Η έλλειψη υγιεινής και ο ανεπαρκής χώρος στα κελιά σε συνδυασμό με τον υπερπληθυσμό των φυλακών συνιστούν εξευτελιστική μεταχείριση των κρατουμένων
ΑΠΟΦΑΣΗ
Rezmiveș κ.α. κατά Ρουμανίας της 25-04-2017 (αριθμ. προσφ. 61467/12, 39516/13, 48213/13 και 68191/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Εξευτελιστική μεταχείριση κρατουμένων. Κελιά με απαράδεκτες καταστάσεις. Πιλοτική απόφαση. Το ΕΔΔΑ θεωρεί ότι τα κελιά πρέπει να έχουν χώρο τουλάχιστον 3 τ.μ. για κάθε κρατούμενο. Στα κελιά των προσφευγόντων ο χώρος ήταν σαφώς μικρότερος, είχαν βρώμικες τουαλέτες, μούχλα, έντομα, αρουραίους, φθαρμένα στρώματα, κακή ποιότητα τροφίμων, ανεπαρκή πρόσβαση στο ζεστό νερό, ανεπαρκή εξαερισμός κ.α.. Το Στρασβούργο διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ και εξέδωσε πιλοτική απόφαση για τις συνθήκες κράτησης στη Ρουμανία επιτάσσοντας γενικά μέτρα επανόρθωσης, κρίνοντας ότι η κατάσταση των προσφευγόντων αποτελούσε μέρος γενικού και συστημικού προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι φυλακές της Ρουμανίας. Έτσι, το κράτος οφείλει να θεσμοθετήσει μέτρα για τη μείωση του υπερπληθυσμού και τη βελτίωση των συνθηκών κράτησης, να εξασφαλίσει ότι οι δικαστές και τα δικαστήρια θα μπορέσουν να θέσουν ένα τέλος στις καταστάσεις που παραβιάζουν συστημικά το άρθρο 3 της Σύμβασης και να χορηγούν σχετική αποζημίωση σε περίπτωση σχετικής παράβασης.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες, Daniel Arpad Rezmiveş, Marius Mavroian, Laviniu Moşmonea και Iosif Gazsi, είναι Ρουμάνοι υπήκοοι οι οποίοι γεννήθηκαν το 1970, 1966, 1976 και 1972 αντίστοιχα.
Οι κ. Rezmiveş, Moşmonea και Gazsi, οι οποίοι κρατούνται επί του παρόντος στις φυλακές Timişoara, Pelendava και Baia Mare και ο κ. Mavroian, ο οποίος κρατούνταν στη φυλακή Focşani και απελευθερώθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2015, κατήγγειλαν ειδικότερα τον υπερπληθυσμό στις φυλακές, την έλλειψη χώρου και την κακή υγιεινή στα κελιά τους (αρουραίοι, μούχλα στους τοίχους κ.ο.κ.), την ανεπαρκή πρόσβαση στα ντους και στις τουαλέτες, την έλλειψη φυσικού φωτός, τον ανεπαρκή εξαερισμό και τη μη ικανοποιητική ποιότητα των εγκαταστάσεων και του φαγητού στις φυλακές στις οποίες κρατούνταν ή και ακόμα κρατούνται.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσωπικός χώρος που διατίθενται σε καθέναν από τους προσφεύγοντες κατά τη διάρκεια της κράτησής τους ήταν μικρότερος από 3 τ.μ. Αυτή η σοβαρή έλλειψη χώρου διαβίωσης κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών φαίνεται να επιδεινώθηκε και από άλλους παράγοντες, όπως: η έλλειψη φυσικού φωτός, η πολύ μικρή διάρκεια των ημερήσιων περιπάτων, οι βρώμικες τουαλέτες και η απουσία κοινωνικοπολιτιστικών δραστηριοτήτων (στην περίπτωση του κ. Rezmiveş). Επίσης διαπιστώθηκαν ανεπαρκείς εγκαταστάσεις υγιεινής, ανεπαρκής πρόσβαση στο ζεστό νερό (στην περίπτωση του κ. Mavroian), ανεπαρκής εξαερισμός στα κελιά, η παρουσία μούχλας σε μερικά από αυτά, η παρουσία εντόμων και αρουραίων, φθαρμένα στρώματα, κακή ποιότητα των τροφίμων και ακάρεα (στην περίπτωση του κ. Moşmonea), επίσης κακής ποιότητας τρόφιμα, ανεπαρκείς υγειονομικές εγκαταστάσεις και έλλειψη υγιεινής (στην περίπτωση του κ. Gazsi). Το Δικαστήριο εκτίμησε ότι παρ’ όλο που οι εν λόγω συνθήκες δεν μπορούσαν να χαρακτηριστούν απάνθρωπες και εξευτελιστικές, είχαν ωστόσο αναπόφευκτα προκαλέσει στους προσφεύγοντες πρόσθετη ταλαιπωρία.
