Καταδίκη σε φυλάκιση 12 μηνών και στέρηση του δικαιώματος εκλέγεσθαι για ομιλία που δεν συνιστούσε ρητορική μίσους και προπαγάνδα υπέρ της τρομοκρατίας! Παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης

ΑΠΟΦΑΣΗ

Erkizia Almandoz κατά Ισπανίας της 22.06.2021 (αριθ. προσφ. 5869/17)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Τρομοκρατία, ρητορική μίσους , έλεγχος κριτηρίων για νόμιμη καταδίκη

Η υπόθεση αφορούσε την καταδίκη του προσφεύγοντα για το αδίκημα της παρακίνησης τρομοκρατίας  λόγω της ομιλίας που έδωσε σε μία τελετή, καλώντας τους συμπολίτες του να «Προβληματιστούν για την επιλογή του καταλληλότερου τρόπου προόδου», που θα οδηγούσε τους «λαούς προς ένα νέο δημοκρατικό σενάριο», επευφημώντας στο τέλος της ομιλίας του έναν τρομοκράτη που δολοφονήθηκε από ακροδεξιούς.

Τα εγχώρια δικαστήρια έκριναν ότι η ομιλία του συνιστούσε προπαγάνδα υπέρ της τρομοκρατίας και το Συνταγματικό Δικαστήριο ότι ο προσφεύγων είχε ξεπεράσει τα όρια του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης όπως διασφαλίζεται από το άρθρο 10 της σύμβασης και το άρθρο 20 του Ισπανικού Συντάγματος, καθώς η συμπεριφορά του ισοδυναμούσε με «ρητορική μίσους». Άσκησε προσφυγή για παραβίαση του άρθρου 10.

Το Στρασβούργο επισήμανε ότι  για ένα  θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος,  το δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης δεν  είναι απεριόριστο και έπρεπε να αποφανθεί εάν η ποινή που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα ήταν  ανάλογη με τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό .

Έχοντας αναλύσει την εφαρμογή των διαφόρων παραγόντων που χαρακτηρίζουν τη ρητορική μίσους και τις δηλώσεις που καταδικάζουν ή προασπίζουν την τρομοκρατία, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, παρόλο που ο προσφεύγων είχε κάνει δηλώσεις κατά τη διάρκεια τελετής στη μνήμη ενός πρώην μέλους τρομοκρατικής οργάνωσης σε τεταμένο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο, το περιεχόμενο και η διατύπωση των σχολίων του έδειξαν ότι δεν είχε σκοπό να υποκινήσει στη βία ή να προασπίσει και να υποστηρίξει τρομοκρατικές ενέργειες. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, δεν αποδείχθηκε άμεση ή έμμεση υποκίνηση τρομοκρατικής βίας. Αντιθέτως  η ομιλία του προσφεύγοντος στην τελετή είχε υποστηρίξει τα δημοκρατικά μέσα για την επίτευξη των συγκεκριμένων πολιτικών στόχων της αριστεράς. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η παρέμβαση των δημόσιων αρχών στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος δεν μπορούσε να θεωρηθεί «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία».

Έκρινε κατά πλειοψηφία ότι παραβιάστηκε το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης  (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ) και επιδίκασε ποσό 6.000 ευρώ για ηθική βλάβη  και 5.000 ευρώ για έξοδα.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 10

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων, Tasio Erkizia Almandoz, είναι Ισπανός υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1943 και ζει στο Μπιλμπάο.

Στις 21 Δεκεμβρίου 2008 ο προσφεύγων συμμετείχε ως ομιλητής σε μια τελετή αφιέρωμα, με τίτλο  «Ανεξαρτησία και σοσιαλισμός», που πραγματοποιήθηκε στο χωριό Arrigorriaga (Χώρα των Βάσκων) από την οικογένεια José Miguel Beñaran Ordeñana (ψευδώνυμο “Argala”). Στόχος της εκδήλωσης ήταν να αποτίσει  φόρο τιμής στον Argala,  πρώην μέλος της τρομοκρατικής οργάνωσης ETA, ο οποίος δολοφονήθηκε πριν από τριάντα χρόνια από την ακροδεξιά τρομοκρατική οργάνωση Batallón Vasco Español (BVE).

Ο προσφεύγων δεν κατείχε κανένα πολιτικό αξίωμα κατά τον κρίσιμο χρόνο, αλλά ήταν ίνδαλμα – πολιτική προσωπικότητα σε ένα από τα παραρτήματα του αυτονομιστικού κινήματος στη Χώρα των Βάσκων, γνωστή ως “Abertzale αριστερά” (Izquierda Abertzale).

