Ο σημαντικός ρόλος των παιδιών και ο σεβασμός της βούλησής τους στις υποθέσεις μετοίκησης σε ξένες χώρες
ΑΠΟΦΑΣΗ
M.K. κατά Ελλάδας της 01.02.2018 (αριθμ. προσφ. 51312/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Επιμέλεια τέκνων. Ανάθεση επιμέλειας στη μητέρα, η οποία μετοίκησε στο εξωτερικό. Βούληση τέκνου να παραμείνει με τον πατέρα και τον αδερφό του. Οι επιθυμίες που εκφράζονται από ένα παιδί που έχει επαρκή κατανόηση και ωριμότητα, είναι βασικός παράγοντας που έπρεπε να ληφθεί υπόψη κατά την εξέταση οποιασδήποτε δικαστικής ή διοικητικής διαδικασίας που το αφορούσε. Το δικαίωμα των παιδιών να ακουστούν και να συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε όλες τις οικογενειακές διαδικασίες, που επηρεάζουν τα ίδια είναι κατοχυρωμένο από διάφορα διεθνή νομικά κείμενα.
Οι ελληνικές αρχές έλαβαν όλα τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να υπερασπιστούν το δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής. Μη παραβίαση.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, M.K., είναι υπήκοος της Ρουμανίας, η οποία γεννήθηκε το 1968 και ζει στη Γαλλία. Έχει δύο γιούς, Ι. και Α., γεννημένοι το 2000 και το 2003 αντιστοίχως από το γάμο της με τον Α.V. Οι γιοι της και ο πρώην σύζυγος της ζουν στην Ελλάδα.
Μετά το διαζύγιο του M.K. και του Α.V., το Πρωτοδικείο Ιωαννίνων ανέθεσε την επιμέλεια των δύο παιδιών του στην προσφεύγουσα (αριθ. προσφ. 330/2008). Τον Οκτώβριο του 2011 η M.K. έφυγε για τη Γαλλία για να αναλάβει εργασία ως παιδίατρος. Έδωσε την προσωρινή επιμέλεια των παιδιών της στη μητέρα της, η οποία διέμενε στην Ελλάδα.
Στο τέλος του πρώτου Σαββατοκύριακου που ακολούθησε την αναχώρησή της, ο πρώην σύζυγός της άσκησε το δικαίωμα επικοινωνίας, αλλά δεν επέστρεψε τα παιδιά στη γιαγιά τους. Ζήτησε επίσης από το Πρωτοδικείο να αλλαχθεί η κατοικία των παιδιών του και να αναγραφεί η διεύθυνσή του. Το αίτημά του απορρίφθηκε με το σκεπτικό ότι τα παιδιά έπρεπε να ακολουθήσουν τη μητέρα τους στη Γαλλία (αριθμ. απόφασης 1829/2011).
Τον Ιανουάριο του 2012 η M.K. κατάφερε να πάρει έναν από τους γιους της (Α) στη Γαλλία. Το δεύτερο παιδί της (Ι) συνέχιζε να ζει με τον πατέρα του. Τον Ιούλιο του 2013, κατόπιν αιτήματος της M.K., ο δικαστής οικογενειακών υποθέσεων του Charleville-Mézières αποφάσισε ότι ο Α. θα έπρεπε να διαμένει στη Γαλλία και παραχώρησε δικαιώματα επικοινωνίας στον πατέρα (Α.V.), τα οποία θα τα ασκούσε στην Ελλάδα.
Τον Μάιο του 2015, μετά τις διακοπές του Πάσχα, ο Α.V. αρνήθηκε να επιστρέψει τον Α. στην προσφεύγουσα, η οποία υπέβαλε μήνυση για απαγωγή παιδιών. Τον Σεπτέμβριο του 2015 το Πρωτοδικείο Ιωαννίνων διέταξε τον A.V. να επιστρέψει ο Α. στη μητέρα του στη Γαλλία. Η απόφαση αυτή (αριθ. 404/2015) κατέστη αμετάκλητη.
Τον Οκτώβριο του 2015 ο δικαστής οικογενειακών υποθέσεων Charleville-Mézières αποφάσισε ότι οι γονείς έπρεπε να έχουν κοινή γονική μέριμνα έναντι του Α. Ο δικαστής επανέλαβε επίσης ότι το παιδί έπρεπε να διαμένει με τη μητέρα του και απένειμε δικαιώματα επικοινωνίας στον πατέρα και δικαίωμα για ολονύκτιες επικοινωνίες. Η απόφαση δεν ανέφερε το γεγονός ότι το παιδί είχε έναν αδελφό, του οποίου η συνήθης διαμονή ήταν στην Ελλάδα. Ο A.V. δεν άσκησε έφεση και η απόφαση κατέστη τελεσίδικη.
