Το Στρασβούργο συναινεί στη μη καταχώρηση του Ρουμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος στο κατάλογο των πολιτικών κομμάτων. Μη παραβίαση της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι

ΑΠΟΦΑΣΗ

Ignatencu και Κομμουνιστικό Κόμμα Ρουμανίας (PCR) κατά Ρουμανίας της 05.05.2020 (αρ. προσφ. 78635/13)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι. Άρνηση εγγραφής στον κατάλογο των πολιτικών κομμάτων, κόμματος που ισχυρίζεται ότι είναι συνεχιστής του κομμουνιστικού κόμματος που κυβέρνησε τη Ρουμανία κατά τη διάρκεια του ολοκληρωτικού καθεστώτος και διαλύθηκε το 1989 μετά την ανατροπή της εξουσίας το Δεκέμβριο του 1989.

Ενώπιον του ΕΔΔΑ προσέφυγαν μια πολιτική ένωση με το όνομα Partidul Comunist Român (Κομμουνιστικό Κόμμα Ρουμανίας «PCR») και ο Πρόεδρος του. Τα εθνικά δικαστήρια απέρριψαν το αίτημα εγγραφής της ένωσης στον κατάλογο των πολιτικών κομμάτων, αφενός γιατί το παλαιό PCR δεν δραστηριοποιούταν από το Δεκέμβριο του 1989, που αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία στη Ρουμανία, και δεν είχε καταχωριστεί νομικά στον κατάλογο των πολιτικών κομμάτων μετά από αυτή την ημερομηνία, και αφετέρου γιατί το πρόγραμμα και το καταστατικό του αιτούντος κόμματος ήταν αντίθετο με τη συνταγματική και νομική τάξη της χώρας, και ιδίως με τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας.

Το Στρασβούργο έκρινε ότι οι λόγοι απόρριψης της εγγραφής του παραπάνω κόμματος ήταν «σχετικοί και επαρκείς» και «αναλογικοί προς τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό».  Μη παραβίαση του δικαιώματος της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι (άρθρο 11 της ΕΣΔΑ).

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 11

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Οι προσφεύγοντες είναι ο κ. Petre Ignatencu, Ρουμάνος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1955 και ζει στο  Βουκουρέστι, και μια πολιτική ομάδα με το όνομα Partidul Comunist Român (Κομμουνιστικό Κόμμα Ρουμανίας «PCR»), της οποίας ο κ. Ignatencu είναι Πρόεδρος. Οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι η απόρριψη από τα δικαστήρια της αίτησής τους να εγγράψουν την πολιτική ομάδα τους ως πολιτικό κόμμα είχε παραβιάσει το δικαίωμά τους στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι σύμφωνα με το άρθρο 11 της Σύμβασης.

Σε ένα συνέδριο που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 1921, το Ρουμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCR) ιδρύθηκε μετά την διάσπαση της Αριστερής πτέρυγας του Ρουμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος από το κύριο κόμμα. Από το 1947 έως το 1989 το PCR ήταν το μόνο επίσημο πολιτικό κόμμα που δραστηριοποιήθηκε στη Ρουμανία. Το ολοκληρωτικό καθεστώς που καθιερώθηκε από το PCR ανατράπηκε μετά τις βίαιες συγκρούσεις του Δεκεμβρίου 1989. Στις 27 Δεκεμβρίου 1989 ένα νομοθετικό διάταγμα ενέκρινε τη σύσταση του Συμβουλίου του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας, το οποίο προέβλεπε τη διάλυση όλων των ομάδων οι οποίες δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του ολοκληρωτικού καθεστώτος.

Ένα άλλο νομοθετικό διάταγμα τέθηκε σε ισχύ στις 18 Ιανουαρίου 1990, μεταφέροντας όλα τα περιουσιακά στοιχεία του PCR σε κρατική ιδιοκτησία. Στις 27 Μαρτίου 2010 ιδρύθηκε επιτροπή για την αναδιοργάνωση του Ρουμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος.Ο κ. Ignatencu εξελέγη Πρόεδρος.

Τον Ιούλιο-Αύγουστο του 2010, ο κ. Ignatencu, υπό την ιδιότητά του ως Προέδρου, δημοσίευσε ένα άρθρο σε ένα περιοδικό  με τίτλο «PCR – ένα πολιτικό κόμμα για την ιστορία και ένα πολιτικό κόμμα για το μέλλον». Δήλωσε ότι, μετά τον Δεκέμβριο του 1989, αρκετές πολιτικές ομάδες προσπάθησαν ανεπιτυχώς να σχηματίσουν κομμουνιστικό κόμμα και ότι η μόνη ομάδα που το είχε πετύχει ήταν το Partidul Comunistilor (Nepeceristi) (Κομμουνιστικό Κόμμα που δεν ήταν μέλος του Ρουμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος – «PCN»), μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της 03.02.2005.