Στις 3 Μαΐου 2011 το Δικαστήριο  του Audiencia Nacional καταδίκασε τον προσφεύγοντα για το ποινικό αδίκημα της  διάδοσης της τρομοκρατίας, που ορίζεται στα άρθρα 578 και 579 § 2 του Ποινικού Κώδικα, του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 12 μηνών και στέρηση του δικαιώματος του εκλέγεσθαι για 7 έτη. Αποφάνθηκε ότι ο προσφεύγων υπερασπίστηκε τον Argala δικαιολογώντας τις πράξεις του. Το Δικαστήριο θεώρησε ότι  δεν είχε περιοριστεί στην εκφορά πολιτικού λόγου για την ανεξαρτησία της Χώρας των Βάσκων και τον σοσιαλισμό, αλλά είχε εκφέρει την ομιλία του με διφορούμενο τρόπο, ζητώντας να «προβληματιστούμε για την επιλογή του καταλληλότερου τρόπου προόδου», αυτός είναι ο τρόπος «που θα βλάψει περισσότερο το κράτος »και θα οδηγούσε τους«λαούς προς ένα νέο δημοκρατικό σενάριο». Είχε φωνάξει «Να ζήσει ο Argala» στο τέλος της ομιλίας του, επαινώντας τον. Το Δικαστήριο  θεώρησε ότι η ομιλία ακολούθησε μια σαφή γραμμή υποστήριξης για συγκεκριμένες τρομοκρατικές ενέργειες. Τέλος, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η εκδήλωση είχε προσελκύσει εκτεταμένη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης και ότι υπήρχε επομένως υψηλό επίπεδο δημοσίου ενδιαφέροντος, προϋπόθεση για τον χαρακτηρισμό ως ποινικού αδικήματος.

Ο προσφεύγων άσκησε αναίρεση. Στις 14 Μαρτίου 2012 το Ανώτατο Δικαστήριο την απέρριψε. Ο προσφεύγων άσκησε προσφυγή  στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Το δικαστήριο απέρριψε την  προσφυγή  με απόφαση της 20ής Ιουνίου 2016, σημειώνοντας ότι η ομιλία του προσφεύγοντος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «ρητορική μίσους» και είχε σημαντικό αντίκτυπο στο κοινό. Το Συνταγματικό Δικαστήριο εξισορρόπησε τα ανταγωνιστικά συμφέροντα της υπόθεσης και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων υπερέβη τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης παραβιάζοντας το δικαίωμα των άλλων να μην εκφοβίζονται από μια ομιλία που συγχωρεί την τρομοκρατία. Το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι ο προσφεύγων είχε ξεπεράσει τα όρια του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης όπως διασφαλίζεται από το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ και το άρθρο 20 του Ισπανικού Συντάγματος, καθώς η συμπεριφορά του ισοδυναμούσε με «ρητορική μίσους». Το δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι το ΕΔΔΑ  είχε εκδώσει αρκετές αποφάσεις σε περιπτώσεις όπου οι ποινικές καταδίκες βασίστηκαν σε εκδηλώσεις ρητορικής μίσους, συγχωρώντας τη χρήση βίας για την επίτευξη πολιτικού σκοπού.

Βασιζόμενος στο άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης) της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων κατήγγειλε παραβίαση του δικαιώματός του στην ελευθερία της έκφρασης λόγω της καταδίκης του για δημόσια υπεράσπιση της τρομοκρατίας, ενώ, κατά την άποψή του, η ομιλία του είχε ως στόχο αποκλειστικά την έναρξη μιας αποκλειστικά δημοκρατικής και ειρηνικής διαδικασίας για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των Βάσκων.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Άρθρο 10

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι κατά τον κρίσιμο χρόνο ο προσφεύγων δεν ενεργούσε υπό την ιδιότητά του ως πολιτικός. Τόνισε ότι οι εν λόγω παρατηρήσεις αφορούσαν ένα γενικό δημοσίου ενδιαφέροντος στο πλαίσιο της ισπανικής κοινωνίας, ιδίως στη Χώρα των Βάσκων. Ωστόσο, το γεγονός ότι ένα δεδομένο θέμα ήταν δημοσίου ενδιαφέροντος δεν σήμαινε ότι το δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης σε αυτή τη σφαίρα ήταν απεριόριστο.

Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κλήθηκε να αποφανθεί εάν η κύρωση που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ότι είναι ανάλογη με τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό, λαμβανομένου υπόψη των διάφορων παραγόντων που χαρακτηρίζουν τη ρητορική μίσους και το γεγονός της αποδοχής ή της υπεράσπισης της τρομοκρατίας.

Όσον αφορά το πρώτο από τα κριτήρια που χαρακτηρίζουν τη ρητορική μίσους, το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι δηλώσεις του προσφεύγοντος έγιναν σε ένα τεταμένο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο.

