Το ΕΔΔΑ έκρινε νόμιμο το τεκμήριο ότι ο διευθυντής μίας εταιρείας ευθύνεται για την παράλειψη εκπλήρωσης των φορολογικών υποχρεώσεών της
ΑΠΟΦΑΣΗ
Busuttil κατά Μάλτας της 3.6.2021 (αρ. προσφ. 48431/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Τεκμήριο αντικειμενικής ευθύνης διευθυντή χρεοκοπημένης εταιρείας για μη καταβολή χρεών της προς το Δημόσιο και ασφαλιστικών εισφορών. Ο προσφεύγων καταδικάστηκε ποινικά, αφού είχε αποχωρήσει από την εταιρεία, παρότι ο ίδιος ισχυριζόταν ότι αγνοούσε την οικονομική κατάσταση της εταιρείας. Ο ίδιος επικαλέστηκε ότι εφαρμόστηκε εναντίον του «τεκμήριο ενοχής» με βάση απλά το ότι υπήρξε διευθυντής αυτής της εταιρείας.
Κατά την άποψη του ΕΔΔΑ, το εθνικό δίκαιο που προέβλεπε ότι ο προσφεύγων, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες του ως διευθυντής, αναλάμβανε και την υποχρέωση καταβολής των σχετικών φορολογικών χρεών της, προκειμένου να διατηρηθεί ένα λειτουργικό σύστημα προς το συμφέρον όλων, είναι συμβατό με την ΕΣΔΑ, εφόσον ο ίδιος ως κατηγορούμενος δεν στερήθηκε τα μέσα για την ανατροπή του παραπάνω τεκμηρίου.
Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, το τεκμήριο σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, ότι ο διευθυντής είναι υπεύθυνος για κάθε νόμιμη υποχρέωση της εταιρείας, δεν ήταν παράλογο στις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης.
Μη παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας (άρθρο 6 §2 της ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Antonio Busuttil, είναι υπήκοος της Μάλτας ο οποίος γεννήθηκε το 1947 και ζει στη Sliema (Μάλτα).
Η υπόθεση αφορά ποινικές διαδικασίες κατά του προσφεύγοντος, ως διευθυντή εταιρείας, στις οποίες κρίθηκε ένοχος για μη καταβολή χρεών προς το Δημόσιο, βάσει νομικών τεκμηρίων.
Το 2001 ο προσφεύγων έγινε συνδιευθυντής (κατέχοντας το 25% των μετοχών) της εταιρείας Μ., όπου εργάζονταν, μετά από πρόσκληση των δύο άλλων διευθυντών. Κατά την περίοδο 2003-06, η εταιρεία Μ. παρέλειψε να υποβάλει στις αρχές τις σχετικές φορολογικές δηλώσεις και να καταβάλλει εργοδοτικές και εργατικές ασφαλιστικές εισφορές για λογαριασμό των υπαλλήλων της. Μετά την αποχώρηση του προσφεύγοντος το 2006, υπό τη διαχείριση των δύο άλλων διευθυντών, η εταιρεία χρεοκόπησε.
Το 2011 οι φορολογικές αρχές διέταξαν τον προσφεύγοντα να πληρώσει, εξ ονόματος της εταιρείας, περίπου 323.500 ευρώ ως εκκρεμότητα φόρου.
Βασιζόμενος στο άρθρο 6 § 2 (τεκμήριο αθωότητας) της Σύμβασης, ο προσφεύγων καταγγέλλει ότι εφαρμόστηκε εναντίον του «τεκμήριο ενοχής» με βάση το ότι ήταν διευθυντής της εταιρείας Μ., παρά το γεγονός ότι ο ίδιος αγνοούσε την κατάσταση της εταιρείας.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….
