Χρήση βίας και κακομεταχείριση μεθυσμένου κατά τη διάρκεια μεταφοράς και κράτησης σε αστυνομικό τμήμα. Επακόλουθος θάνατος.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Semache κατά Γαλλίας 21.6.2018 (αρ. προσφ. 36083/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σύλληψη μεθυσμένου οδηγού και μεταφορά με χρήση βίας σε αστυνομικό τμήμα. Δικαιολογημένη και ανάλογη χρήση βίας προς τον σκοπό που επιδιωκόταν. Στη συνέχεια στο αστυνομικό τμήμα ο συλληφθείς είχε παραμείνει στο έδαφος δεμένος με χειροπέδες, πάνω από τον εμετό του, χωρίς καμία άμεση ιατρική περίθαλψη ή επίβλεψη για περίπου μία ώρα και ένα τέταρτο. Χρήση βίας και αμέλεια κατά την κράτηση στο αστυνομικό τμήμα. Μη αποτροπή κινδύνου θανάτου από τις αρχές. Παραβίαση δικαιώματος στη ζωή διότι οι αρχές δεν είχαν πράξει αυτό που εύλογα αναμενόταν.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 2
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα Annissa Semache είναι υπήκοος της Αλγερίας, η οποία γεννήθηκε το 1987 και ζει στο Argenteuil (Γαλλία).
Στις 9 Ιουνίου 2009 ο κ. Ali Ziri, ο οποίος ήταν 69 ετών και πατέρας της προσφεύγουσας, και ο A.K., ο οποίος ήταν 60 ετών, οδηγούσαν όχημα μετά από κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Περίπου στις 8.35 μ.μ. αστυνομικοί από το αστυνομικό τμήμα του Argenteuil τους έκαναν σήμα να σταματήσουν. Ο κ. Ziri, αρνήθηκε να βγει από το όχημα και άρχισε να προσβάλλει τους αστυνομικούς. Αυτοί τον έδεσαν με χειροπέδες και τον τοποθέτησαν στο πίσω μέρος του αστυνομικού περιπολικού μαζί με τον A.K. Ο τελευταίος προσέβαλε έναν αξιωματικό, ο οποίος τον ακινητοποίησε κάνοντάς τον να σκύψει κάτω με το κεφάλι να αγγίζει τα γόνατά του (την λεγόμενη τεχνική «διπλής έδρας»). Ο κ. Ziri προσπάθησε να χτυπήσει τον αξιωματικό και επίσης ακινητοποιήθηκε με την ίδια τεχνική. Κατά την άφιξή τους στο αστυνομικό τμήμα ο κ. Ziri βγήκε από το όχημα και μεταφέρθηκε, χωρίς κάποια αντίσταση, στο αστυνομικό τμήμα.
Μέσα στο αστυνομικό τμήμα, οι κ.κ. Ziri και A.K. είχαν ξαπλώσει κάτω με τα χέρια δεμένα πίσω από τις πλάτες τους. Έκαναν εμετό αρκετές φορές. Μισή ώρα αργότερα ο επικεφαλής του αστυνομικού τμήματος ζήτησε από μια ομάδα να τους μεταφέρει στο νοσοκομείο. Υποτίθεται ότι περίμεναν 45 λεπτά στο φορτηγό της αστυνομίας, με χειροπέδες, πριν μεταφερθούν στο νοσοκομείο. Τελικά έφτασαν στο νοσοκομείο λίγο μετά τις 10 μ.μ. Όσο περίμενε το ιατρικό προσωπικό, οι αξιωματικοί της αστυνομίας σημείωσαν ότι ο κ. Ziri έκανε εμετούς και πνίγονταν με αυτό. Στις 10.45 μ.μ. ένας γιατρός κατέγραψε καρδιακή ανακοπή. Ο κ. Ziri μεταφέρθηκε σε εντατική μονάδα, όπου ο ίδιος παρέμεινε σε κώμα. Πέθανε από δεύτερη καρδιακή προσβολή στις 7.30 π.μ. στις 11 Ιουνίου 2009.
