Το Botox, τα πειράματα στα ζώα και η ελευθερία της έκφρασης!
ΑΠΟΦΑΣΗ
Schweizerische Radio- und Fernsehgesellschaft κ.λπ. κατά Ελβετίας της 5.12.2019 (αριθ. 68995/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Botox, πειράματα σε ζώα και ελευθερία της έκφρασης.
Τηλεοπτική εκπομπή στην Ελβετία παρουσίαζε ως θέμα το Botox. Οι ελβετικές αρχές έκριναν ότι το πρόγραμμα δεν είχε αναφέρει ότι για την παρασκευή του προϊόντος διεξάγονταν πειράματα σε ζώα και, κατά συνέπεια, το πρόγραμμα απέτυχε να τηρήσει την νομικώς κατοχυρωμένη υποχρέωσή του να παρουσιάσει τα δεδομένα με αξιόπιστο τρόπο.
Η Ανεξάρτητη Αρχή Καταγγελιών Εκπομπών που επελήφθη του θέματος αποφάνθηκε ότι για να εξασφαλιστεί η ελευθερία του κοινού να σχηματίσει τη δική του γνώμη, θα έπρεπε να παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα πειράματα σε ζώα. Ζήτησε δε από τον τηλεοπτικό σταθμό να υποβάλει έκθεση σχετικά με τα μέτρα που εγκρίθηκαν μετά τη διαπίστωση της παραβίασης και δεν απαίτησε την καταβολή διαδικαστικών εξόδων. Το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο επιβεβαίωσε την απόφαση της Αρχής, επισημαίνοντας, ότι η παράλειψη να αναφερθεί ο τρόπος με τον οποίο δοκιμάστηκε η ασφάλεια της δοσολογίας του προϊόντος για κάθε παρτίδα παραγωγής ανερχόταν σε αγνόηση ζητήματος το οποίο ήταν ζωτικής σημασίας για τους πολίτες, ώστε να αποκτήσουν γνώμη ως ασθενείς και καταναλωτές, στο θέμα του Botox.
Η προσφεύγουσα Ελβετική Εταιρεία Ραδιοτηλεοπτικών Εκπομπών ισχυρίστηκε ότι υπήρξε παραβίαση της ελευθερίας έκφρασης.
Το Στρασβούργο δεν κατάφερε να διακρίνει οποιαδήποτε παρέμβαση ή ανασταλτική επίδραση στην άσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης της εταιρείας. Συγκεκριμένα, σημείωσε ότι η μετάδοση του προγράμματος δεν απαγορεύτηκε, η εταιρεία δεν είχε λάβει εντολή να αφαιρέσει το συγκεκριμένο πρόγραμμα από την δικτυακή πύλη, και κρίθηκε ότι θα ήταν αρκετή επανόρθωση να αναφέρει τις δικαστικές αποφάσεις στον ιστότοπό της, με ελεύθερη επιλογή για τον τρόπο προβολής αυτών των πληροφοριών. Η προσφυγή κρίθηκε απαράδεκτη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες ήταν, αφενός, το SSR, εταιρεία η οποία παρέχει υπηρεσίες στον τομέα της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης βάση ενός κρατικού franchise (δημόσια υπηρεσία) και, αφετέρου, τρία μέλη της συντακτικής ομάδας του προγράμματος Puls που ασχολείται με θέματα επικαιρότητας που αφορούν την υγεία και την ιατρική.
Τον Ιανουάριο του 2012, το SSR εξέπεμψε τηλεοπτικό πρόγραμμα σχετικά με το Botox, κατόπιν του οποίου η ένωση Verein gegen Tierfabriken Schweiz (VgT) υπέβαλε καταγγελία στην Ανεξάρτητη Αρχή Καταγγελιών Εκπομπών (AIEP). Η Ένωση υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, ότι το πρόγραμμα δεν είχε αναφέρει το ζήτημα των πειραμάτων σε ζώα (δοκιμές DL-50) που απαιτούνται για την κατασκευή Botox, ενάντια στις διατάξεις του ομοσπονδιακού νόμου για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση που την υποχρεώνει να παρουσιάζει τα δεδομένα με αξιόπιστο τρόπο.
Τον Αύγουστο του 2012, η Αρχή έκανε αποδεκτή την καταγγελία και αποφάνθηκε ότι για να εξασφαλίσει την ελευθερία του κοινού να σχηματίσει τη δική του γνώμη, θα έπρεπε να παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα πειράματα σε ζώα. Ζήτησε από την εταιρεία να υποβάλει έκθεση σχετικά με τα μέτρα που εγκρίθηκαν μετά τη διαπίστωση παραβίασης. Δεν απαίτησε την καταβολή διαδικαστικών εξόδων. Τον Δεκέμβριο του 2012, κατόπιν προσφυγής της ραδιοτηλεοπτικής εταιρείας, το ομοσπονδιακό δικαστήριο επιβεβαίωσε την απόφαση της Αρχής, επισημαίνοντας ειδικότερα, ότι η παράλειψη να αναφερθεί ο τρόπος με τον οποίο δοκιμάστηκε η ασφάλεια της δοσολογίας του προϊόντος για κάθε παρτίδα παραγωγής ανερχόταν σε αγνόηση ζητήματος το οποίο ήταν ζωτικής σημασίας για τα μέλη του κοινού ώστε να αποκτήσουν γνώμη ως ασθενείς και καταναλωτές, στο θέμα του Botox.
