Απαγόρευση σε εφημερίδα να δημοσιεύει φωτογραφία με λεζάντα «καταδικασμένος νεοναζί» 20 χρόνια μετά την καταδίκη! Μη παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Mediengruppe Österreich GmbH κατά Αυστρίας της 26.04.2022 (αρ. προσφ. 37713/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαστική απαγόρευση δημοσίευσης φωτογραφίας μετά από χρονικό διάστημα 20 ετών από καταδίκη με συνοδευτικό κείμενο. Ελευθερία έκφρασης.
Δικαστική απόφαση απαγόρευσε στην προσφεύγουσα εφημερίδα Mediengruppe Österreich GmbH να δημοσιεύει εικόνα με συνοδευτική λεζάντα που ανέφερε «καταδικασμένος νεοναζί», είκοσι (20) χρόνια μετά την καταδίκη του ενάγοντα και αφού αυτός έχει πλέον αποφυλακιστεί, δεδομένου του πλήγματος της φήμης του και της μη περαιτέρω εγκληματικής συμπεριφοράς του. Το συμφέρον των καταδικασθέντων να μην αντιμετωπίζονται πλέον ως υπόλογοι για τις πράξεις τους μετά την αποφυλάκισή τους, με σκοπό την ομαλή επανένταξή τους στην κοινωνία κρίνεται ως νόμιμο και σημαντικό.
Το Ανώτατο Δικαστήριο εξισορρόπησε με την απόφασή του τα συγκρουόμενα δικαιώματα μεταξύ του ενάγοντος και της προσφεύγουσας σύμφωνα με τα κριτήρια της νομολογίας του Δικαστηρίου του Στρασβούργου, όπως ορίζονται στην απόφαση Österreichischer Rundfunk.
Το ΕΔΔΑ δεν διαπίστωσε καμία παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα Mediengruppe Österreich GmbH, είναι εταιρεία με έδρα τη Βιέννη και εκδίδει την καθημερινή εφημερίδας Österreich.
Κατόπιν δικαστικής απόφασης απαγορεύτηκε στην προσφεύγουσα εταιρεία να δημοσιεύσει συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με ένα άτομο που συνδέεται έμμεσα με την εκστρατεία του υποψηφίου του Κόμματος Ελευθερίας της Αυστρίας ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2016. Η εφημερίδα δημοσίευσε μια φωτογραφία του αδερφού του υπεύθυνου γραφείου του υποψηφίου και ανέγραψε στο συνοδευτικό κείμενο ότι ήταν «κατάδικος νεοναζί». Ο ανωτέρω είχε καταδικαστεί πριν από 20 χρόνια.
Το Ανώτατο Δικαστήριο απαγόρευσε στην προσφεύγουσα εταιρεία τη δημοσίευση εικόνων του αδερφού του υπεύθυνου του γραφείου.
Επικαλούμενη το άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης) της ΕΣΔΑ, η προσφεύγουσα εταιρεία κατήγγειλε τις αποφάσεις του εθνικού δικαστηρίου, ισχυριζόμενη ότι παραβιάστηκε το δικαίωμά της στην ελευθερία της έκφρασης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η παρούσα υπόθεση αφορά διαδικασίες βάσει του νόμου περί πνευματικών δικαιωμάτων που ασκήθηκε από τον H.S. κατά της προσφεύγουσας εταιρείας σε σχέση με ρεπορτάζ εφημερίδας στο οποίο εμφανιζόταν η φωτογραφία του. Δεν αφορούσε την αναφορά σε αυτόν ή τη δημοσίευση της φωτογραφίας αυτής καθαυτής, αλλά μόνο τη δημοσίευση αυτής της φωτογραφίας μαζί με ορισμένες συνοδευτικές εκφράσεις. Τα εθνικά δικαστήρια διέταξαν την προσφεύγουσα «να απόσχει, εφεξής, από τη δημοσίευση φωτογραφιών του [H.S.] χωρίς τη συγκατάθεσή του, εφόσον συγχρόνως αποκαλείται κατάδικος νεοναζί στο εν λόγω κείμενο ή/και από δηλώσεις ισοδύναμης σημασίας που έγιναν για αυτόν εκεί». Δεν αμφισβητείται ότι οι αποφάσεις των δικαστηρίων στις διαδικασίες αυτές συνιστούσαν παρέμβαση στο δικαίωμα της προσφεύγουσας εταιρείας στην ελευθερία της έκφρασης.