Μια προκαταρκτική αστυνομική έρευνα ξεκίνησε εναντίον αγνώστων στοιχείων ατόμων για ανθρωποκτονία. Στις 7 Ιουλίου 2009 ο Εισαγγελέας έθεσε στο αρχείο την υπόθεση με το σκεπτικό ότι δεν υπήρξε παράβαση εφόσον δεν υπάρχουν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για την ανάληψη ευθύνης των αστυνομικών ή του προσωπικού του νοσοκομείου. Η οικογένεια του Ziri υπέβαλαν μήνυση μαζί με άσκηση πολιτικής αγωγής. Διετάχθη η διεξαγωγή αυτοψιών. Διεξήχθησαν διάφορες αξιολογήσεις πραγματογνωμόνων. Σε έκθεση που εκδόθηκε στις 31 Αυγούστου 2009, οι γιατροί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Ziri είχε πεθάνει από «υποξική [προκαλούμενη από έλλειψη οξυγόνου] καρδιακή ανακοπή λόγω πολυπαραγοντικής ασφυξίας». Μια άλλη έκθεση πραγματογνωμόνων ανέφερε επίσης τις «καρδιακές συνέπειες ενός υποξικού επεισοδίου».
Στις 15 Οκτωβρίου 2012 ο ανακριτής εξέδωσε απόφαση περί παύσης της ποινικής δίωξης, η οποία επικυρώθηκε από το Εφετείο των Βερσαλλιών. Η προσφεύγουσα άσκησε αναίρεση. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι το Τμήμα Διερεύνησης δεν κατόρθωσε να εξακριβώσει εάν οι τεχνικές συγκράτησης που χρησιμοποιήθηκαν ήταν υπερβολικές υπό το πρίσμα της συμπεριφοράς του ατόμου και κατά πόσο η παρεχόμενη συνδρομή ήταν κατάλληλη. Παρέπεμψε την υπόθεση στο Εφετείο της Rennes.
Σε απόφαση της 12ης Δεκεμβρίου 2014, το Εφετείο της Rennes έκρινε ότι δεν ήταν αναγκαίο να συμπληρώσει ή να συνεχίσει τη δικαστική έρευνα και επικύρωσε την απόφαση παύσης της ποινικής δίωξης. Θεώρησε ότι οι αξιολογήσεις των πραγματογνωμόνων είχαν διατυπώσει διαφορετικές υποθέσεις και είχαν φτάσει σε διαφορετικά συμπεράσματα, καθιστώντας αδύνατο να εντοπιστεί μια συγκεκριμένη αιτία για το θάνατο του κ. Ziri. Το Εφετείο απέρριψε την αναίρεση.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Χρήση βίας κατά του κ. Ziri
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι αυτοψίες και οι πραγματογνωμοσύνες δεν απέκλεισαν τη σχέση μεταξύ της αναγκαστικής ακινητοποίησης του κ. Ziri όταν μεταφέρθηκε στο αστυνομικό τμήμα και το θάνατό του. Σημείωσε ειδικότερα από την έκθεση της 20ης Ιουλίου 2009 ότι ο θάνατος προκλήθηκε από μια «πιθανή έλλειψη οξυγόνου λόγω πολλαπλών παραγόντων» και η έκθεση της 31ης Ιουλίου 2009 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το θύμα είχε πεθάνει από «υποξική καρδιακή ανακοπή λόγω ασφυξίας». Το Δικαστήριο επισήμανε επίσης ότι το Τμήμα Ερευνών του Εφετείου της Rennes δεν απέκλεισε την ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της χρησιμοποιούμενης δύναμης κατά του κ. Ziri κατά τη στιγμή της μεταφοράς του και του θανάτου του, αλλά δεν είχε αναφέρει εάν θα μπορούσε να έχει ή όχι να αποτελέσει άμεσο σύνδεσμο.
Αποδείχθηκε από την έρευνα και την απόφαση του Εφετείου της Rennes της 12ης Δεκεμβρίου 2014 ότι ο σκοπός της ακινητοποίησης του κ. Ziri ήταν να τον συγκρατήσει όταν η αναστατωμένη του κατάσταση αποτελούσε κίνδυνο για την ασφάλειά του και για την ασφάλεια άλλων επιβατών του οχήματος και άλλων χρηστών του οδικού δικτύου. Συνεπώς, το μέτρο είχε θεμιτό στόχο.
