Απόφαση δικαστηρίου διέταξε ΜΜΕ να ανακαλέσει δημοσιεύματα σε βάρος κρατικού φορέα. Παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης

ΑΠΟΦΑΣΗ

OOO Memo κατά Ρωσίας της 15.03.2022 (αρ. προσφ. 2840/10)

Βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Απόφαση δικαστηρίου καταδίκασε ΜΜΕ να ανακαλέσει δημοσιεύματα σχε βάρος της Περιφερειακής Αρχής. Ελευθερία της έκφρασης.

Η προσφεύγουσα είναι ιδιοκτήτρια ενός επίσημου διαδικτυακού μέσου ενημέρωσης που είναι αφιερωμένο στην πολιτική και την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη νότια Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής του Βόλγκογκραντ.

Τον Ιούλιο του 2008 το Kavkazskiy Uzel (το διαδικτυακό μέσο) δημοσίευσε ένα άρθρο στο πλαίσιο της αναστολής της μεταβίβασης 5.294.000 ρωσικών ρουβλιών σε επιδοτήσεις από την περιοχή του Βόλγκογκραντ στην πόλη του Βόλγκογκραντ. Είχε τίτλο «[κ. S]: το Γραφείο του Δημάρχου του Βόλγκογκραντ διαπληκτίστηκε με την Περιφερειακή Αρχή του Βόλγκογκραντ για ένα εργοστάσιο λεωφορείων».

Τον Οκτώβριο η Περιφέρεια του Βόλγκογκραντ άσκησε αγωγή, λόγω συκοφαντικής δυσφήμισης που υπέστη, κατά της προσφεύγουσας εταιρείας και της συντακτικής επιτροπής του Kavkazskiy Uzel, ζητώντας την ανάκληση των επίμαχων δημοσιεύσεων. Η προσφεύγουσα εταιρεία υποστήριξε ότι τα δημοσιεύματα ήταν αξιολογικές κρίσεις και ότι ο ενάγων – δημόσιος φορέας – θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να ανέχεται υψηλότερο βαθμό κριτικής από ό,τι ένας ιδιώτης. Τα εθνικά δικαστήρια διαφώνησαν, κρίνοντας ότι οι δηλώσεις ήταν ψευδείς και αμαύρωσαν τη φήμη και το όνομα της Περιφερειακής Αρχής του Βόλγκογκραντ και έκαναν δεκτή την αγωγή διατάσσοντας τη δημοσίευση ανάκλησης των δημοσιευμάτων και το διατακτικό της δικαστικής απόφασης.

Επικαλούμενη το άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης) της ΕΣΔΑ, η προσφεύγουσα εταιρεία παραπονέθηκε για παρέμβαση στο δικαίωμά της στην ελευθερία της έκφρασης.

Το Δικαστήριο του Στρασβούργου διαπίστωσε παρόλο που οι αστικές αξιώσεις για συκοφαντική δυσφήμιση ήταν διαθέσιμες σε ιδιωτικές ή δημόσιες εταιρείες για να προστατεύσουν τη φήμη τους στην αγορά, αυτό δεν θα μπορούσε να ισχύει για ένα μεγάλο, χρηματοδοτούμενο από τους φορολογούμενους, εκτελεστικό όργανο όπως η ενάγουσα στην παρούσα υπόθεση και έκρινε ότι δεν θα μπορούσε να υπάρχει συμφέρον για την προστασία της φήμης της Περιφερειακής Αρχής, ούτε οι υπάλληλοι της ζημιώθηκαν από τις δημοσιεύσεις. Η διαδικασία κατά της φερόμενης δυσφήμισης, επομένως, δεν είχε θεμιτό σκοπό, οδηγώντας σε παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.