Άρθρο 6
Το ΕΔΔΑ επισήμανε ότι δεν αμφισβητείται ότι, σύμφωνα με το δίκαιο της Μάλτας, ένας διευθυντής είναι υπεύθυνος αντικειμενικά για οποιαδήποτε νόμιμη πράξη οφείλεται να εκτελείται από μία εταιρεία. Αυτό είναι το επίμαχο νομικό τεκμήριο στην παρούσα υπόθεση. Δεν αμφισβητείται επίσης ότι το άρθρο 13 του Νόμου Περί Ερμηνείας παρέχει τους τρόπους με τους οποίους ο διευθυντής μπορεί να απαλλαγεί, δηλαδή εάν αποδείξει «ότι το αδίκημα διαπράχθηκε χωρίς τη γνώση του και ότι αυτός άσκησε κάθε δέουσα επιμέλεια για να αποτρέψει τη διάπραξη του αδικήματος». Η διάταξη αυτή κρίθηκε συμβατή με το άρθρο 6 § 2 από το Δικαστήριο, καθώς οι προϋποθέσεις της, οι οποίες απαιτούσαν από τον προσφεύγοντα να αποδείξει ότι δεν είχε πραγματική γνώση του αδικήματος και ότι δεν επέδειξε αμέλεια στα καθήκοντά του ως στέλεχος μιας εταιρείας, δεν ήταν αντιφατικές, ούτε επέβαλαν ένα αμάχητο τεκμήριο.
Ωστόσο, το ΕΔΔΑ σημειώνει ότι, σύμφωνα με το Εφετείο, το τμήμα 13 του Νόμου Περί Ερμηνείας (που θα έδινε στον προσφεύγοντα, ως διευθυντή, πιθανό επιχείρημα υπεράσπισης) δεν είχε εφαρμογή στην υπόθεση του προσφεύγοντος. Έτσι, κατά την ποινική διαδικασία εναντίον του, η δυνατότητα του προσφεύγοντος να ανατρέψει το τεκμήριο ενοχής του, ως διευθυντή, περιορίστηκε στην ανάπτυξη του επιχειρήματος ότι απλά δεν γνώριζε, επιχείρημα το οποίο όμως δεν είχε αποδειχθεί στο δικαστήριο.
Είναι προφανές ότι το πεδίο εφαρμογής αυτού του επιχειρήματος υπεράσπισης είναι πιο περιορισμένο από αυτό που αναφέρεται στο άρθρο 13 του Νόμου Περί Ερμηνείας. Ωστόσο, το ΕΔΔΑ θεωρεί ότι ο προσφεύγων δε βρέθηκε χωρίς κανένα μέσο υπεράσπισης. Του είχε επιτραπεί να επικαλεστεί την υπόθεσή του και να υποβάλει σχετικά αποδεικτικά στοιχεία ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων που έχουν πλήρη δικαιοδοσία. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο είχε απορρίψει όλη την υπερασπιστική γραμμή του που είχε ως βάση μόνο τη δική του κατάθεση και το Εφετείο είχε επίσης αξιολογήσει λεπτομερώς τα επιχειρήματά του περί αδυναμίας γνώσης της οικονομικής κατάστασης της εταιρείας.
Επιπλέον, το ΕΔΔΑ παρατηρεί ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν επιβεβαίωσε τη διαπίστωση ότι το άρθρο 13 του Νόμου Περί Ερμηνείας δεν ήταν εφαρμοστέο. Αντίθετα, διαπίστωσε ότι, ακόμη και αν υποτεθεί ότι ήταν εφαρμοστέο, τα αποδεικτικά στοιχεία ενώπιον των συνταγματικών δικαιοδοσιών έδειξαν ότι δεν υπήρχαν στοιχεία που να στοιχειοθετούν υπεράσπιση σύμφωνα με το άρθρο 13 του Νόμου Περί Ερμηνείας. Το ΕΔΔΑ παρατηρεί ότι, μολονότι είναι αλήθεια ότι η λειτουργία των συνταγματικών δικαιοδοσιών δεν είναι να προσδιορίσει την ενοχή ή την αθωότητα ενός κατηγορουμένου, τα πορίσματά τους σε σχέση με αυτήν την υπεράσπιση διευκολύνουν τα πορίσματα των δικαστηρίων ποινικής δικαιοδοσίας. Ο προσφεύγων, ο οποίος ενώπιον του Δικαστηρίου αμφισβητεί αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία, δεν έχει καταγγείλει ότι δεν μπόρεσε να προσκομίσει όλα τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία ενώπιον των συνταγματικών δικαιοδοσιών.