Επιπλέον, η λεπτομερής περιγραφή των συνθηκών των εν λόγω φυλακών από τους προσφεύγοντες ήταν παρόμοια με καταστάσεις και συνθήκες, τι οποίες το Δικαστήριο είχε αναγνωρίσει σε ορισμένες υποθέσεις. Οι συνθήκες στις εγκαταστάσεις κράτησης της ρουμανικής αστυνομίας εξετάστηκαν επίσης από το Δικαστήριο σε αρκετές περιπτώσεις, κατά τις οποίες εντόπισε προβλήματα υπερπληθυσμού, άθλιες συνθήκες υγιεινής, ανεπαρκείς εγκαταστάσεις υγιεινής και πολύ περιορισμένη δυνατότητα μετακίνησης έξω από τα κελιά. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (CPT) μετά τις επισκέψεις της το 2010 και 2014 σε ορισμένες φυλακές και εγκαταστάσεις κράτησης της αστυνομίας, την αξιολόγηση του Υπουργικού Συμβουλίου των γενικών μέτρων που ελήφθησαν για την εκτέλεση της απόφασης του ομίλου Bragadireanu, τις συστάσεις που διατύπωσε ο Διαμεσολαβητής της Ρουμανίας μετά από έρευνες σχετικά με τις καταγγελίες κρατουμένων και τα επίσημα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τον ρουμανικό πληθυσμό των φυλακών, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι ισχυρισμοί των προσφευγόντων σχετικά με τις συνθήκες κράτησης ήταν αξιόπιστοι.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι συνθήκες κράτησης των προσφευγόντων, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τη διάρκεια της φυλάκισής τους, τους είχαν υποβάλει σε κακουχίες που ξεπερνούσαν το αναπόφευκτο επίπεδο ταλαιπωρίας που συνεπάγεται με τη κράτηση. Ως εκ τούτου, έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης.
Πιλοτική διαδικασία
Το Δικαστήριο αποφάσισε να εφαρμόσει την πιλοτική διαδικασία αναφορικά, κρίνοντας ότι η κατάσταση των προσφευγόντων αποτελούσε μέρος του γενικού προβλήματος που αντιμετωπίζει το σύστημα φυλακών της Ρουμανίας.
Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε παρά το γεγονός ότι το Δικαστήριο εντόπισε το εν λόγω συστημικό πρόβλημα το 2012 (μέσω της Δικαστικής απόφασης Iacov Stanciu κατά Ρουμανίας, αριθ. 35972/05, 24 Ιουλίου 2012). Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση, το κράτος έπρεπε να εφαρμόσει δύο τύπους γενικών μέτρων. Πρώτον, το κράτος έπρεπε να εισαγάγει μέτρα για τη μείωση του υπερπληθυσμού και τη βελτίωση των συνθηκών κράτησης. Το Δικαστήριο κατέστησε το εναγόμενο κράτος, υπό την εποπτεία του Συμβουλίου Υπουργών, υπεύθυνο να λάβει τα πρακτικά μέτρα τα οποία έκρινε απαραίτητα για το σκοπό αυτό, διευκρινίζοντας ότι όταν το κράτος δεν θα μπορούσε να εγγυηθεί ότι ο κάθε κρατούμενος θα κρατείτο υπό συνθήκες συμβατές με το άρθρο 3 της Σύμβασης, όφειλε να αναλάβει δράση για τη μείωση του πληθυσμού στις φυλακές.
Δεύτερον, το κράτος έπρεπε να εισαγάγει διορθωτικά μέτρα (προληπτικά μέσα και ένα συγκεκριμένο αντισταθμιστικό μέτρο). Το προληπτικό μέτρο έπρεπε να εξασφαλίσει ότι οι δικαστές και τα δικαστήρια θα μπορούσαν να θέσουν ένα τέλος στις καταστάσεις που παραβίαζαν το άρθρο 3 της Σύμβασης και την αποζημίωση. Η συγκεκριμένη αντισταθμιστική αποζημίωση έπρεπε να εξασφαλίσει ότι θα μπορούσε να χορηγηθεί αποζημίωση για οποιαδήποτε παραβίαση της Σύμβασης σχετικά με τον ανεπαρκή χώρο διαβίωσης ή / και τις επισφαλής συνθήκες κράτησης.
Λόγω του σημαντικού και επείγοντος χαρακτήρα του προβλήματος και του θεμελιώδους χαρακτήρα των εν λόγω δικαιωμάτων, το Δικαστήριο έκρινε ότι ήταν αναγκαίο να δώσει εύλογη προθεσμία για την εφαρμογή των γενικών μέτρων και ότι η Επιτροπή των Υπουργών βρισκόταν στην καλύτερη θέση να θέσει τέτοια προθεσμία. Ως εκ τούτου, εντός έξι μηνών από την ημερομηνία κατά την οποία η απόφαση κατέστη οριστική, η κυβέρνηση της Ρουμανίας έπρεπε να παρουσιάσει, σε συνεργασία με την Επιτροπή Υπουργών, ένα ακριβές χρονοδιάγραμμα αναφορικά με την υιοθέτηση των γενικών μέτρων.
Τέλος, το Δικαστήριο αποφάσισε να αναβάλει την εξέταση τυχόν προσφυγών οι οποίες δεν έχουν ακόμη κοινοποιηθεί στην Ρουμάνικη κυβέρνηση των οποίων το βασικό ζήτημα ήταν ο υπερπληθυσμός των φυλακών και κακές συνθήκες κράτησης στα αστυνομικά τμήματα και να συνεχίσει την εξέταση των προσφυγών που είχαν ήδη κοινοποιηθεί.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η Ρουμανία οφείλει να καταβάλει σε καθένα από τους προσφεύγοντες, Rezmiveş και Gazsi, 3.000 ευρώ και δε καθένα από τους Mavroian και Moşmonea 5.000 ευρώ για ηθική τους βλάβη., καθώς Η Ρουμανία και 1.850 ευρώ για δικαστικά έξοδα και δαπάνες.
