Δικαστική και ιδιωτική πραγματογνωμοσύνη. Η λήψη υπόψιν από τα δικαστήρια της πραγματογνωμοσύνης του διορισθέντος από τις αρχές ψυχιάτρου και η απόρριψη αυτής ιδιώτη ψυχιάτρου παραβίασε την αρχή της ισότητας των όπλων, δημιουργώντας αθέμιτο μειονέκτημα σε βάρος του κατηγορουμένου
ΑΠΟΦΑΣΗ
Hodžić κατά Κροατίας της 04.04.2019 (αρ. προσφ. 28932/14)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαστικός εγκλεισμός κατηγορουμένου σε ψυχιατρικό νοσοκομείο. Ισότητα των όπλων. Ο εγκλεισμός κατηγορουμένου σε ψυχιατρικό νοσοκομείο με βάση δικαστική απόφαση που στηρίχθηκε στην αξιοπιστία του διορισθέντος από τις αρχές ψυχιάτρου πραγματογνώμονα και η κρίση του εθνικού δικαστηρίου ότι η πραγματογνωμοσύνη ιδιώτη ψυχιάτρου που προσκόμισε ο κατηγορούμενος είναι αναξιόπιστη παραβίασαν το δικαίωμά του σε δίκαιη δίκη, υπό την ειδικότερη έκφανση της ισότητας των όπλων. Κατά το ΕΔΔΑ τα εθνικά δικαστήρια είχαν δημιουργήσει ένα αθέμιτο μειονέκτημα σε βάρος του κατηγορουμένου – προσφεύγοντα, δεδομένου ότι βασίστηκαν άνευ όρων στα ευρήματα της δικαστικής πραγματογνωμοσύνης αρνούμενα να δεχτούν τα αποδεικτικά στοιχεία της υπεράσπισης.
Παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της ΕΣΔΑ, ήτοι του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη ως προς το ποινικό σκέλος αλλά και ως προς το αστικό της σκέλος.
ΣΧΟΛΙΟ – ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
Σημαντική η απόφαση του Στρασβούργου σε σχέση με την αποδεικτική ισότητα μεταξύ ψυχιατρικών πραγματογνωμοσυνών που διεξάγονται από διορισθέντα από τις αρχές ψυχίατρο και από ιδιώτη που ορίστηκε από τον κατηγορούμενο. Η δικαστική μονομερής υιοθέτηση ως αξιόπιστης της πραγματογνωμοσύνης του διορισθέντος πραγματογνώμονα και ως αναξιόπιστης αυτής του ιδιώτη πραγματογνώμονα παραβιάζει την ισότητα των όπλων και το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και δημιουργεί αθέμιτο μειονέκτημα σε βάρος του κατηγορουμένου. Μια πολύ χρήσιμη θέση του ΕΔΔΑ για την πρακτική των εθνικών δικαστηρίων και για την προφανή (και εν πολλοίς αδικαιολόγητη) προτίμησή τους στους δικαστικούς πραγματογνώμονες.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Šemso Hodžić είναι υπήκοος της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και της Κροατίας που γεννήθηκε το 1952.
Η υπόθεση αφορά τον εγκλεισμό του σε ψυχιατρικό νοσοκομείο.
Τον Μάιο του 2012, ο προσφεύγων συνελήφθη και κρατήθηκε με τη κατηγορία ότι απείλησε δύο φορές μέσω τηλεφώνου δύο άτομα. Κατά τη διάρκεια της προανάκρισης, μια πραγματογνώμονας ψυχίατρος, η E.S., υπέβαλε την έκθεσή της σχετικά με την ψυχική υγεία του προσφεύγοντος, η οποία δήλωσε ότι έπασχε από παρανοϊκή σχιζοφρένεια. Διαπίστωσε ότι αποτελούσε κίνδυνο για άλλους, δικαιολογώντας τον εγκλεισμό του σε ψυχιατρείο.
