Γενοκτονία! Το Στρασβούργο δε δικαίωσε τον καταδικασθέντα για γενοκτονία, αφού μπορούσε να προβλέψει τόσο το αδίκημα, όσο και την τιμωρία του
ΑΠΟΦΑΣΗ
Drėlingas κατά Λιθουανίας της 12.03.2019 (αρ. 28859/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Καταδίκη του προσφεύγοντος για γενοκτονία λόγω συμμετοχής του το 1956 σε επιχείρηση κατά δύο ανταρτών που είχαν αντισταθεί στο σοβιετικό καθεστώς, εκ των οποίων ο ένας τελικά εκτελέστηκε και η σύζυγός του στάλθηκε στη Σιβηρία. To ΕΔΔΑ σε προηγούμενη απόφασή του, είχε κρίνει ότι ο χαρακτηρισμός από τα λιθουανικά δικαστήρια των ανταρτών ως ξεχωριστή «πολιτική ομάδα», δεν επέτρεπε την εφαρμογή της Σύμβασης περί Γενοκτονίας. Εν προκειμένω, το Στρασβούργο έκρινε ότι το Ανώτατο Δικαστήριο της Λιθουανίας είχε εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους οι δύο αντάρτες, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως σημαντική «εθνική ομάδα» και όχι «πολιτική» και να υπάγονται έτσι στο άρθρο ΙΙ της Σύμβασης για τη Γενοκτονία. Ο προσφεύγων έπρεπε να γνωρίζει τη δεκαετία του 1950 ότι μπορούσε να διωχθεί για γενοκτονία και η καταδίκη του ήταν προβλέψιμη. Μη παραβίαση του άρθρου 7 (καμία ποινή χωρίς νόμο).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 7
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Stanislovas Drëlingas, είναι Λιθουανός υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1931 και ζει στην Utena (Λιθουανία).
Ο κ. Drίlingas, ο οποίος υπηρέτησε στις σοβιετικές δυνάμεις ασφαλείας της MGB και της KGB, συμμετείχε σε επιχείρηση στο Λονδίνο το 1956 για τη σύλληψη δύο ανταρτών, του Adolfas Ramanauskas με κωδικό όνομα, Vanagas και της συζύγου του Birutė Mažeikaitė με κωδικό όνομα, Vanda, οι οποίοι αντιτάχθηκαν στο σοβιετικό καθεστώς στη Λιθουανία.
Οι δύο συνελήφθησαν, γεγονός που οδήγησε τον κ. Ramanauskas να υποστεί σοβαρή κακομεταχείριση κατά τη κράτησή του και στη συνέχεια να εκτελεστεί το 1957, ενώ η κα Mažeikaitė έπρεπε να εκτίσει οκτώ χρόνια σε φυλακή στη Σιβηρία.
Το 2014, αφότου η Λιθουανία ανέκτησε την ανεξαρτησία της, ο κ. Drìlingas κατηγορήθηκε βάσει του Ποινικού Κώδικα για γενοκτονία λόγω της συμμετοχής του στην επιχείρηση κατά των κκ. Ramanauskas και της κας Mažeikaitė και κρίθηκε ένοχος από το περιφερειακό δικαστήριο του Kaunas τον Μάρτιο του 2015.
Το δικαστήριο έκρινε ότι ο κ. Ramanauskas ήταν εξέχων αντάρτης, ο οποίος είχε διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αντίσταση εναντίον του σοβιετικού καθεστώτος και ότι οι λοιποί αντάρτες ήταν εκπρόσωποι του λιθουανικού έθνους. Ο στόχος της σύλληψης ήταν η εκκαθάριση τμήματος εθνικής ομάδας και ο κ. Drίlingas ήταν έτσι ένοχος γενοκτονίας, αδίκημα για το οποίο δεν υπήρχε προθεσμία παραγραφής.
Το δικαστήριο απέρριψε τα επιχειρήματά του ότι δεν μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνος για την τύχη των δύο επαναστατών, τους οποίους δεν είχε συλλάβει ή καταδικάσει προσωπικά. Καταδικάσθηκε σε πενταετή ποινή φυλάκισης. Το Εφετείο και το Ανώτατο Δικαστήριο, τον Απρίλιο του 2016, επικύρωσαν την καταδίκη του, το Ανώτατο Δικαστήριο μείωσε την ποινή του σε πέντε μήνες φυλάκιση και τον απελευθέρωσε με την έκτιση της ποινής του.
Συγκεκριμένα, το Ανώτατο Δικαστήριο εξέτασε την απόφαση του Δικαστηρίου του Στρασβούργου για το 2015, του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης Vasiliauskas κατά Λιθουανίας, όπου είχε διαπιστώσει παραβίαση του Άρθρου 7 καθώς τα δικαστήρια, είχαν χαρακτηρίσει τους αντάρτες ως ξεχωριστή «πολιτική ομάδα». Ωστόσο, μια τέτοια ομάδα δεν προστατεύεται από το διεθνές δίκαιο στο πλαίσιο της Σύμβασης περί γενοκτονίας του 1948 και η καταδίκη του κ. Vasiliauskas δεν ήταν προβλέψιμη.
Στην υπόθεση του κ. Drνlingas, το Ανώτατο Δικαστήριο εξήγησε τους λόγους για τους οποίους οι κκ. Ramanauskas και η κα Mažeikaitė, έπρεπε να θεωρηθούν ως μέλη μιας ξεχωριστής εθνικής ομάδας και έτσι έπρεπε να υπαχθούν στη Σύμβαση περί γενοκτονίας. Κατά τον χρόνο των γεγονότων ο κ. Drίlingas έπρεπε συνεπώς να γνωρίζει ότι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ποινική ευθύνη για γενοκτονία.
