο ότι ήταν επιθετικός και ικανός να επιτεθεί σε άλλους αλλά και στον εαυτό του (αυτοτραυματισμός) και υπήρχε κίνδυνος διαφυγής. Στο πλαίσιο αυτό, ο διευθυντής των φυλακών αποφάσισε ότι ο προσφεύγων έπρεπε να φορέσει χειροπέδες κατά τη διάρκεια των επισκέψεων και έπρεπε να συνοδεύεται από τρεις έως έξι φύλακες.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι σωφρονιστικές αρχές, οι οποίες βρίσκονταν σε καθημερινή επαφή με τον προσφεύγοντα και είχαν πλήρη επίγνωση της επικινδυνότητάς του, αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τα προαναφερθέντα μέτρα ασφαλείας μετά από προσεκτική εξέταση και είχαν βάσιμους λόγους για τις αποφάσεις τους. Ο προσφεύγων δεν αμφισβήτησε τη σχετική εκτίμηση επικινδυνότητας, αλλά ισχυρίστηκε ότι, δεδομένου ότι δεν είχε προσπαθήσει ποτέ να δραπετεύσει, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν λιγότερο περιοριστικά μέτρα. Ωστόσο, ο στόχος των μέτρων ασφαλείας δεν ήταν μόνο να αποφευχθεί μια πιθανή διαφυγή, αλλά και να αποφευχθεί πιθανή βλάβη σε άλλους ανθρώπους καθώς και στον ίδιο. Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι τα μέτρα ασφαλείας συνδέονταν άμεσα με την ειδική συμπεριφορά του προσφεύγοντος και, ως εκ τούτου, δεν υπερέβαιναν το αναγκαίο μέτρο.
Συμπερασματικά, λαμβανομένου υπόψη του ειδικού, εμπεριστατωμένου και πειστικού μέτρου της εκτίμησης του κινδύνου κατά την εφαρμογή των μέτρων ασφαλείας, το ΕΔΔΑ διαπιστώνει ότι η εφαρμογή των μέτρων αυτών δεν συνεπάγεται χρήση βίας ή δημόσιας έκθεσης, και έτσι δεν υπερέβησαν όσα θα μπορούσαν ευλόγως να θεωρηθούν απαραίτητα και συνεπώς δεν οδήγησαν σε παραβίαση του άρθρου 3. Το Δικαστήριο θεωρεί επίσης ότι τέτοια μέτρα ήταν απαραίτητα για τη διασφάλιση της δημόσιας ασφάλειας και την προστασία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων. Κατά συνέπεια, δεν υπήρξε παραβίαση των 8 της Σύμβασης.
β) Επίσκεψη στην κόρη του και η υποχρέωση αιτιολογία και διερεύνησης των πραγματικών γεγονότων από τα εθνικά δικαστήρια
Παρόλο που ο προσφεύγων υπέβαλε σαφώς την καταγγελία του σχετικά με τις περιστάσεις της επίσκεψης για να δει την κόρη του στο νοσοκομείο ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, κανένα από τα δικαστήρια δεν ασχολήθηκε με το ζήτημα αυτό επί της ουσίας.
Το Στρασβούργο θεωρεί ότι, υπό τις περιστάσεις που επικαλείται ο προσφεύγων, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να υπήρξε παρέμβαση στα ουσιαστικά δικαιώματά του βάσει του άρθρου 8 της Σύμβασης. Συναφώς, επισημαίνει ότι παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση υπέβαλε ορισμένα αποδεικτικά στοιχεία για να στηρίξει τα επιχειρήματά της, δεν μπορεί να αγνοηθεί ότι ο εκπρόσωπος του νοσοκομείου δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει τις λεπτομέρειες της συγκεκριμένης επίσκεψης της 31ης Ιανουαρίου 2012. Ο προσφεύγων, από την πλευρά του, δεν υπέβαλε κανένα αποδεικτικό στοιχείο για να στηρίξει τους ισχυρισμούς του.
Υπό τις συνθήκες αυτές, το Δικαστήριο εμποδίζεται να αποφανθεί επί της ουσίας της συγκεκριμένης αιτιάσεως. Ωστόσο, δεν μπορεί να παραβλέψει την υποχρέωση των εγχωρίων δικαστηρίων να το πράξουν. Ο ρόλος των εθνικών δικαστηρίων, λόγω των θετικών υποχρεώσεων που απορρέουν από το άρθρο 8 της σύμβασης, είναι όχι μόνο να λαμβάνουν δεόντως υπόψιν τους τις πτυχές της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής που απορρέουν από την καταγγελία του προσφεύγοντος, αλλά και να διερευνούν τα σχετικά πραγματικά περιστατικά και να λαμβάνουν αιτιολογημένες αποφάσεις όσον αφορά τις καταγγελίες και αιτιάσεις.
Δεδομένου ότι η καταγγελία του προσφεύγοντος απορρίφθηκε χωρίς να αιτιολογηθεί η απορριπτική απόφαση, το Δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο χειρισμός της καταγγελίας του από τα εθνικά δικαστήρια δεν ανταποκρίνεται στην θετική υποχρέωση του κράτους. Κατά συνέπεια, διαπιστώνει ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8 της Σύμβασης.
Έτσι το ΕΔΔΑ έκρινε:
Παραβίαση του άρθρου 8, σχετικά με την επίσκεψη του AT στο νοσοκομείο για να επισκεφτεί την κόρη του.
Μη παραβίαση των άρθρων 3 και 8 σχετικά με τα μέτρα ασφαλείας κατά τη διάρκεια επισκέψεων του AT ως κρατούμενου στο νοσοκομείο
Δίκαιη ικανοποίηση: 1.500 ευρώ για ηθική βλάβη(επιμέλεια echrcaselaw.com)