Τον Αύγουστο του 2012 η E.S. έπρεπε να παράσχει συμπληρωματική αναφορά στην έκθεσή της περιλαμβάνοντας περισσότερα ιατρικά έγγραφα σχετικά με την προηγούμενη ψυχιατρική κατάσταση του προσφεύγοντος. Η ίδια έλαβε γνώση του ιατρικού μητρώου από τον γενικό ιατρό του προσφεύγοντος, αλλά δε μπόρεσε να επικοινωνήσει με τον ψυχίατρό του. Η πραγματογνώμονας επανέλαβε την προηγούμενη πραγματογνωμοσύνη της με βάση τα νέα στοιχεία.
Εν τω μεταξύ, ο προσφεύγων αφέθηκε ελεύθερος διότι η μέγιστη περίοδος της προσωρινής κράτησης είχε παρέλθει. Σε μια ακρόαση ενώπιον του Δημοτικού Ποινικού Δικαστηρίου του Ζάγκρεμπ τον Δεκέμβριο του 2012, ο προσφεύγων ζήτησε να εξεταστούν ο ψυχίατρος του, ο γενικός του ιατρός και άλλοι μάρτυρες καθώς όλοι μπορούσαν να δώσουν στοιχεία σχετικά με την ψυχική του κατάσταση. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ο προσφεύγων παρουσίασε επίσης δύο ιατρικές εκθέσεις από τον ιδιώτη ψυχίατρο κ. V.G., στις οποίες αναφέρονταν ότι δεν έπασχε από παρανοϊκή σχιζοφρένεια.
Ωστόσο, τον Ιανουάριο του 2013, το δικαστήριο αποφάσισε να εγκλειστεί ο προσφεύγων σε ψυχιατρικό νοσοκομείο για έξι μήνες καθώς οι απειλές του πραγματοποιήθηκαν σε μη διαυγή πνευματική κατάσταση. Το εθνικό δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι ιατρικές εκθέσεις που παρουσίασε ο ιδιώτης ψυχίατρος του ήταν αναξιόπιστες, καθώς έρχονταν σε αντίθεση με τα ευρήματα της πραγματογνώμονος Ε.S.που είχαν ορίσει οι διωκτικές αρχές.
Η έφεση του προσφεύγοντος και η συνταγματική καταγγελία απορρίφθηκαν.
Μετά την απόφαση του δικαστηρίου του Ζάγκρεμπ, ο προσφεύγων πήγε στο Σεράγεβο στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, όπου εξετάστηκε από δύο ειδικούς στην εγκληματολογική ψυχιατρική και έναν ψυχολόγο. Αυτοί βρήκαν ότι έπασχε από διάφορες ψυχικές διαταραχές, αλλά όχι παρανοϊκή σχιζοφρένεια. Τον Οκτώβριο του 2013 ένας δικαστής στο δικαστήριο του Ζάγκρεμπ διέταξε τον εγκλεισμό του στο ψυχιατρικό νοσοκομείο. Απηύθυνε έκκληση, αναφέροντας την νέα έκθεση πραγματογνωμόνων, αλλά το δικαστήριο απέρριψε την έφεσή του.
Ο προσφεύγων παραμένει στην ευρύτερη περιοχή καθώς οι αρχές της χώρας δεν κατάφεραν να τον εντοπίσουν.