Στις 16 Οκτωβρίου 2012 οι προσφεύγοντες και άλλα πέντε ιδρυτικά μέλη του κόμματος, συμπεριλαμβανομένου του C.C., υπέβαλαν αίτηση στο δικαστήριο του Βουκουρεστίου για καταχώριση του PCR στον κατάλογο των πολιτικών κομμάτων. Το Επαρχιακό δικαστήριο απέρριψε την αίτηση ως αβάσιμη. Το δικαστήριο έκρινε ότι ήταν σαφές από τα άρθρα 6 και 9 του καταστατικού των αιτούντων ότι οι ενδιαφερόμενοι επιθυμούσαν τη δημιουργία μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας και πρότειναν το ίδιο δόγμα και ιδεολογία που είχαν αποτελέσει τη βάση για το τραυματικό ολοκληρωτικό καθεστώς που κυβερνούσε τη χώρα για περίπου μισό αιώνα. Οι αιτούντες άσκησαν έφεση κατά της απόφασης αυτής ενώπιον του Εφετείου του Βουκουρεστίου. Σε τελεσίδικη απόφαση της 16ης Ιουλίου 2013, το Εφετείο απέρριψε την έφεση ως αβάσιμη.

Στις 25 Αυγούστου 2013, τα μέλη του κόμματος και η επιτροπή πραγματοποίησαν μια γενική συνέλευση στην οποία ο κ. Ignatencu επανεκλέχθηκε Πρόεδρος. Μετά την διεξαγωγή ψηφοφορίας, του ανατέθηκε με πλειοψηφία  η υποβολή προσφυγής  στο ΕΔΔΑ.

Σε μια απροσδιόριστη ημερομηνία μια επιτροπή «για την οργάνωση και την εγγραφή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρουμανίας», υπό την προεδρία του C.C., ιδρύθηκε ως ξεχωριστό όργανο από την επιτροπή υπό την προεδρία του κ. Ignatencu. Η νέα επιτροπή συνέταξε το δικό της καταστατικό  με σκοπό την εγγραφή μιας νέας πολιτικής ομάδας με την επωνυμία «Ρουμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα». Ο C.C. και άλλα άτομα υπέβαλαν αίτηση στα εθνικά δικαστήρια για την καταχώριση της νέας ομάδας. Ο C.C. υποστήριξε ότι ήταν μια νέα  πολιτική ομάδα η οποία δεν στόχευε να εξελιχθεί σε διάδοχο του πρώην PCR και δεν ενστερνίζονταν τις ίδιες πολιτικές και αρχές.  Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας προσφυγής, ο C.C. ζήτησε την εγγραφή του νέου κόμματος με το όνομα  «Ρουμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα – 21ος Αιώνας», υπό νέο έμβλημα. Σε τελεσίδικη απόφαση της 27 Ιουνίου 2016 το Εφετείο διέταξε την εγγραφή του αμέσως ανωτέρω κόμματος  στον κατάλογο των πολιτικών κομμάτων με την αιτιολογία ότι το Καταστατικό και το πρόγραμμα που υποβλήθηκαν ήταν συμβατά με το εθνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο.

Βασιζόμενοι ιδίως στο άρθρο 11 (ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι) της Σύμβασης, οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι η άρνηση των εθνικών δικαστηρίων να δεχθούν την αίτησή τους για την εγγραφή του πολιτικού κόμματος «Ρουμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα» στον κατάλογο των πολιτικών κομμάτων είχε παραβιάσει το δικαίωμα στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Η άρνηση εγγραφής του δεύτερου προσφεύγοντος ως πολιτικού κόμματος ισοδυναμεί με παρέμβαση στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, που προβλέπεται από το νόμο και στοχεύει στην προστασία της εθνικής ασφάλειας και της προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων.

Το Πρωτοδικείο και το Εφετείο δικαιολόγησαν την απόρριψη του αιτήματος των προσφευγόντων με δύο είδη επιχειρημάτων.