Δεν αμφισβητείται επίσης ότι η παρέμβαση «προβλεπόταν από το νόμο» και εξυπηρετούσε έναν θεμιτό σκοπό – δηλαδή την προστασία των δικαιωμάτων και της υπόληψης των άλλων, ιδίως αυτών του H.S. Το ΕΔΔΑ είναι σύμφωνο με αυτήν την εκτίμηση. Επομένως, τα επιχειρήματα των μερών επικεντρώθηκαν στην αναγκαιότητα της παρέμβασης. Το ζήτημα στην παρούσα υπόθεση ήταν αν τα εθνικά δικαστήρια εξασφάλισαν μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ της προστασίας του δικαιώματος της προσφεύγουσας στην ελευθερία έκφρασης, αφενός, και του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής του αντιδίκου, αφετέρου.
Όσον αφορά τα πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί, το Δικαστήριο διαπίστωσε – χωρίς να διακρίνει ρητά τη σοβαρότητα των υποκείμενων ποινικών αδικημάτων – ότι μετά την πάροδο ορισμένου χρονικού διαστήματος και, ειδικότερα, καθώς πλησιάζει η αποφυλάκισή τους, οι καταδικασθέντες είναι σημαντικό να μην έρχονται πλέον αντιμέτωποι με τις πράξεις τους, με σκοπό την ομαλή επανένταξή τους στην κοινωνία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν ένα καταδικασθέν άτομο έχει τελικά αποφυλακιστεί.
Το Δικαστήριο στη νομολογία του προσδιόρισε ορισμένα κριτήρια στο πλαίσιο της εξισορρόπησης των συγκρουόμενων δικαιωμάτων βάσει των άρθρων 8 και 10 της ΕΣΔΑ, ιδίως όταν διακυβευόταν η δημοσίευση φωτογραφιών. Τα σχετικά κριτήρια περιλαμβάνουν: τη συμβολή σε μια συζήτηση δημοσίου ενδιαφέροντος, το βαθμό φήμης του ατόμου που επηρεάζεται, το θέμα του δελτίου ειδήσεων, την προηγούμενη συμπεριφορά του ενδιαφερομένου, το περιεχόμενο, τη μορφή και τις συνέπειες της δημοσίευσης και, κατά περίπτωση, τις συνθήκες υπό τις οποίες τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες.
Στη συγκεκριμένη υπόθεση, τα εθνικά δικαστήρια είχαν απαγορεύσει στην προσφεύγουσα εταιρεία να δείξει την εικόνα του H.S. σε σχέση με οποιαδήποτε αναφορά που έλεγε ότι είχε καταδικαστεί βάσει του νόμου περί απαγόρευσης μετά την εκτέλεση της ποινής ή ότι αφέθηκε ελεύθερος υπό όρους. Κατά την άσκηση του εποπτικού καθήκοντος του Δικαστηρίου είναι να ελέγχει, υπό το φως της υπόθεσης στο σύνολό της, εάν οι αποφάσεις που έλαβαν τα εθνικά δικαστήρια έχουν επιτύχει δίκαιη ισορροπία μεταξύ των διακυβευόμενων δικαιωμάτων σύμφωνα με τα κριτήρια που έχει θεσπίσει για τον σκοπό αυτό.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου, κατά την εξέταση της υπόθεσης, διαπίστωσε πως δεδομένων των συνθηκών (το ιδιαίτερο δημόσιο ενδιαφέρον για την εκλογική διαδικασία και τους υποψηφίους εκείνη την εποχή), υπήρχε μικρό περιθώριο βάσει του άρθρου 10 § 2 της Σύμβασης για τον περιορισμό του δικαιώματος της προσφεύγουσας εταιρείας να αναφέρει την προεκλογική εκστρατεία του Ν.Η. Ωστόσο, διαπίστωσε ότι ενώ το εν λόγω ρεπορτάζ εξυπηρετούσε το ιδιαίτερο αυτό ενδιαφέρον, δεν αποδείκνυε ότι υπήρχε άμεση σχέση μεταξύ του προεδρικού υποψηφίου και του H.S. ή ότι ο H.S. είχε παίξει οποιοδήποτε ρόλο στην προεκλογική εκστρατεία και επομένως δεν υπήρχε αντικειμενική αιτιολόγηση για την αναφορά στην καταδίκη του H.S.