Βασιζόμενος στο άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) και στο άρθρο 5 §§ 1 (ε) και 4 (δικαίωμα στην ελευθερία και ασφάλεια / το δικαίωμα να αποφασιστεί ταχέως η νομιμότητα της κράτησης από ένα δικαστήριο) ο προσφεύγων διαμαρτύρεται για τον μη δίκαιο χαρακτήρα της διαδικασίας που οδήγησε στη απόφαση εγκλεισμού του σε ψυχιατρικό νοσοκομείο.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 6 § 1 (ποινικό σκέλος)
Όσον αφορά την ποινική διαδικασία, το Δικαστήριο επισήμανε ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν αποδεχθεί την αδυναμία της E.S. να επικοινωνήσει με τον ψυχίατρο του προσφεύγοντος χωρίς να εξεταστεί η αξιοπιστία των λόγων της. Επιπλέον, η αξιοπιστία των δύο γραπτών εκθέσεων του ιδιώτη ψυχιάτρου V.G απορρίφθηκε από τα δικαστήρια, καθώς ερχόταν σε αντίθεση με τα ευρήματα της Ε.S. και είχαν συνταχθεί από ιδιώτη ιατρό.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι τα ζητήματα για τα οποία η υπεράσπιση θα μπορούσε να ζητήσει τη συνδρομή των πραγματογνωμόνων μπορούσαν να διαφέρουν. Εντούτοις, διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν δημιουργήσει ένα αθέμιτο μειονέκτημα για τον προσφεύγοντα, δεδομένου ότι βασίστηκαν άνευ όρων στα ευρήματα της Ε.S. λαμβάνοντας υπόψη την άρνηση των δικαστηρίων να δεχτούν τα αποδεικτικά στοιχεία της υπεράσπισης. Σε έναν τομέα τόσο περίπλοκο όσο η ψυχική κατάσταση ενός ατόμου και η πρόβλεψη του πόσο επικίνδυνο είναι ένα άτομο, ήταν δύσκολο να αμφισβητηθεί μια έκθεση χωρίς τη βοήθεια ενός άλλου πραγματογνώμονα. Η θέση της υπεράσπισης σε μια τέτοια μειονεκτική θέση σε σχέση με τη διωκτική αρχή, δε μπορούσε να συμφιλιωθεί με την αρχή της ισότητας των όπλων στη δίκη.
Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση του ποινικού σκέλους του άρθρου 6 § 1.
Άρθρο 6 § 1 (αστικό σκέλος)
Όσον αφορά τη διαδικασία για τον εγκλεισμό του κ. Hodžić σε ψυχιατρικό νοσοκομείο, το Δικαστήριο επανέλαβε ότι ένα μέτρο που οδηγεί σε στέρηση της ελευθερίας πρέπει να καθορίζεται επαρκώς με πρόσφατη ιατρική τεχνογνωσία. Τόνισε επίσης ότι το ερώτημα κατά πόσον αυτή η τεχνογνωσία ήταν πρόσφατη δεν μπορούσε να απαντηθεί με στατικό τρόπο.
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι κατά το στάδιο της διαδικασίας ο προσφεύγων δεν ήταν σε θέση να προσκομίσει κανένα αποδεικτικό στοιχείο υπέρ του, ώστε να αμφισβητήσει την αναγκαιότητα εγκλεισμού του σε νοσοκομείο, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει σχεδόν 13 μήνες μετά την παρουσίαση της έκθεσης της E.S. και ότι ο V.G. και η ομάδα ψυχιάτρων από το Σεράγεβο είχαν θέσει ερωτήματα σχετικά με τα ευρήματά της.
Επιπλέον, το δικαστήριο του Ζάγκρεμπ δεν είχε εξετάσει το γεγονός ότι μετά την απελευθέρωση του προσφεύγοντος από την προσωρινή κράτηση, δεν υπήρξε καμία ένδειξη ότι είχε εμπλακεί σε οποιοδήποτε περιστατικό με τον οποίο είχε θέσει σε κίνδυνο τον εαυτό του ή άλλους.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η επιβολή γενικού περιορισμού στην ικανότητα του προσφεύγοντος να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία σε αυτό το στάδιο της διαδικασίας, ακόμη και όταν είχε περάσει αρκετός χρόνος από την αρχική απόφαση εγκλεισμού, δεν μπορούσε να συμβαδίσει με τις απαιτήσεις της δίκαιης δίκης και του καθήκοντος των δικαστηρίων να προβούν σε ορθή εξέταση των ισχυρισμών, των επιχειρημάτων και των αποδεικτικών στοιχείων των διαδίκων.
Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 και στο αστικό του σκέλος.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Κροατία πρέπει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 4.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 3.732,43 ευρώ για δικαστικά έξοδα και δαπάνες(επιμέλεια echrcaselaw.com).
