Η προστασία των οροθετικών στην ομπρέλα του Στρασβούργου

ΑΠΟΦΑΣΗ:

Novruk κ. α. κατά Ρωσίας της 15.03.2016 (αριθ. προσφ.  31039/11,48511/11, 76810/12, 14618/13 και 13817/14)

βλ. εδώ 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Η άρνηση χορήγησης αδείας παραμονής σε οροθετικούς του HIV βασιζόμενη σε μια αδικαιολόγητη γενίκευση χωρίς να έχει αντίκρισμα στην πραγματικότητα, όπως η υπόθεση ότι στο μέλλον θα ενεργήσουν επικίνδυνα λόγω  μη προστατευόμενης σεξουαλικής επαφής ή με κοινή χρήση μολυσμένων συρίγγων (οιονεί πρόληψη) δεν είναι δικαιολογημένη και συνιστά διάκριση εξαιτίας της κατάστασης της υγείας τους, κατά παράβαση του άρθρου 14, σε συνδυασμό με τον άρθρο 8 της ΕΣΔΑ. Τα οροθετικά άτομα αποτελούν ευάλωτη ομάδα, η οποία αντιμετωπίζει πολλά ιατρικά, κοινωνικά, προσωπικά και ψυχολογικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένου της  βαθιάς ριζωμένης προκατάληψης ακόμα και μεταξύ μορφωμένων ατόμων χρειάζονται προστασία και όχι αποπομπή. Υπό αυτό το πρίσμα το ΕΔΔΑ εξέδωσε καταδικαστική απόφαση για την Ρωσία.

ΣΧΟΛΙΟ-ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ:

Απόφαση ιδιαίτερα προστατευτική για τους οροθετικούς του HIV. Δεν επιτρέπονται διακρίσεις σε βάρος τους.

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ :

Άρθρο 8 (δικαίωμα στην ατομική και οικογενειακή ζωή) της ΕΣΔΑ

Άρθρο 14 (διακρίσεις) της ΕΣΔΑ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ:

Οι προσφεύγοντες είναι οι: Mikhail Novruk, Μολδαβός υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1972, η Άννα Kravchenko, Ουκρανή υπήκοος η οποία γεννήθηκε το 1982, ο Roman Khalupa, ένας Μολδαβός υπήκοος που γεννήθηκε το 1974, η Irina Ostrovskaya, υπήκοος του Ουζμπεκιστάν, η οποία γεννήθηκε το 1953 και ο V.V., υπήκοος του Καζακστάν ο οποίος γεννήθηκε το 1983. Οι τρεις πρώτοι προσφεύγοντες εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία μετά το γάμο τους με Ρώσους υπηκόους. Όλοι έχουν παιδιά τα οποία έχουν αποκτήσει τη ρωσική ιθαγένεια μετά τη γέννηση τους. Η τέταρτη προσφεύγουσα, η κα Ostrovskaya, αποφάσισε να πάει στη Ρωσία για να ακολουθήσει την οικογένειά της, η οποία συμπεριλάμβανε το γιο της και την οικογένειά του, υπηκόους του Ουζμπεκιστάν με επίσημη ρωσική άδεια παραμονής, και την αδελφή της και τον σύζυγός της, οι οποίοι είναι Ρώσοι υπήκοοι. Ο πέμπτος προσφεύγων, ο κ. V.V. μετακόμισε στη Ρωσία το 2006 για σπουδές και ζούσε από το 2007 με το σύντροφό του, του ιδίου φύλου, ο οποίος είχε ρωσική υπηκοότητα.