Η απόφαση αυτή περιείχε επίσης πολύ συγκεκριμένο σκεπτικό όσον αφορά την αναλογικότητα της χρήσεως της δύναμης κατά του κ. Ziri. Το Δικαστήριο διαπίστωσε έτσι ότι ο περιορισμός και η συγκράτηση του πατέρα της προσφεύγουσας, όταν μεταφέρονταν από το περιπολικό στο αστυνομικό τμήμα, ήταν δικαιολογημένος και αυστηρά ανάλογος προς τον σκοπό που επιδιωκόταν.
Η κατάσταση του κ. Ziri στο αστυνομικό τμήμα του Argenteuil
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι αξιωματικοί δεν θα μπορούσαν να αγνοούν την κατάσταση του κ. Ziri κατά την άφιξή του στο αστυνομικό τμήμα. Ήταν ένας ηλικιωμένος άνδρας 69 ετών σε κατάσταση μέθης. Είχε κάνει έμετο όταν μεταφέρονταν στο αστυνομικό τμήμα και με δυσκολία στέκονταν όρθιος. Είχε χειροπέδες κατά τη σύλληψή του και τη μεταφορά και την απομάκρυνσή του από το αυτοκίνητο και οι αστυνομικοί τον είχαν ακινητοποιήσει για αρκετά λεπτά χρησιμοποιώντας μια τεχνική που η αστυνομία πρέπει να γνωρίζει ότι είναι επικίνδυνη.
Η υποχρέωση επαγρύπνησης των αρχών έναντι των υπό κράτηση ιδιωτών ήταν μεγαλύτερη λόγω της ηλικίας και της αδυναμίας του κ. Ziri κατά την άφιξή του στο αστυνομικό τμήμα. Ο κ. Ziri είχε παραμείνει στο έδαφος δεμένος με χειροπέδες, πάνω από τον εμετό του, χωρίς καμία άμεση ιατρική περίθαλψη ή επίβλεψη. Δεν αποδείχθηκε ότι είχε τοποθετηθεί σε ασφαλή ξαπλωμένη θέση. Ο κ. Ziri παρέμεινε στο αστυνομικό τμήμα χωρίς ιατρική περίθαλψη για περίπου μία ώρα και ένα τέταρτο.
Όσον αφορά τις διευθετήσεις για την υποδοχή του κ. Ziri στο αστυνομικό τμήμα του Argenteuil, το Δικαστήριο το παρατήρησε ότι η απόφαση του Εφετείου της Rennes της 12ης Δεκεμβρίου 2014, στην οποία είχε αναφερθεί η κυβέρνηση, δεν ανέλυε σε βάθος το κατά πόσον η μεταχείρισή του ήταν κατάλληλη υπό το πρίσμα των γενικών προϋποθέσεων, της μεγαλύτερης επαγρύπνησης που απαιτείται από τις αρχές ή των συνθηκών υπό τις οποίες είχε μεταφερθεί στο αστυνομικό τμήμα και απομακρύνθηκε από το αυτοκίνητο κατά την άφιξή του. Φαίνεται λοιπόν, όπως προκύπτει από τη γνωμοδότηση που εκδόθηκε στην παρούσα υπόθεση από την Επιτροπή Δεοντολογίας Εθνικής Ασφάλειας, ότι η κατάσταση του κ. Ziri στο αστυνομικό τμήμα Argenteuil αντιμετωπίστηκε με αμέλεια από τις αρχές.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι αρχές δεν είχαν πράξει αυτό που εύλογα αναμενόταν από αυτούς, δηλαδή να αποτρέψουν τον κίνδυνο θανάτου, και ότι υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 2 ως προς την ουσία του.
Άρθρο 3
Έχοντας διαπιστώσει παραβίαση του άρθρου 2 ως προς την ουσία του, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν ήταν αναγκαίο να εξεταστεί κατά πόσο υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Γαλλία πρέπει να καταβάλει στην προσφεύγουσα 30.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 7.500 ευρώ για δικαστικά έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