Τον Ιούνιο του 2013, η εταιρεία υπέβαλε έκθεση στην Αρχή σχετικά με τα μέτρα που ελήφθησαν, δηλώνοντας συγκεκριμένα ότι το εν λόγω πρόγραμμα αποσύρθηκε από την πύλη του καναλιού. Η Αρχή απάντησε ότι τα μέτρα που ελήφθησαν ήταν εν μέρει επαρκή. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε.
Τον Οκτώβριο του 2015 η εταιρεία εξέπεμψε ένα άλλο πρόγραμμα σχετικά με το Botox χωρίς να αναφέρει τα πειράματα στα ζώα που απαιτούνται για την κατασκευή του προϊόντος.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ
Άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης)
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι τα τρία μέλη της συντακτικής ομάδας για το πρόγραμμα Puls δεν ήταν διάδικοι στη διαδικασία ενώπιον του ομοσπονδιακού δικαστηρίου. Συνεπώς, δεν είχαν εξαντλήσει τα διαθέσιμα εθνικά ένδικα μέσα πριν υποβάλουν προσφυγή στο Δικαστήριο.
Η ραδιοτηλεοπτική εταιρεία, από την πλευρά της, ισχυρίστηκε ότι οι εσωτερικές αποφάσεις είχαν ανασταλτικό αποτέλεσμα, δηλαδή, είχαν σοβαρό αντίκτυπο στο περιεχόμενο του προγράμματος και μεγάλη νομική αβεβαιότητα. Ωστόσο, δεν είχε κατέδειξε ότι αυτές οι υποθετικές επιπτώσεις είχαν πράγματι λάβει χώρα. Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι οι αμιγώς υποθετικοί κίνδυνοι ανασταλτικού αποτελέσματος στη δραστηριότητά της, ήταν ανεπαρκείς για να αποτελέσουν παρεμβάσεις κατά την έννοια του άρθρου 10 της Σύμβασης.
Επιπλέον, το Δικαστήριο επεσήμανε ότι οι ελβετικές αρχές δεν είχαν απαγορεύσει τη μετάδοση του προγράμματος ούτε είχε δοθεί εντολή στην εταιρεία να αφαιρέσει την εκπομπή από την δικτυακή πύλη βίντεο. Το SSR, ως δικαιούχος (franchisee) και πάροχος δημόσιων υπηρεσιών, απλώς είχε υποχρεωθεί, βάσει του νόμου, να ενημερώσει την σχετική Αρχή για τις ρυθμίσεις στις οποίες είχαν προβεί για να αποτρέψουν παρόμοιες παραβιάσεις στο μέλλον. Αν και η Αρχή θεωρούσε ότι τα μέτρα αυτά ήταν εν μέρει επαρκή, η διαδικασία είχε περατωθεί και δεν υπήρχαν πραγματικές ή νομικές συνέπειες για το SSR. Στην πραγματικότητα, η εταιρεία είχε συνεχίσει να παραλείπει να αναφέρει τα πειράματα σε ζώα, στα επόμενα προγράμματα της αναφορικά με το Botox, χωρίς να υφίσταται καμία νομική συνέπεια. Το 2015, ειδικότερα, το SSR είχε εκδώσει και μεταδώσει ένα πρόγραμμα με τίτλο “Ce Botox qui nous veut du bien “(Το μπότοξ θέλει το καλό σας), το οποίο δεν έκανε καμία αναφορά στα ζωικά πειράματα που απαιτούνται για την κατασκευή του προϊόντος.
Η ραδιοτηλεοπτική εταιρεία επιβεβαίωσε επίσης ότι είχε υποστεί βλάβη εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν θα μπορούσε πλέον να χρησιμοποιήσει την ταινία ARTE που είχε αγοράσει για το πρόγραμμά της, παρόλο που οι αποφάσεις του εγχώριου δικαστηρίου δεν είχαν απαγορεύσει στην εταιρεία να χρησιμοποιήσει την ταινία. Ούτε το Δικαστήριο θα μπορούσε να διακρίνει οποιαδήποτε «ποινικοποίηση» στο γεγονός ότι η Αρχή είχε ενημερώσει το SSR ότι θα ήταν αρκετό να αναφερθεί η ύπαρξη των εσωτερικών αποφάσεων στον διαδικτυακό χώρο του. Πράγματι, το μέτρο αυτό αφορούσε το δημόσιο συμφέρον του ελεύθερου σχηματισμού γνώμης του κοινού, δηλ. επιτρέποντας σε κάθε άτομο να σχηματίζει τις δικές του απόψεις. Επιπλέον, η Αρχή δεν είχε δώσει περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο έπρεπε να παρέχονται οι πληροφορίες σχετικά με τις δικαστικές αποφάσεις, αφήνοντας την εταιρεία ελεύθερη να επιλέξει τον τρόπο προβολής δεδομένων σχετικά με τις αποφάσεις στην δικτυακή πύλη βίντεο.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι εσωτερικές δικαστικές αποφάσεις δεν είχαν ανασταλτικό αποτέλεσμα και ότι η επίμαχη απόφαση δεν συνιστούσε «παρέμβαση» στην άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης του SSR. Οι καταγγελίες βάσει του άρθρου 10 της Σύμβασης ήταν, επομένως, προδήλως αβάσιμες και η προσφυγή απορρίφθηκε (άρθρο 35 παρ. 3 α και 4 της Σύμβασης).