Το Ανώτατο Δικαστήριο εξισορρόπησε στην πραγματικότητα τα διακυβευόμενα ανταγωνιστικά συμφέροντα και, κάνοντάς το αυτό, εξέτασε την υπόθεση με βάση τα κριτήρια που καθορίστηκαν από την απόφαση του ίδιου του Δικαστηρίου στην υπόθεση Österreichischer Rundfunk. Σημείωσε ότι το άρθρο δεν αφορούσε τον H.S., αλλά μόνο τον αδερφό του R.S., και ότι το κείμενο που συνόδευε τη φωτογραφία του H.S. δεν είχε τις πληροφορίες ότι εν τω μεταξύ είχε εκτίσει την ποινή του και ότι είχε συμπεριφερθεί καλά από τότε. Έτσι, σε αντίθεση με τα γεγονότα στα οποία βασίζεται η προαναφερθείσα απόφαση, στην παρούσα υπόθεση η δημοσιευμένη εικόνα δεν σχετιζόταν με το περιεχόμενο της έκθεσης και το συνοδευτικό κείμενο ήταν σωστό αλλά όχι πλήρες.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου λαμβάνοντας υπόψη τον ουσιαστικό ρόλο που διαδραματίζει ο Τύπος στην προστασία της δημοκρατίας, η οποία περιλαμβάνει, και την αναφορά για τους υποψηφίους προέδρους καθώς και το κοινωνικό και πολιτικό τους περιβάλλον. Ωστόσο, έχοντας αναλύσει τα σχετικά στοιχεία, το ΕΔΔΑ επισήμανε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν εμπόδισαν γενικά την προσφεύγουσα εταιρεία να υποβάλει έκθεση σχετικά με τον H.S. και σχετικά με τα σοβαρά εγκλήματα που διέπραξε κάποτε, αλλά του απαγόρευσε να δημοσιεύσει την εικόνα του H.S., εφόσον την ίδια στιγμή αποκαλούνταν κατάδικος νεοναζί στο συνοδευτικό κείμενο. Στο σκεπτικό του το Ανώτατο Δικαστήριο τόνισε ότι σε ένα πλαίσιο, όπως το επίδικο, έπρεπε να εξεταστεί, μεταξύ άλλων, η σύνδεση μεταξύ του περιεχομένου του κειμένου και της εικόνας καθώς και η πληρότητα και ορθότητα του συνοδευτικού κειμένου. Το περιεχόμενο του άρθρου που δημοσίευσε η προσφεύγουσα εταιρεία δεν αφορούσε τον H.S. και οι πληροφορίες που έδωσε η εταιρεία δεν ήταν πλήρεις. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο δεν μπορούσες παρά να συμπεράνει ότι στις συγκεκριμένες περιστάσεις της υπόθεσης οι λόγοι που επικαλέστηκαν τα εθνικά δικαστήρια ελήφθησαν σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται στη νομολογία του Δικαστηρίου και ήταν «σχετικοί και επαρκείς» για να δικαιολογήσουν την παρέμβαση. Από αυτό προκύπτει ότι η παρέμβαση ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία» κατά την έννοια του άρθρου 10 § 2 της Σύμβασης.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν υπήρξε καμία παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
