Προσωρινή κράτηση δημάρχου για πολιτική του δραστηριότητα! Παραβίαση ελευθερίας της έκφρασης και προσωπικής ελευθερίας!

ΑΠΟΦΑΣΗ

Tuncer Bakırhan κατά Τουρκίας της 14.09.2021 (αρ. προσφ. 31417/19)

Βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Πολιτικές δηλώσεις και δραστηριότητα δημάρχου. Προσωρινή του κράτηση για την πολιτική του δραστηριότητα. Ελευθερία της έκφρασης. Δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια.

Η υπόθεση αφορούσε την αρχική και συνεχιζόμενη κράτηση ενός πρώην Δημάρχου του Siirt, αστικής περιοχής της νοτιοανατολικής Τουρκίας, λόγω των δραστηριοτήτων και των δηλώσεών του. Ο προσφεύγων εξελέγη το Μάρτιο 2014 ως υποψήφιος κόμματος της αντιπολίτευσης. Οι αρχές τον κατηγόρησαν για διάδοση προπαγάνδας υπέρ μιας τρομοκρατικής οργάνωσης (PKK, Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν, παράνομη ένοπλη οργάνωση)  και για συμμετοχή στην εν λόγω οργάνωση.

Το ΕΔΔΑ  στην υπόθεση Tuncer Bakırhan κατά Τουρκίας (αρ. προσφ. 31417/19) έκρινε ομόφωνα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 § 3 (δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, και παραβίαση του άρθρου 10 (ελευθερία έκφρασης).

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων είχε φυλακιστεί για περίπου δύο (2) χρόνια και 11 μήνες, από τα οποία περισσότερα από δύο χρόνια και οκτώ μήνες τα εξέτισε σε προσωρινή κράτηση. Έκρινε ότι δεν υπήρχαν επαρκείς λόγοι για να διαταχθεί η κράτηση του προσφεύγοντος εν αναμονή της δίκης.

Το Δικαστήριο επισήμανε ότι ο προσφεύγων ήταν Δήμαρχος μιας πόλης και είχε εκλεγεί να εκπροσωπεί κόμμα της αντιπολίτευσης. Σύμφωνα με το Δικαστήριο, οι δραστηριότητες για τις οποίες επικρίθηκε ο προσφεύγων ήταν εμφανώς πολιτικής φύσης. Έχοντας υπόψη τη θεμελιώδη φύση της ελεύθερης πολιτικής συζήτησης σε μια δημοκρατική κοινωνία, το Δικαστήριο δεν μπορούσε να αντιληφθεί κανένα επιτακτικό λόγο που να δικαιολογεί τη σοβαρότητα του επίμαχου μέτρου. Θεώρησε ότι το γεγονός της κράτησης του προσφεύγοντος, εκλεγμένου αντιπροσώπου του λαού, για μια τέτοια περίοδο λόγω των πολιτικών του δραστηριοτήτων αποτελούσε παρέμβαση, η οποία ήταν προφανώς δυσανάλογη προς τους επιδιωκόμενους νόμιμους σκοπούς και δεν ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία.

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 3.000 ευρώ για έξοδα.

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 5 παρ. 3

Άρθρο 10

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων, Tuncer Bakırhan, είναι Τούρκος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1970. Όταν κατατέθηκε η προσφυγή φυλακίστηκε στο Bolu (Τουρκία). Στις τοπικές εκλογές της 30 Μαρτίου 2014 εξελέγη δήμαρχος του Σίιρτ, εκπροσωπώντας το κόμμα BDP (Barış ve Demokrasi Partisi «Κόμμα της Ειρήνης και της Δημοκρατίας»). Μετά την προσωρινή του κράτηση, απομακρύνθηκε από τη θέση του. Αφέθηκε ελεύθερος στις 11 Οκτωβρίου 2019.

Οι αρχές κατηγόρησαν τον κ. Bakırhan για διάδοση προπαγάνδας υπέρ τρομοκρατικής οργάνωσης (PKK) και της συμμετοχής του σε αυτήν. Τον Οκτώβριο του 2019 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 ετών και 18 ημερών από το Γενικό Δικαστήριο του Σιίρτ. Η ποινική διαδικασία εκκρεμεί ακόμη.

