Η αστυνομική βία σε βάρος κρατουμένων … τραυματίζει την ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Olisov κ.α. κατά Ρωσίας της 2-05-2017 (αριθμ. προσφ. 10825/09, 12412/14, και 35192/14)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αστυνομική βία σε προανάκριση. Βασανιστήρια. Έρευνα. Η αστυνομική βία με κτυπήματα, κλωτσιές, ξυλοδαρμούς με ξύλινο κορμό, απόπειρες πνιγμού, δεσίματα κ.α. κατά κρατουμένων για να ομολογήσουν αποτελεί βασανιστήριο. Μη επαρκής έρευνα από τις ρωσικές αρχές που αρκέστηκαν στη δικαιολόγηση των πράξεων από τους αστυνομικούς που τις διέπραξαν και που ισχυρίστηκαν ότι ήταν υπαίτιοι οι συλληφθέντες. Το ΕΔΔΑ όμως δεν πίστεψε την αστυνομία και καταδίκασε τη Ρωσία για βασανισμούς των προσφευγόντων. Παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ τόσο στο ουσιαστικό του μέρος όσο και στο διαδικαστικό (έλλειψη επαρκούς έρευνας).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι ο κ. Aleksandr Olisov (γεννημένος το 1973), ο κ.Nikita Danishkin (γεννημένος το 1985) και ο κ. Yuriy Zontov (γεννημένος το 1981). Ζουν στο Orsk στην περιοχή Orenburg, στο Krasnoturinsk στην περιοχή Sverdlovsk και στο Orenburg, αντίστοιχα (Ρωσία).
Οι προσφεύγοντες επικαλέστηκαν το άρθρο 3 (απαγόρευση βασανιστηρίων) καταγγέλλοντας ότι είχαν υποβληθεί με κακομεταχείριση και σε πράξεις βίας από αστυνομικές αρχές με σκοπό να τους αναγκάσουν να ομολογήσουν και ότι οι αρχές είχαν αρνηθεί να διερευνήσουν τους ανωτέρω ισχυρισμούς τους. Οι καταγγελίες τους περιλαμβάνουν ισχυρισμούς ότι οι αστυνομικοί τους είχαν χτυπήσει, κλωτσήσει, ξυλοκοπήσει με ξύλινο κορμό, είχαν προσπαθήσει να τους πνίξουν, τους είχαν δέσει, τους σήκωναν στον αέρα και τους έριχναν στο πάτωμα.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο έκρινε ότι, σε όλες τις περιπτώσεις, οι προσφεύγοντες είχαν τεθεί σε αστυνομική κράτηση για μια ουσιαστική χρονική περίοδο, χωρίς να έχει καταγραφεί η σύλληψη , αλλά σαφώς υπό περιπτώσεις κατά τις οποίες προφυλακίστηκαν και εξετάστηκαν από την αστυνομία με την υποψία διάπραξης του ποινικού αδικήματος. Οι προσφεύγοντες αργότερα ισχυρίστηκαν ότι είχαν υποστεί βία. Στην επικείμενη ιατρική εξέταση, το ιατρικό προσωπικό κατέγραψε την ύπαρξη τραυματισμών, κάτι το οποίο θα μπορούσε να προκύψει από τις καταγγελλόμενες πράξεις κακομεταχείρισης από τις αστυνομικές αρχές.
Οι εν λόγω παράγοντες επαρκούν για να καταστήσουν τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων αξιόπιστους και να δημιουργήσουν τεκμήριο υπέρ των ισχυρισμών τους. Η αποτυχία καταγραφής της σύλληψης των προσφευγόντων είχε ως αποτέλεσμα να γύρει η ζυγαριά υπέρ των ισχυρισμών των προσφευγόντων. Υπό αυτές τις συνθήκες, το βάρος απόδειξης μετατέθηκε στην κυβέρνηση, η οποία όφειλε να παράσχει ικανοποιητικές και πειστικές εξηγήσεις, προσκομίζοντας αποδεικτικά στοιχεία που θέτουν υπό αμφισβήτηση τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων.
Σε όλες τις περιπτώσεις οι αρχές αρνήθηκαν να κινήσουν ποινική δίωξη κατά των αξιωματικών και η εν λόγω άρνηση έγινε δεκτή από τα εθνικά δικαστήρια. Οι αρχές δέχτηκαν τους ισχυρισμούς της αστυνομίας, ότι τραυματισμοί των προσφευγόντων προκλήθηκαν από τους ίδιους ή εξαιτίας της αντίστασης που προέβαλαν κατά την σύλληψή τους. Τα συμπεράσματα αυτά ήταν προβληματικά για διάφορους λόγους. Για παράδειγμα, οι αρχές είχαν δώσει αποφασιστική και βαρύνουσα σημασία στην κατάθεση των αξιωματικών, που ήταν κατηγορούμενοι για πράξεις κακομεταχείρισης, παρά το γεγονός ότι οι εξηγήσεις τους δεν ήταν πειστικές ούτε επιβεβαιώθηκαν από άλλα στοιχεία. Εξαιτίας της μη διεξαγωγής ποινικής έρευνας, τα μέτρα που έλαβαν οι αρχές προκειμένου να εξετάσουν τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων, περιορίστηκαν σε μέτρα τα οποία λήφθηκαν σε προδικαστικό επίπεδο. Ωστόσο, όπως διαπίστωσε προηγουμένως το Δικαστήριο στην υπόθεση Lyapin κατά Ρωσίας, αριθ. 46956/09, §§ 129 και 132-36, στις 24 Ιουλίου 2014, μια έρευνα πριν από τη διεξαγωγή των επίσημων ερευνών σύμφωνα με τη ρωσική διαδικασία δεν επαρκεί ώστε να συμμορφώνεται η Ρωσία με τις απαιτήσεις της σύμβασης για τη διερεύνηση αξιόπιστων ισχυρισμών αστυνομικής βίας. Απαιτείται κατάλληλη ποινική έρευνα, με την διεξαγωγή όλων των ουσιαστικών ερευνητικών ενεργειών. Η κυβέρνηση δέχτηκε τους ισχυρισμούς των εθνικών αρχών σχετικά με την προέλευση των τραυματισμών των προσφευγόντων. Ωστόσο, αυτές οι εξηγήσεις δεν ήταν ικανοποιητικές ή πειστικές και υπήρξαν αποτέλεσμα έρευνας, η οποία δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του άρθρου 3. Η κυβέρνηση συνεπώς δεν είχε καταφέρει να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία τα οποία θα δημιουργούσαν αμφιβολίες και ερωτήματα ως προς τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι πράξεις βίας στις οποίες υποβλήθηκαν οι προσφεύγοντες κατά την ανάκρισή τους από την αστυνομία, λόγω της σοβαρότητας και του στόχου των καταθέσεων, ισοδυναμούσαν με βασανιστήρια. Κατά συνέπεια υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3, τόσο από πλευράς ουσιαστικής όσο και διαδικαστικής φύσεως.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η Ρωσία όφειλε να καταβάλει στους προσφεύγοντες συνολικά 95.000 ευρώ για την ηθική τους βλάβη και συνολικά 3.259 ευρώ για δικαστικά έξοδα και δαπάνες.