Επομένως, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10) και δεν επιδίκασε αποζημίωση, καθώς η προσφεύγουσα δεν υπέβαλε αξιώσεις για δίκαιη ικανοποίηση.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 10

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Η προσφεύγουσα, OOO Memo, είναι ρωσική εταιρεία. Είναι η ιδιοκτήτρια εταιρεία του Kavkazskiy Uzel (Кавказский узел – «The Knot of the Caucasus»), ενός επίσημου διαδικτυακού μέσου ενημέρωσης που είναι αφιερωμένο στην πολιτική και την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη νότια Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής του Βόλγκογκραντ.

Τον Ιούλιο του 2008 το Kavkazskiy Uzel δημοσίευσε ένα άρθρο στο πλαίσιο της αναστολής της μεταβίβασης 5.294.000 ρωσικών ρουβλιών σε επιδοτήσεις από την περιοχή του Βόλγκογκραντ στην πόλη του Βόλγκογκραντ. Είχε τίτλο «[κ. S]: το Γραφείο του Δημάρχου του Βόλγκογκραντ διαπληκτίστηκε με την Περιφερειακή Αρχή του Βόλγκογκραντ για ένα εργοστάσιο λεωφορείων».

Τον Οκτώβριο η Περιφέρεια του Βόλγκογκραντ άσκησε αγωγή, λόγω συκοφαντικής δυσφήμισης που υπέστη, κατά της προσφεύγουσας εταιρείας και της συντακτικής επιτροπής του Kavkazskiy Uzel, ζητώντας ανάκληση των παρακάτω δημοσιευμάτων:

(α) «… υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για την οικονομική σύγκρουση που προέκυψε από τη διαταγή της Περιφερειακής Αρχής του Βόλγκογκραντ να αναστείλει τη χορήγηση επιδοτήσεων από τον περιφερειακό προϋπολογισμό στην πόλη του Βόλγκογκραντ. … Αναμφίβολα, ο πρώτος λόγος είναι πολιτικός. Συνδέεται με τα [αποτελέσματα] των περιφερειακών εκλογών [της 2ας Μαρτίου 2008]. Ο δεύτερος λόγος δεν είναι ευρέως γνωστός. Έχει καθαρά οικονομικό χαρακτήρα».

(β) «Πρόσφατα το Γραφείο του Δημάρχου πραγματοποίησε ανοιχτή πρόσκληση υποβολής προσφορών για την αγορά λεωφορείων … Η Περιφέρεια του Βόλγκογκραντ άσκησε πίεση εκ μέρους της Volzhanin για να τη βοηθήσει να κερδίσει τον διαγωνισμό, αλλά τον κέρδισε μια άλλη εταιρεία».

(γ) «Τα στελέχη της Αρχής επέκριναν σφοδρά το Γραφείο του Δημάρχου λέγοντας: «Πώς και δεν υποστηρίξατε τον τοπικό παραγωγό!» Μου φαίνεται ότι η άρνηση του Δημαρχείου να συνεργαστεί με το εργοστάσιο Volzhanin ήταν ένας από τους κύριους λόγους της οργής των περιφερειακών αξιωματούχων».

(δ) «… η αναστολή της χορήγησης επιδοτήσεων στην πόλη του Βόλγκογκραντ από τον περιφερειακό προϋπολογισμό ήταν μια πράξη εκδίκησης για τη χαμένη πρόσκληση υποβολής προσφορών».

Η προσφεύγουσα εταιρεία υποστήριξε ότι τα αποσπάσματα ήταν αξιολογικές κρίσεις και ότι ο ενάγων – δημόσιος φορέας – θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να ανέχεται υψηλότερο βαθμό κριτικής από ό,τι ένας ιδιώτης. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο διαφώνησε, κρίνοντας ότι οι δηλώσεις ήταν ψευδείς και αμαύρωσαν τη φήμη και το όνομα της Περιφερειακής Αρχής του Βόλγκογκραντ και διέταξε τη δημοσίευση σχετικής ανάκλησης που θα περιλάμβανε και το διατακτικό της απόφασης που δημοσιεύεται στον ιστότοπο της εταιρείας. Η εν λόγω απόφαση και το σκεπτικό της επιβεβαιώθηκε από το Δημοτικό Δικαστήριο της Μόσχας μετά από έφεση που ασκήθηκε.