Στηριζόμενος στο άρθρο 5 § 3 (δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια), ο προσφεύγων κατήγγειλε την προσωρινή του κράτηση την οποία θεώρησε ότι ήταν αυθαίρετη.

Στηριζόμενος στο άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης), κατήγγειλε ότι είχε τοποθετηθεί υπό προσωρινή κράτηση λόγω δημόσιων δηλώσεων του ή επειδή παρευρέθηκε σε συγκεκριμένες συγκεντρώσεις.

Η προσφυγή του υποβλήθηκε με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 10 Μαΐου 2019.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….

Άρθρο 5 § 3 (δικαίωμα στην προσωρινή ελευθερία και ασφάλεια)

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι το εθνικό δικαστήριο είχε στηρίξει την απόφασή του να διατάξει την αρχική κράτηση του προσφεύγοντος όχι μόνο στις δραστηριότητες για τις οποίες κατηγορήθηκε, αλλά και (α) για τη φύση του αδικήματος της συμμετοχής σε ένοπλη οργάνωση (άρθρο 314 § 2 του Ποινικού Κώδικα) και το γεγονός ότι αυτό το αδίκημα ήταν ένα από τα λεγόμενα «αδικήματα καταλόγου» (αναφέρεται στο άρθρο 100 § 3 του Κώδικα της Ποινικής Δικονομίας), και (β), τον κίνδυνο παραβίασης αποδεικτικών στοιχείων και την ύπαρξη συγκεκριμένων στοιχείων που δείχνουν ότι ο ύποπτος θα μπορούσε να διαφύγει. Το δικαστήριο έκρινε ότι η κράτηση φαίνεται να αποτελεί αναλογικό μέτρο σε εκείνο το στάδιο, και η δικαστική εποπτεία θα ήταν ανεπαρκής δεδομένου ότι η ελάχιστη ποινή σε περίπτωση καταδίκης ήταν φυλάκιση πέντε ετών.

Το Δικαστήριο αξιολόγησε την επάρκεια αυτών των λόγων και σημείωσε, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω.

Σε μια απόφαση όπως αυτή, σχετικά με την προσωρινή κράτηση του Δημάρχου μιας πόλης, και απουσία συγκεκριμένων πραγματικών στοιχείων, δεν πείστηκε από το επιχείρημα ότι ο προσφεύγων ήταν πιθανό να δραπετεύσει. Δεδομένου ότι η εισαγγελία είχε καταθέσει το κατηγορητήριο λιγότερο από ένα μήνα μετά τη σύλληψη του προσφεύγοντος, το Δικαστήριο δεν ήταν πεπεισμένο ότι υπήρχε λόγος όσον αφορά τα αποδεικτικά στοιχεία ή ότι ο υποθετικός κίνδυνος παραβίασης των αποδεικτικών στοιχείων ήταν τέτοιος που να αιτιολογεί την προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος στις 16 Νοεμβρίου 2016. Τέλος, σημείωσε ότι οι εγχώριες δικαστικές αρχές (i) αγνόησαν τα επιχειρήματα του προσφεύγοντος ως προς το ότι ήταν δήμαρχος, είχε μόνιμη κατοικία και δεν είχε διαφύγει από τη δικαιοσύνη και (ii) απέτυχε να εξετάσει τη  δυνατότητα επιβολής εναλλακτικών μέτρων έναντι της προσωρινής κράτησης ή να εξηγήσει πώς τέτοια μέτρα δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην κατάσταση του προσφεύγοντος. Έτσι, οι λόγοι που παρουσιάστηκαν από το δικαστήριο δεν περιείχαν καμία βάση για να θεωρηθεί η προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος, δεδομένου της ιδιαίτερης κατάστασής του, ως μέτρο έσχατης ανάγκης, όπως απαιτείται από την εθνική νομοθεσία.

Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν υπήρχαν επαρκείς λόγοι για να διατάξει την κράτηση του προσφεύγοντος εν αναμονή της δίκης. Όσον αφορά τις αποφάσεις για τη συνεχιζόμενη κράτησή του, το δικαστήριο δεν διαπίστωσε κανένα λόγο να απομακρυνθεί από τα πορίσματά του σχετικά με την αρχική προφυλάκιση. Σε σχέση με αυτό, θεώρησε χρήσιμο να τονιστεί ότι το βάρος της απόδειξης σχετικά με αυτά τα θέματα δεν πρέπει να αντιστραφεί καθιστώντας την υποχρέωση του κρατούμενου να αποδείξει την ύπαρξη λόγων που δικαιολογούν την αποφυλάκισή του. Επιπλέον, δεν αποδείχθηκε ότι η μη τήρηση των απαιτήσεων που αναφέρονται παραπάνω θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν από την τουρκική παρέκκλιση. Ακολούθησε ότι υπήρξε παράβαση του άρθρου 5 § 3 της Σύμβασης λόγω της έλλειψης επαρκών λόγων για την αρχική και συνεχιζόμενη κράτηση του προσφεύγοντος.

Άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η αρχική και συνεχιζόμενη προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος συνιστούσε παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματός του στην ελευθερία της έκφρασης. Αυτή η παρέμβαση είχε νόμιμη βάση, δηλαδή τις διατάξεις του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, και επιδίωκε νόμιμους σκοπούς (την προστασία της εθνικής ασφάλειας και δημόσιας ασφάλειας καθώς και την πρόληψη της αταξίας και του εγκλήματος).

Όσον αφορά την αναγκαιότητα παρέμβασης σε μια δημοκρατική κοινωνία, το ΕΔΔΑ σημείωσε ότι ο προσφεύγων ήταν Δήμαρχος μιας πόλης, εκλεγμένο μέλος κόμματος της αντιπολίτευσης. Ενώ η ελευθερία της έκφρασης ήταν σημαντική για όλους, ιδιαίτερα για έναν εκλεγμένο εκπρόσωπο του Λαού. Αυτός εκπροσώπησε το εκλογικό σώμα, και υπερασπίζονταν τα συμφέροντά του. Κατά συνέπεια, παραβιάσεις της ελευθερίας έκφρασης ενός αιρετού εκπροσώπου, όπως ο προσφεύγων, απαιτούσαν  στενότερο έλεγχο εκ μέρους του Δικαστηρίου.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων είχε φυλακιστεί για περίπου δύο χρόνια και 11 μήνες, εκ των οποίων περισσότερο από δύο χρόνια και οκτώ μήνες τα είχε εκτίσει υπό προσωρινή κράτηση. Σύμφωνα με την άποψη του Δικαστηρίου, οι δραστηριότητες για τις οποίες είχε κατηγορηθεί ο προσφεύγων ήταν σαφώς πολιτικού χαρακτήρα. Μερικές δηλώσεις του θα μπορούσαν να ερμηνευτούν με διάφορους τρόπους, δεδομένου ότι επικρατούσε εξαιρετική ένταση τη σχετική στιγμή στην πόλη της οποίας ήταν Δήμαρχος. Ως Δήμαρχος, ο προσφεύγων θα έπρεπε να έχει  επίγνωση αυτής της περίστασης. Από αυτή την άποψη, ήταν εξαιρετικά σημαντικό οι πολιτικοί να αποφεύγουν να προβαίνουν σε σχόλια στις ομιλίες τους που ενδέχεται να ενθαρρύνουν ένα κοινωνικό κλίμα αντιπαράθεσης ή να επιδεινώσουν μια ήδη εκρηκτική κατάσταση. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη το θεμελιώδη χαρακτήρα της ελεύθερης πολιτικής συζήτησης σε μια δημοκρατική κοινωνία, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να αντιληφθεί κάποιον επιτακτικό λόγο που να δικαιολογούσε τη σοβαρότητα του καταγγελλόμενου μέτρου. Θεώρησε ότι το γεγονός της κράτησης του προσφεύγοντος, εκλεγμένου εκπροσώπου του λαού, για μια τέτοια χρονική περίοδο, λόγω των πολιτικών του δραστηριοτήτων συνιστούσε  προφανή παρέμβαση, η οποία ήταν δυσανάλογη προς τους θεμιτούς σκοπούς που επιδιώκονται από το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ.

Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η επίδικη κράτηση δεν ήταν ανάλογη των θεμιτών επιδιωκόμενων στόχων και, κατά συνέπεια, δεν ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία. Ομοίως, το εν λόγω μέτρο δεν θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ήταν αυστηρά απαιτούμενο λόγω των ειδικών συνθηκών της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10).

 Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η Τουρκία έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 3.000 ευρώ για δαπάνες και έξοδα (επιμέλεια: echrcaselaw.com).