Όσον αφορά το δεύτερο κριτήριο, έπρεπε να εξεταστεί αν θα μπορούσαν τα επίμαχα σχόλια να θεωρούνται ως άμεση ή έμμεση έκκληση για βία ή ως υπεράσπιση της βίας, του μίσους ή της μισαλλοδοξίας. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι παρόλο που ο προσφεύγων είχε συμμετάσχει ως κύριος ομιλητής σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε για να αποτίσει φόρο τιμής σε ένα αναγνωρισμένο μέλος της τρομοκρατικής οργάνωσης της ΕΤΑ, η ομιλία στο σύνολό της δεν είχε υποστηρίξει ούτε τη χρήση βίας ούτε την ένοπλη αντίσταση, είτε άμεσα ή έμμεσα. Ο προσφεύγων  είχε προτείνει ρητά στα άτομα να ακολουθήσουν το πιο κατάλληλο δρόμο προς ένα δημοκρατικό σενάριο. Ακόμα κι αν ορισμένες από τις εκφράσεις που χρησιμοποίησε ο προσφεύγων μπορεί να θεωρήθηκαν ασαφείς, δεν υπήρχε λόγος, κατά τη γνώμη του Δικαστηρίου, να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων  είχε σκοπό να παρακινήσει τους ανθρώπους να καταφύγουν σε βία, να συγχωρήσουν και να επαινέσουν τρομοκρατική βία.

Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι ο προσφεύγων δεν είχε διοργανώσει την εκδήλωση ούτε ήταν υπεύθυνος για τη προβολή φωτογραφιών μασκοφόρων μελών της ETA. Έτσι, το Δικαστήριο έκρινε ότι το απλό γεγονός ότι ο προσφεύγων είχε λάβει μέρος σε αυτήν την εκδήλωση δεν μπορεί από μόνη της να θεωρηθεί πρόσκληση για τη χρήση βίας ή ως εκδήλωση ρητορικής μίσους.

Τέλος, όσον αφορά το τρίτο κριτήριο που χαρακτηρίζει τη ρητορική μίσους, δηλαδή τη διατύπωση των παρατηρήσεων και την άμεση ή έμμεση ικανότητά τους να οδηγήσουν σε επιβλαβείς συνέπειες, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι δηλώσεις του προσφεύγοντος είχαν παρουσιαστεί προφορικά στο πλαίσιο μιας εκδήλωσης στην οποία συμμετείχαν υποστηρικτές του αυτονομιστικού κινήματος των Βάσκων, και στις ιδιαίτερες περιστάσεις της υπόθεσης, ότι ο τρόπος με τον οποίο ο προσφεύγων διατύπωσε τα λόγια του δεν είχε προφανώς στόχο να παράγει αρνητικές συνέπειες.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα σχετικά κριτήρια σχετικά με το πλαίσιο της υπόθεσης, το Δικαστήριο αδυνατούσε να παρακολουθήσει την εκτίμηση του εθνικού δικαστηρίου που οδήγησε  στην καταδίκη του προσφεύγοντος. Υπό το φως των περιστάσεων γύρω από το επίμαχο γεγονός, η ομιλία του προσφεύγοντος δεν είχε καμία σχέση με «ρητορική μίσους». Το Δικαστήριο δεν μπορούσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων προσπάθησε να συγχωρήσει ή να δικαιολογήσει τρομοκρατικές πράξεις ή για να εξευγενίσει την τρομοκρατία. Το αντίθετο: οι ομιλίες του προσφεύγοντος είχαν ενσαρκώσει και ενσωματώσει μια έκκληση για προβληματισμό με στόχο την επιδίωξη ενός νέου δρόμου προς τη δημοκρατία. Ακόμα κι αν, στον προηγούμενο  χρόνο, η τρομοκρατική βία που διαπράχθηκε από την ΕΤΑ ήταν ακόμη μια σκληρή πραγματικότητα, η καταδίκη του προσφεύγοντος, ο οποίος είχε θεωρηθεί υπεύθυνος για όλες τις πράξεις που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια του αφιερώματος στον Argala, ήταν εντελώς αδικαιολόγητη.

Δεδομένου ότι δεν αποδείχθηκε  άμεση ή έμμεση υποκίνηση τρομοκρατικής βίας και ότι η ομιλία του προσφεύγοντος ενθάρρυνε μάλλον το κοινό του να συνεχίσει σε έναν δημοκρατικό δρόμο προς τους πολιτικούς στόχους της αριστεράς abertzale, η παρέμβαση των δημόσιων αρχών στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία».

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης  (άρθρο 10 της Σύμβασης).

Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ισπανία έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 6.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 5.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.

Ξεχωριστές απόψεις

Ο δικαστής Lemmens εξέφρασε σύμφωνη γνώμη του. Ο δικαστής Dedov εξέφρασε αντίθετη γνώμη. Οι εν λόγω απόψεις επισυνάπτονται στην απόφαση.