1. i) Όσον αφορά τους τυπικούς λόγους που παρέθεσαν για να δικαιολογήσουν την άρνηση εγγραφής

Ο εθνικός νόμος προέβλεπε συγκεκριμένα δύο περιπτώσεις για την ένταξη ενός πολιτικού κόμματος στον κατάλογο των πολιτικών κομμάτων: τη σύσταση ενός νέου πολιτικού κόμματος ή την ανασύσταση ενός πολιτικού κόμματος που είχε συσταθεί νομικά στο παρελθόν. Ωστόσο, το αίτημα των προσφευγόντων να συγκροτήσουν ένα κόμμα που είχε προηγουμένως πολιτική δραστηριότητα δεν εμπίπτει στο πλαίσιο αυτών των περιπτώσεων, δεδομένου ότι το παλαιό PCR δεν δραστηριοποιούνταν από τον Δεκέμβριο του 1989 και δεν είχε καταχωριστεί νομικά στον κατάλογο των πολιτικών κομμάτων μετά από αυτή την ημερομηνία.

Δεν είναι παράλογο για ένα κράτος να εξαρτά τη σύσταση ενός πολιτικού κόμματος από τη μεσολάβηση μίας συγκεκριμένης σειράς σταδίων που δεν είναι υπερβολικά. Οι απαιτούμενες διατυπώσεις ενδέχεται να ποικίλλουν ανάλογα με τους ιστορικούς και πολιτικούς παράγοντες που αφορούν κάθε χώρα και τα κράτη έχουν ορισμένη διακριτική ευχέρεια ως προς αυτό. Στην παρούσα υπόθεση, δεν είναι παράλογο, ιδίως με βάση το ιστορικό πλαίσιο της υπόθεσης, ότι η ρουμανική νομοθεσία δεν επιτρέπει την ανασύσταση πολιτικών κομμάτων που δεν δραστηριοποιούνταν ποτέ νόμιμα σε ένα δημοκρατικό καθεστώς, όπως ήταν το PCR από τον Δεκέμβριο του 1989, ημερομηνία καθιέρωσης του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Επιπλέον, δεν είναι παράλογο να απαιτείται από τον ίδιο τον προσφεύγοντα να προσκομίσει υπεύθυνη δήλωση από το πρόσωπο που συνέταξε τον κατάλογο των υπογραφών στην αίτησή του. Εν προκειμένω, οι νομικές απαιτήσεις με τις οποίες οι προσφεύγοντες δεν συμμορφώθηκαν ήταν ουδέτερες όσον αφορά το περιεχόμενό τους και δεν στόχευαν συγκεκριμένα στον προσφεύγοντα. Συνεπώς, το επιχείρημα αυτό δεν είχε σκοπό να τιμωρήσει τον προσφεύγοντα λόγω των απόψεων ή των πολιτικών που υπερασπίστηκε.

Τέλος, οι προσφεύγοντες θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τον όρο που σχετίζεται με την υποβολή της υπεύθυνης δήλωσης, υποβάλλοντας μια νέα δήλωση, το οποίο δεν συνιστούσε υπερβολικό εμπόδιο.

Κατά συνέπεια, οι τυπικοί λόγοι που προέβαλε το Εφετείο κατά της εγγραφής του δεύτερου προσφεύγοντος είναι «σχετικοί και επαρκείς» και «αναλογικοί προς τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό».

1. ii) Όσον αφορά τους λόγους που σχετίζονται με το περιεχόμενο του καταστατικού και το πολιτικό πρόγραμμα

Το γεγονός ότι ένα πολιτικό σχέδιο θεωρείται ασυμβίβαστο με τις τρέχουσες κρατικές αρχές και δομές δεν το καθιστά από μόνο του αντίθετο με τους δημοκρατικούς κανόνες. Και δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι το πολιτικό πρόγραμμα ενός κόμματος κρύβει διαφορετικούς στόχους και προθέσεις από αυτούς που επιδεικνύει δημόσια. Για λόγους βεβαιότητας, το περιεχόμενο αυτού του προγράμματος πρέπει να συγκριθεί με τις ενέργειες και τις θέσεις των μελών και των ηγετών του εν λόγω κόμματος.

Το Καταστατικό και το πολιτικό πρόγραμμα του προσφεύγοντος κόμματος επιμένουν στον σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας και της νομικής και συνταγματικής τάξης της χώρας, καθώς και στις αρχές της δημοκρατίας, μεταξύ των οποίων ο πολιτικός πλουραλισμός, και αναφέρουν ρητά την αντίθεση αυτού του κόμματος στον ολοκληρωτισμό και σε όλους τους τύπους διακρίσεων. Αυτά τα έγγραφα επίσης δεν περιέχουν κανένα απόσπασμα που θα μπορούσε να ιδωθεί ως πρόκληση βίας, εξέγερσης ή οποιασδήποτε άλλης μορφής απόρριψης δημοκρατικών αρχών, και που μπορεί να εκληφθεί ως έκκληση για «δικτατορία του προλεταριάτου».