Η Μ.Κ. ακολούθως κίνησε διαδικασίες για την επανένωση με τον γιο της (Α.). Η ίδια επίσης ζήτησε από τον Εισαγγελέα Ιωαννίνων να αναθέσει την προσωρινή διαμονή του Α. στις κοινωνικές υπηρεσίες μέχρι να επιστραφεί το παιδί, αλλά το αίτημά της απορρίφθηκε. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ο Α εξετάστηκε επανειλημμένα από τις ελληνικές αρχές (δικαστήριο, κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους). Είπε με σαφήνεια και συνέπεια ότι επιθυμούσε να παραμείνει στην Ελλάδα μαζί με τον αδελφό του, μέχρι που ο τελευταίος να ολοκληρώσει το γυμνάσιο και να αποφασίσει πού θα σπούδαζε. Ο Α. είπε ότι ένιωθε μόνος στη Γαλλία. Ισχυρίστηκε επίσης ότι οι συγκρούσεις μεταξύ των γονέων του τον είχαν κουράσει και στενοχωρήσει, και ότι ήταν θυμωμένος με τη μητέρα του για το γεγονός ότι επέμενε να επιστρέψει στη Γαλλία παρά την βούλησή του. Ο Α. ζει επί του παρόντος στο σπίτι του πατέρα του στην Ελλάδα, μαζί με τον αδερφό του και την γιαγιά του.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής)
Το Δικαστήριο σημείωσε εξαρχής ότι αρκετές δικαστικές αποφάσεις – δύο εκ των οποίων ήταν αμετάκλητες – είχαν αναθέσει την επιμέλεια του Α. στη μητέρα του, Μ.Κ., και ότι υπήρξε παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος της οικογενειακής ζωής της τελευταίας. Παρατήρησε τα εξής:
Πρώτον, όταν η M.K. είχε ζητήσει από τον Εισαγγελέα να τεθεί ο Α. υπό την φροντίδα των κοινωνικών υπηρεσιών μέχρι την επιστροφή της στη Γαλλία, ο Εισαγγελέας είχε διαβιβάσει το αίτημα την ίδια ημέρα στην αρμόδια υπηρεσία και είχε επίσης κινήσει τη διαδικασία. Οι κοινωνικές υπηρεσίες είχαν απαντήσει γρήγορα και είχαν μιλήσει με το παιδί. Ο Α., ο οποίος ήταν 13 τότε, τους είπε ότι αυτός ήθελε να μείνει με τον πατέρα του, στο σπίτι του οποίου ζούσε με τον αδελφό του και την γιαγιά τους, μέχρι ο αδελφός του να τελειώσει το γυμνάσιο και να αποφασίσει να σπουδάσει. Ο Α. είχε επίσης διαμαρτυρηθεί σχετικά με την απουσία τεσσάρων εβδομάδων από το σχολείο, λέγοντας ότι ήθελε να παρακολουθήσει σχολείο στα Ιωάννινα και επανέλαβε ότι δεν ήθελε να επιστρέψει στη Γαλλία. Επιπλέον, η έκθεση του κοινωνικού λειτουργού τόνισε ότι είναι ζωτικής σημασίας για τους γονείς να καταλήξουν σε συμβιβασμό και να σταματήσουν να επηρεάζουν την ψυχολογική ευημερία των παιδιών τους, ειδικά εκείνης του Α. Επιπλέον, στις διαδικασίες του Ποινικού δικαστηρίου ο Α. είχε δηλώσει ότι επιθυμούσε να παραμείνει με τον αδελφό και τον πατέρα του, προσθέτοντας ότι αισθάνονταν πιο ασφαλής μαζί τους αν και αγαπούσε τη μητέρα του. Τέλος, ένας ψυχολόγος που είχε αξιολογήσει τα πορίσματα του κοινωνικού λειτουργού σημείωσε στην έκθεσή του ότι ο Α. είχε εκφράσει σαφή και συνεπή επιθυμία να παραμείνει στην Ελλάδα με τον αδελφό του για να διατηρήσει τις σχέσεις του εκεί και να συνεχίσει μαζί του την καθημερινότητα του. Ο Α. αναφέρθηκε επίσης ότι η σύγκρουση μεταξύ των γονιών του τον είχε κουράσει και στεναχωρήσει και ότι ήταν θυμωμένος με τη μητέρα του, επειδή επέμενε ότι θα έπρεπε να επιστρέψει στη Γαλλία ενάντια στις επιθυμίες του.
Επιπλέον, ο ψυχολόγος είχε υποστηρίξει ότι δεν τα παιδιά δεν έπρεπε να χωριστούν, τα οποία περιέγραφαν την σχέση τους ως πηγή αμοιβαίας υποστήριξης και βοήθειας.