Επιπλέον, το Δικαστήριο σημειώνει ότι, κατά την ποινική διαδικασία, η δίωξη έπρεπε να αποδείξει ότι ο προσφεύγων ήταν τότε διευθυντής της εταιρείας, ότι η εταιρεία δεν είχε εκπληρώσει τις σχετικές φορολογικές υποχρεώσεις και ότι η εταιρεία είχε αποτύχει να πληρώσει ένα καθορισμένο ποσό φόρου. Στοιχεία που είχαν αποδειχθεί από την εισαγγελία και δεν είχαν αμφισβητηθεί από τον προσφεύγοντα. Δεν υπάρχει ένδειξη ότι τα εθνικά δικαστήρια εφάρμοσαν τους εσωτερικούς κανόνες σχετικά με το βάρος της απόδειξης με τρόπο ασυμβίβαστο με το τεκμήριο αθωότητας. Συγκεκριμένα, ο προσφεύγων δεν εξήγησε με ποιο τρόπο το βάρος της απόδειξης που του επιβλήθηκε, του στερούσε οποιαδήποτε προοπτική επιτυχίας. Όπως σημείωσαν τα εθνικά δικαστήρια, το τεκμήριο της αδυναμίας γνώσης θα μπορούσε να γίνει δεκτό σε διάφορες περιστάσεις.
Το ΕΔΔΑ επισήμανε επίσης ότι δεν υπάρχει τίποτα που να αποδεικνύει ότι τα ποινικά δικαστήρια κατά την εκπλήρωση των καθηκόντων τους ήταν προκατειλημμένα ότι ο προσφεύγων ήταν ένοχος. Περαιτέρω, απαντώντας στο επιχείρημα του προσφεύγοντος σχετικά με την έλλειψη ποινικής πρόθεσης, το ΕΔΔΑ επαναλαμβάνει ότι τα Συμβαλλόμενα Κράτη μπορούν, καταρχήν και υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να επιβάλουν κυρώσεις για αντικειμενική ευθύνη, ανεξάρτητα από το εάν προκύπτει εκ δόλου ή από αμέλεια.
Το ΕΔΔΑ έλαβε υπόψη τα οικονομικά συμφέροντα του κράτους σε φορολογικά ζητήματα, ενώ οι φόροι αποτελούν την κύρια πηγή εισοδήματος του κράτους. Επιπλέον, η παρούσα υπόθεση αφορά επίσης τη μη καταβολή ασφαλιστικών εισφορών οι οποίες με τη σειρά τους χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση παροχών κοινωνικής πρόνοιας και δημόσιας υγείας, τα οποία είναι δύο εξέχοντα συμφέροντα στο κράτος. Δεδομένου ότι τέτοιες εισφορές καταβάλλονται εν μέρει από εργοδότες, οι οποίοι συχνά καθορίζονται ως, μεταξύ άλλων, εταιρείες, ο ρόλος του διευθυντή αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε ένα τέτοιο σύστημα. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, είναι συνετό ο νόμος να προβλέπει ότι ο τελευταίος, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες του ως διευθυντής, αναλαμβάνει την υποχρέωση καταβολής των σχετικών φορολογικών χρεών, προκειμένου να επιτρέψει ένα λειτουργικό σύστημα προς το συμφέρον όλων των ενδιαφερομένων, εφόσον ορισμένα μέσα υπεράσπισης παραμένουν στη διάθεση ενός κατηγορούμενου.
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, το ΕΔΔΑ θεωρεί ότι το τεκμήριο σύμφωνα με το δίκαιο της Μάλτας, ότι ο διευθυντής είναι υπεύθυνος για κάθε νόμιμη υποχρέωση της εταιρείας, δεν ήταν παράλογο στις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης.
Κατά συνέπεια, δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 2 της Σύμβασης.