Η εμπειρία του ολοκληρωτικού κομμουνισμού στη Ρουμανία έως το 1989 δεν μπορεί από μόνη της να δικαιολογήσει την ανάγκη παρέμβασης, ακόμη περισσότερο επειδή κομμουνιστικά κόμματα με μαρξιστική ιδεολογία υπάρχουν σε πολλές από τις χώρες που έχουν υπογράψει τη Σύμβαση, συμπεριλαμβανομένης της Ρουμανίας. Επομένως, το δικαίωμα των προσφευγόντων να συγκροτηθούν σε κομμουνιστικό πολιτικό κόμμα δεν είναι ανεδαφικό, ειδικά δεδομένου ότι οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούσαν να αναδιαμορφώσουν τα έγγραφα σύστασης με νέο Καταστατικό και να δηλώσουν ότι ήθελαν μόνο να συνεχίσουν τις θετικές αρχές του παλαιού PCR. Ωστόσο, οι προσφεύγοντες δεν ζητούσαν απλώς τη δημιουργία ενός κομμουνιστικού κόμματος.

Οι εσωτερικές αρχές δικαιολόγησαν την απόρριψή της εγγραφής του κόμματος με την αναφορά που περιέχεται στο καταστατικό σύμφωνα με το οποίο το προσφεύγων κόμμα «ανέλαβε τη συνέχεια της θεωρητικής και πρακτικής ιδεολογίας του κινήματος των σοσιαλιστών και κομμουνιστών εργατών στη Ρουμανία», αφού προέβη σε αξιολόγηση των προτεινόμενων μέσων για την επίτευξη του στόχου του κόμματος, δηλαδή τη δημιουργία μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας που βασίζεται κυρίως στη σοσιαλιστική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, υπό το φως των δηλώσεων των προσφευγόντων ότι το δεύτερο από αυτά προοριζόταν να είναι ο συνεχιστής του παλαιού PCR.

Το Εφετείο εξήγησε πλήρως στους προσφεύγοντες τους λόγους που το οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η αίτησή τους δεν πληρούσε τους όρους που προβλέπονται από το νόμο και το Σύνταγμα και, επιπλέον, απέδειξε πώς το πρόγραμμα και το καταστατικό του αιτούντος κόμματος ήταν αντίθετο με τη συνταγματική και νομική τάξη της χώρας, και ιδίως προς τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας.

Σε αυτό το πολύ ιδιαίτερο πλαίσιο, λαμβάνοντας επίσης υπόψη το περιθώριο εκτίμησης που διαθέτουν τα κράτη, η ανάλυση των εθνικών δικαστηρίων όσον αφορά το καταστατικό και το πολιτικό πρόγραμμα που παρουσίασαν οι προσφεύγοντες, δεν είναι αβάσιμος. Ο λόγος για την άρνηση εγγραφής του συγκεκριμένου πολιτικού κόμματος οφείλεται στον σκοπό της αποτροπής ενός πολιτικού κόμματος από το να καταχραστεί σοβαρά τη θέση του για μεγάλο χρονικό διάστημα, με τη δημιουργία ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος, στο να προβεί στο μέλλον σε κατάχρηση των δικαιωμάτων του και, συνεπώς, της αποφυγής επιθέσεων κατά της ασφάλειας του κράτους ή των θεμελίων μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Συνεπώς, ο σκοπός της άρνησης εγγραφής ήταν να αντιμετωπιστεί μια ιδιαίτερα σοβαρή κατάχρηση, αν και υποθετική, που θα συνίστατο στην απόκλιση από τις αρχές του κράτους δικαίου και από τα θεμέλια της δημοκρατίας.

Κατά συνέπεια, οι λόγοι που συνδέονται με το περιεχόμενο των ιδρυτικών κειμένων του δεύτερου προσφεύγοντος που παρατέθηκαν από τα εθνικά δικαστήρια είναι «σχετικοί και επαρκείς» και «αναλογικοί προς τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό».

Μη παραβίαση του δικαιώματος της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι (άρθρο 11) (επιμέλεια echrcaselaw.com).