Για την ολοκλήρωση της αίτησης τους αναφορικά με την απόκτηση της Ρωσικής άδειας παραμονής, οι προσφεύγοντες όφειλαν να υποβληθούν και να καταθέσουν  ιατρική εξέταση η οποία περιελάμβανε ένα υποχρεωτικό τεστ για τον ιό του HIV. Αφού εξετάστηκαν και τα αποτελέσματα βγήκαν θετικά στον ιό του HIV, οι αρχές μετανάστευσης δεν έκαναν αποδεκτές τις αιτήσεις τους, επειδή η σχετική νομοθεσία δεν επέτρεπε τη χορήγηση άδειας παραμονής στη χώρα σε οροθετικούς αλλοδαπούς. Στις περιπτώσεις του κ. Khalupa, της κα Ostrovskaya και του κ. V.V., τα νοσοκομεία κοινοποίησαν τα αποτελέσματα των εξετάσεών τους στις αρμόδιες αρχές και η παρουσία και η παραμονή τους σε ρωσικό έδαφος κηρύχθηκε ανεπιθύμητη. Η απόφαση δικαιολογήθηκε και τεκμηριώθηκε βάση των διατάξεων με τις οποίες επιτρέπεται η απέλαση αλλοδαπών οι οποίοι είναι οροθετικοί.

Οι προσφεύγοντες αμφισβήτησαν τις αποφάσεις, οι οποίες τους στερούσαν το δικαίωμα παραμονής τους ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων.

Οι ενστάσεις του κ. Novruk και της κας Ostrovskaya απορρίφθηκαν τον Νοέμβριο του 2010 και τον Σεπτέμβριο του 2012, με την δικαιολογία ότι η απόφαση των αρμόδιων οργάνων για τη μετανάστευση ήταν σύμφωνη με τον νόμο. Αναφορικά με την περίπτωση του κ. Khalupa, τα δικαστήρια αρνήθηκαν να επανεξετάσουν την άρνηση έκδοσης άδειας παραμονής, η οποία είχε εκδοθεί πριν τέσσερα χρόνια, υποστηρίζοντας πως δεν υπήρχε καμία νομική διάταξη που να επιτρέπει μια τέτοια αναθεώρηση.

Παρ όλο που οι περιπτώσεις της κας Krav­chenko και του κ. V.V. κρίθηκαν ευνοϊκές στην πρώτη φάση των διαδικασιών, η αίτηση της κας Krav­chenko για τη χορήγηση άδειας παραμονής τελικά απορρίφθηκε τον Φεβρουάριο του 2011 και η παρουσία του κ. V.V. στη Ρωσία κηρύχθηκε ανεπιθύμητη τον Μάρτιο του 2013. Τα ιατρικά αποτελέσματα και πιο συγκεκριμένα το γεγονός πως οι προσφεύγοντες ήταν οροθετικοί αποτέλεσαν την βάση των εν λόγω αποφάσεων, εν όψει των εφαρμοστέων νομικών διατάξεων. Στις επόμενες διαδικασίες αναφορικά με την περίπτωση του κ. V.V, υπογραμμίστηκαν άλλοι  δύο νέοι λόγοι αναφορικά με την μη αποδοχή του αιτήματος διαμονής στη Ρωσία: πρώτον, τον Αύγουστο του 2013, το Εφετείο αναφέρθηκε στον αυξημένο κίνδυνο λόγω της επικίνδυνης συμπεριφοράς του μετά την άρνησή του να κατονομάσει πρώην συντρόφους του και, τον Φεβρουάριο του 2014, το Περιφερειακό Δικαστήριο διαπίστωσε ότι θα μπορούσε να μεταδώσει τον ιό του HIV κατά τη χρήση των κοινόχρηστων εγκαταστάσεων στις φοιτητικές εστίες. Το Ανώτατο Δικαστήριο τελικά δεν επέτρεψε στον κ. V.V.  να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο, τον Απρίλιο του 2014.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Το Στρασβούργο έκρινε ότι το άρθρο 14, σε συνδυασμό με το άρθρο 8 ίσχυε στις ανωτέρω περιπτώσεις : οι τρεις πρώτοι προσφεύγοντες ήταν νομίμως παντρεμένοι με Ρώσους υπηκόους και έχουν παιδιά εντός γάμου και ως εκ τούτου, απολαμβάνουν το δικαίωμα της «οικογενειακής ζωής» στη Ρωσία. Η κυρία Ostrovskaya, η οποία δεν έχει άλλους φίλους ή συγγενείς εκτός Ρωσίας, ζει και μοιράζεται τα έξοδα του σπιτιού με την οικογένεια του γιου της και θα πρέπει να θεωρείται ότι έχει δημιουργήσει ένα είδους «ιδιωτικής ζωής» στη Ρωσία και ο V.V. διατηρεί σταθερή μακροχρόνια σχέση από το 2007 και διάγει «οικογενειακή ζωή» με τον σύντροφό του.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η Ρωσία είχε την υποχρέωση να παρέχει επαρκή αιτιολόγηση αναφορικά με ενέργειες διαφορετικής μεταχείρισης των οποίων οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι είχαν πέσει θύματα. Πρώτα, τα οροθετικά άτομα αποτελούν ευάλωτη ομάδα, η οποία αντιμετωπίζει πολλά ιατρικά, επαγγελματικά, κοινωνικά, προσωπικά και ψυχολογικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένου της  βαθιάς ριζωμένης προκατάληψης ακόμα και μεταξύ μορφωμένων ατόμων. Δεύτερον, όπως έχουν τα πράγματα, η Ρωσία αποτελεί το μοναδικό κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπη και ένα από τα 16 κράτη σε όλο τον κόσμο που προβλέπει την απέλαση οροθετικών αλλοδαπών.

Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο τόνισε ότι, πριν ληφθεί μια  απόφαση η οποία περιορίζει το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής ενός ατόμου, πρέπει να προβλέπεται μια εξατομικευμένη δικαστική αξιολόγηση όλων των σχετικών γεγονότων.

Σε περίπτωση που μια τέτοια απόφαση βασίζονταν σε μια προκαθορισμένη ταξινόμηση και κατηγοριοποίηση της συνολικής ομάδας των ευάλωτων ατόμων ως απειλή για τη δημόσια υγεία, αποκλειστικά και μόνο λόγω της κατάστασης της υγείας τους, κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί συμβατό με την προστασία κατά των διακρίσεων που κατοχυρώνονται στο άρθρο 14 της Σύμβασης.

Ωστόσο, οι αποφάσεις οι οποίες απέκλειαν τους προσφεύγοντες το δικαίωμα  εισόδου ή παραμονής, με στόχο την πρόληψη μετάδοσης του ιού HIV, είχαν βασιστεί σε μια αδικαιολόγητη γενίκευση χωρίς να έχει αντίκρισμα στην πραγματικότητα, όπως αποτελεί η πεποίθηση ότι θα ενεργήσουν επικίνδυνα όπως για παράδειγμα η μη προστατευόμενη σεξουαλική επαφή ή η κοινή χρήση μολυσμένων συριγγών. Οι προσφεύγοντες, οι οποίοι ζουν με τις οικογένειες τους ή με τους συντρόφους τους, δεν είχαν εγείρει ποτέ υποψίες αυτού του περιεχομένου. Επιπρόσθετα στην περίπτωση του κ. V.V, τα ευρήματα του Περιφερειακού Δικαστηρίου είχαν βασιστεί σε λανθασμένους επιστημονικούς συλλογισμούς, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι θα μπορούσε η μετάδοση του HIV να γίνει μέσω της  χρήσης των κοινόχρηστων εγκαταστάσεων σε μια φοιτητική εστία.

Εν ολίγοις, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, υπό το φως των συντριπτικών ευρωπαϊκών και διεθνών πεποιθήσεων και ενεργειών, οι οποίες οδεύουν προς την κατάργηση των περιορισμών εισόδου, παραμονής και διαμονής οροθετικών μη υπηκόων, η Ρωσία δεν είχε τεκμηριώσει ή παρουσιάσει οποιαδήποτε αντικειμενική δικαιολογία για τη δικαιολόγηση της διαφορετικής μεταχείρισης για λόγους υγείας. Ως εκ τούτου, οι προσφεύγοντες είχαν πέσει θύματα διάκρισης λόγω της κατάστασης της υγείας τους, κατά παράβαση του άρθρου 14, σε συνδυασμό με το άρθρο 8.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία όφειλε να καταβάλει σε κάθε προσφεύγοντα 15.000 ευρώ για την ηθική του βλάβη και τα αναλογούντα σε καθένα δικαστικά έξοδα.