Ορισμένες άλλες προσφυγές εκκρεμούν ενώπιον του Δικαστηρίου σχετικά με την εκκίνηση διαδικασιών αστικής δυσφήμισης των κρατικών αρχών στη Ρωσία.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Άρθρο 10

Το Δικαστήριο του Στρασβούργου βεβαιώθηκε ότι η Αρχή της Περιφέρειας του Βόλγκογκραντ – η οποία είχε νομική προσωπικότητα – είχε το δικαίωμα βάσει του νόμου να εγείρει αγωγή για συκοφαντική δυσφήμιση.

Σχετικά με το εάν η παρέμβαση στο δικαίωμα της προσφεύγουσας εταιρείας στην ελευθερία του λόγου αποσκοπούσε σε κάποιον «νόμιμο στόχο», το Δικαστήριο σημείωσε αρχικά ότι η Αρχή της Περιφέρειας του Βόλγκογκραντ είναι η εκτελεστική αρχή μιας συστατικής οντότητας της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Για την Κυβέρνηση, ο θεμιτός στόχος ήταν «η προστασία της φήμης και των δικαιωμάτων των άλλων». Η προσφεύγουσα εταιρεία υποστήριξε ότι μια τέτοια αρχή δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι έχει «επιχειρηματική φήμη». Αν και η προστασία της υπόληψης ήταν δικαίωμα βάσει του άρθρου 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και της οικογενειακής ζωής) της ΕΣΔΑ, το Δικαστήριο του Στρασβούργου σημείωσε ότι μια επίθεση στη φήμη έπρεπε να είναι αρκετά σοβαρή ώστε να δικαιολογεί προστασία βάσει του εν λόγω άρθρου. Το ΕΔΔΑ επισήμανε ότι η προστασία της φήμης μιας εταιρείας – προς τα συμφέροντα των μετόχων, των εργαζομένων και της οικονομίας – έχρηζε επίσης προστασίας βάσει της νομολογίας του Δικαστηρίου.

Όσον αφορά τους δημόσιους φορείς, το Δικαστήριο τόνισε ότι είχε διαπιστώσει ότι μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις θα μπορούσε να αιτιολογηθεί η απαγόρευση επικριτικών δηλώσεων εναντίον πράξεων ή παραλείψεων ενός εκλεγμένου οργάνου. Τα κρατικά εκτελεστικά όργανα ήταν ουσιαστικά διαφορετικά από τις κρατικές εταιρείες ή άλλα νομικά πρόσωπα, καθώς τα τελευταία έπρεπε να ανταγωνίζονται μεταξύ τους στην αγορά. Η φήμη ήταν κατά συνέπεια σημαντική για αυτούς, ώστε να προσελκύσουν και να διατηρήσουν πελάτες. Οι εκτελεστικές αρχές, από την άλλη, χρηματοδοτούνται από τους φορολογούμενους. Το ΕΔΔΑ επανέλαβε ότι η δυνατότητα που επιτρέπει στα κρατικά εκτελεστικά όργανα να εκκινούν διαδικασίες για συκοφαντική δυσφήμιση κατά των μέσων ενημέρωσης επέβαλε δυσανάλογη επιβάρυνση στα μέσα ενημέρωσης.

Στην παρούσα υπόθεση, το Δικαστήριο του Στρασβούργου έκρινε ότι δεν θα μπορούσε να υπάρχει συμφέρον για την προστασία της φήμης της Περιφερειακής Αρχής του Βόλγκογκραντ, η οποία δυνητικά θα δικαιολογούσε κάποια νομική δράση, ούτε οι υπάλληλοι της οργάνωσης ζημιώθηκαν από τις καταγγελίες. Η διαδικασία κατά της φερόμενης δυσφήμισης, επομένως, δεν είχε θεμιτό σκοπό, οδηγώντας σε παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.

Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Η προσφεύγουσα εταιρεία δεν υπέβαλε αξιώσεις για δίκαιη ικανοποίηση (επιμέλεια: echrcaselaw.com).