Δεύτερον, ιδίως λόγω της πολύ συγκρουσιακής σχέσης μεταξύ της M.K. και του Α.V και το γεγονός ότι η Μ.Κ. ζούσε στη Γαλλία, οι αρχές δεν μπόρεσαν να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην ανεύρεση κοινής λύσης, συνεργασίας μεταξύ τους. Επιπλέον, κατά τον κρίσιμο χρόνο ο Α. είχε φτάσει σε ηλικία κατά την οποία καταλάβαινε και η σαφής επιθυμία του να παραμείνει στην Ελλάδα αναπόφευκτα έπρεπε να έχει σημαντικό βάρος όταν οι αρχές εξέταζαν τις διάφορες επιλογές. Κατά γενικό κανόνα, τα βέλτιστα συμφέροντα των παιδιών απέκλειαν οποιαδήποτε καταναγκαστικό μέτρο σχετικά με αυτά και το άρθρο 13 της Σύμβασης της Χάγης προέβλεπε ότι οι δικαστικές ή διοικητικές αρχές θα μπορούσαν να αρνηθούν την επιστροφή παιδιού, αν το παιδί αντιδρούσε στην επιστροφή του και είχε συμπληρώσει την ηλικία και το βαθμό του ωριμότητας κατά την οποία έπρεπε να ληφθούν υπόψη οι απόψεις του.
Τρίτον, δεδομένου ότι δεν έχουν εκδοθεί επίσημα αποφάσεις από τα γαλλικά δικαστήρια που διατάσσουν την επιστροφή του παιδιού, το άρθρο 11 παράγραφος 8 του κανονισμού των Βρυξελλών ΙΙα δεν εφαρμόζονταν . Το άρθρο αυτό επέτρεπε στις αρχές του κράτους προέλευσης να ασκήσουν προσφυγή κατά απόφασης μη επιστροφής παιδιού που έχει εκδοθεί από τις αρχές του κράτους στο οποίο το παιδί διέμενε. Επιπλέον, ο κανονισμός επιτρέπει στο κράτος να λάβει υπόψη τα συμφέροντα του παιδιού, όπως έπραξαν οι ελληνικές αρχές στην παρούσα υπόθεση.
Τέταρτον, η απόφαση του 2015 δεν είχε λάβει υπόψη το γεγονός ότι ο Α. είχε έναν αδελφό που διέμενε ακόμα στην Ελλάδα και ότι τα δύο αδέλφια ήταν πολύ κοντά. Κατά συνέπεια, δεν έλαβε υπόψη τη συνολική οικογενειακή κατάσταση. Επιπλέον, η κατάσταση είχε αλλάξει ριζικά κατά τη διάρκεια των ετών, κατά την οποία ο Α. δεν επιθυμούσε πλέον να ακολουθήσει τη μητέρα του στη Γαλλία. Είχε εκφράσει μια πολύ σθεναρή επιθυμία, τόσο στους κοινωνικούς λειτουργούς όσο και στο Ποινικό Δικαστήριο, να παραμείνει με τον αδελφό και τον πατέρα του. Αυτοί οι παράγοντες δεν μπορούσαν να παραληφθούν στην εκτίμηση της προσέγγισης των ελληνικών αρχών που είχαν λάβει υπόψη τη συνολική οικογενειακή κατάσταση. Οι επιθυμίες που εκφράζονται από ένα παιδί που είχε επαρκή κατανόηση και ωριμότητα, ήταν βασικός παράγοντας που έπρεπε να ληφθεί υπόψη κατά την εξέταση οποιασδήποτε δικαστικής ή διοικητικής διαδικασίας που τον αφορούσε. Το δικαίωμα των παιδιών να ακουστούν και να συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε όλες τις οικογενειακές διαδικασίες, οι οποίες πρωταρχικά επηρέαζαν τα ίδια ήταν κατοχυρωμένο από διάφορα διεθνή νομικά κείμενα.
Κατά συνέπεια, λαμβανομένων υπόψη τα ανωτέρω και του περιθωρίου εκτιμήσεως που απονέμεται στο κράτος, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι ελληνικές αρχές έλαβαν τα μέτρα που θα μπορούσαν ευλόγως να αναμένεται από αυτές, προκειμένου να συμμορφωθούν με τις θετικές υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο του άρθρου 8 της Σύμβασης. Κατά συνέπεια, δεν υπήρξε παραβίαση της διάταξης αυτής.
Ξεχωριστές απόψεις
Οι δικαστές Wojtyczek και Koskelo εξέφρασαν ο καθένας διαφωνία. Αυτές οι γνώμες επισυνάπτονται στην απόφαση (επιμέλεια echrcaselaw.com).