Σε μια άλλη σειρά διαδικασιών το 2016, το Ανώτατο Δικαστήριο ακύρωσε επίσης την καταδίκη του κ. Vasiliauskas από τα εγχώρια δικαστήρια. Σημείωσε ότι είχε κριθεί ένοχος γενοκτονίας σε σχέση με μια «ξεχωριστή πολιτική ομάδα», όρος που δεν υπήρχε στη Σύμβαση για τη Γενοκτονία, αλλά είχε εισαχθεί στο λιθουανικό δίκαιο μετά την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας. Είχε, συνεπώς, διωχθεί αναδρομικά, κατά παραβίαση των δικαιωμάτων του.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ..
Ο προσφεύγων υποστήριξε ειδικότερα ότι δεν υπήρχε καμία βάση στο δημόσιο διεθνές δίκαιο για την καταδικαστική του απόφαση, η οποία βασιζόταν σε αναδρομική εφαρμογή του εσωτερικού δικαίου, παραβιάζοντας το άρθρο 7.
Το Δικαστήριο απέρριψε πρώτα τα επιχειρήματά του ότι δεν μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνος για τις τύχες των δύο ανταρτών, καθώς δεν τους είχε συλλάβει ούτε είχε λάβει μέρος στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι τα εθνικά δικαστήρια εξέτασαν το πρώτο μέρος των παρατηρήσεών του και το Δικαστήριο δεν είχε λόγο να αμφισβητήσει τα συμπεράσματά του. Όσον αφορά το δεύτερο σημείο, το δικαστήριο επανέλαβε το εύρημα του από την υπόθεση Vasiliauskas ότι ακόμη και οι στρατιώτες δεν μπορούσαν να δείξουν τυφλή υπακοή σε εντολές που παραβιάζουν αναγνωρισμένα ανθρώπινα δικαιώματα. Ως αξιωματικός των δυνάμεων ασφαλείας αυτός έπρεπε να γνωρίζει τι θα συνέβαινε στα δύο μέλη της αντίστασης.
Το Δικαστήριο εξέτασε τότε εάν η έλλειψη σαφήνειας στο εσωτερικό δίκαιο για το έγκλημα της γενοκτονίας, η οποία είχε επισημανθεί στην υπόθεση Vasiliauskas, είχε πλέον διορθωθεί.
Σημείωσε ότι η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου στην υπόθεση του κ. Drίlingas είχε αναλύσει την Vasiliauskas και είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η διαπίστωση παραβίασης του άρθρου 7 οφειλόταν στην εκ μέρους των εθνικών δικαστηρίων διαπίστωση της αδυναμίας τεκμηρίωσης των διαπιστώσεων τους ότι οι αντάρτες αποτελούσαν σημαντικό μέρος του έθνους και εμπίπτουν επομένως στο άρθρο ΙΙ της Σύμβασης για τη γενοκτονία.
Στην υπόθεση του κ. Drëlingas, το Ανώτατο Δικαστήριο είχε δώσει μια λεπτομερή εξήγηση για τη σημασία των παρτιζάνων, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, ότι έπαιξαν ουσιαστικό ρόλο στην προστασία της εθνικής ταυτότητας, του πολιτισμού και την εθνική αυτογνωσία του λαού της Λιθουανίας. Το Ανώτατο δικαστήριο είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι αντάρτες αποτελούν σημαντικό μέρος μιας προστατευόμενης εθνικής καταγωγής κατά την έννοια της σύμβασης περί γενοκτονίας του 1948 και του εσωτερικού δικαίου βάσει του άρθρου 99 του Ποινικού Κώδικα.
Επιπλέον, το Ανώτατο Δικαστήριο είχε επανεκκινήσει την εσωτερική διαδικασία στην υπόθεση του κ. Vasiliauskas και είχε αναγνωρίσει χωρίς επιφυλάξεις τα συμπεράσματα του Δικαστηρίου. Είχε επίσης κρίνει ότι ο κ. Vasiliauskas δεν μπορούσε να διωχθεί για γενοκτονία μελών πολιτικής ομάδας.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Ανώτατο Δικαστήριο είχε διορθώσει την έλλειψη σαφήνειας στην υπόθεση του κ. Drëlingas, την οποία το Δικαστήριο είχε διαπιστώσει στην απόφαση Vasiliauskas, λόγω της ασυμφωνίας μεταξύ του άρθρου 99 του Ποινικού Κώδικα και της αναφοράς του σε πολιτικές ομάδες και στο άρθρο ΙΙ της Σύμβασης για τη γενοκτονία.
Το Ανώτατο Δικαστήριο είχε επανεξετάσει το πλαίσιο κατηγοριών για το αδίκημα της γενοκτονία και είχε τονίσει την απαγόρευση αναδρομικής δίωξης για γενοκτονία ατόμων που ανήκουν σε πολιτική ομάδα και την ανάγκη τεκμηρίωσης δόλου.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις εξελίξεις, το εσωτερικό σύστημα, βασισμένο στο διεθνές δίκαιο υπό τη μορφή της Σύμβασης για τη Γενοκτονία και τη νομολογία του Συνταγματικού και του Ανώτατου Δικαστηρίου, δεν εντόπισαν πλέον τις ελλείψεις που είχαν επισημανθεί στην υπόθεση Vasiliauskas. Η καταδίκη του κ. Drìlingas για γενοκτονία ήταν συνεπώς προβλέψιμη και δεν είχε οδηγήσει σε παραβίαση του άρθρου 7.
Μειοψηφούσες απόψεις
Οι δικαστές Motoc και Ranzoni εξέφρασαν αντίθετες απόψεις ως προς την απόφαση(επιμέλεια echrcaselaw.com).
