Αποζημίωση συγγενών τρομοκρατών και το τεκμήριο αθωότητας.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Larrañaga Arando κ.α. κατά Ισπανίας (προσφ. αριθ. 73911/16, 233/17, 3086/17 και 5155/17) και Martínez Agirre κ.ά. κατά Ισπανίας (αριθ. 75529/16 και 79503/16) της 18.07.2019
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Τεκμήριο αθωότητας και διαδικασία αποζημίωσης λόγω θανάτου συγγενή από τρομοκρατική ομάδα. Καταγγελίες των προσφευγόντων βάσει του άρθρου 6 § 2 (τεκμήριο αθωότητας), ότι τους αρνήθηκαν τη κρατική αποζημίωση που δικαιούνταν ως συγγενείς θυμάτων τρομοκρατίας, επειδή φέρεται ότι και οι ίδιοι οι συγγενείς τους συμμετείχαν στις τρομοκρατικές ομάδες αυτές.
Το Στρασβούργο έκρινε ότι η διάταξη της σύμβασης την οποία επικαλούνται οι προσφεύγοντες (άρθρο 6 § 2) δεν ισχύει και για τις υποθέσεις τους. Δεν υπήρχε σχέση μεταξύ των ποινικών καταγγελιών στην Ισπανία κατά των συγγενών των προσφευγόντων για προσχώρηση σε τρομοκρατική οργάνωση και της απόφασης των δικαστηρίων και αρχών να αρνηθούν να καταβάλουν περαιτέρω κρατική αποζημίωση για τους θανάτους αυτούς. Tο ΕΔΔΑ χαρακτήρισε με πλειοψηφία τις προσφυγές απαράδεκτες.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6 § 2
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες στις δύο αυτές υποθέσεις ήταν 10 Ισπανοί, τρεις από τους οποίους ζουν στο Μπιλμπάο, δύο στο San Sebastian και Urretxu, και ένας στην Ascain (Γαλλία), την Olazagutia και την Zestoa.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Υπουργείου Εσωτερικών, οι συγγενείς τους σκοτώθηκαν μεταξύ του 1979 και του 1985 από τρομοκρατικές ομάδες, το Batallón Vasco Español (BVE), το Grupos Antiterroristas de Liberación (GAL), την Acción Nacional Española (ANE) ή τον Grupos Armados Españoles (GAE), όσο ζούσαν στη Γαλλία.
Ως οικογένειες των θυμάτων της τρομοκρατίας, οι περισσότεροι από τους προσφεύγοντες έλαβαν αποζημίωση βάσει του ισπανικού δικαίου του 1999, ενώ ο ένας έλαβε επίσης ειδικό επίδομα εφ’όρου ζωής βάσει βασιλικού διατάγματος.
Οι προσφεύγοντες ζήτησαν περαιτέρω αποζημίωση το 2012 σύμφωνα με νέο νόμο του 2011 για αποζημίωση θυμάτων τρομοκρατίας. Ωστόσο, οι αρχές αρνήθηκαν να καταβάλλουν το επίδομα, επικαλούμενες μια διάταξη του νόμου του 2011 και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την αποζημίωση των θυμάτων βίαιων εγκλημάτων, η οποία τους επέτρεψε να αρνηθούν την αποζημίωση για τη δολοφονία ατόμων που είχαν εμπλακεί στην τρομοκρατία.
Οι αποφάσεις των αρχών έγιναν δεκτές από το Audiencia Nacional (Διοικητικό Τμήμα), το οποίο διαπίστωσε ότι το άρθρο 8 παράγραφος 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την αποζημίωση των θυμάτων βίαιων εγκλημάτων που ισχύει στην Ισπανία από το 2002, επέτρεψε στο κράτος να μειώσει ή να αρνηθεί την αποζημίωση με τη δικαιολογία της συμμετοχής του θύματος στο οργανωμένο έγκλημα ή της ιδιότητας του μέλους σε οργανισμό που σχετίζεται με βίαια εγκλήματα.
Οι διοικητικές αρχές και τα δικαστήρια ανέφεραν αστυνομικές εκθέσεις, οι οποίες ανέφεραν ότι οι συγγενείς των προσφευγόντων ήταν μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης ΕΤΑ. Οι αναφορές αυτές σημειώθηκαν σε διαφορετικές πηγές (δηλώσεις άλλων μελών του ETA, άρθρα του τύπου και δημοσιεύσεις που σχετίζονται με το ETA).
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 6 § 2
Το Δικαστήριο συνεκδίκασε τις προσφυγές και στις δύο υποθέσεις λόγω της ομοιότητας του θέματος.
Η κυβέρνηση υποστήριξε ότι οι συγγενείς των προσφευγόντων δεν είχαν ποτέ αντιμετωπίσει ποινική δίωξη στην Ισπανία και ότι η πιθανή ποινική τους ευθύνη είχε παύσει οριστικά λόγω του θανάτου τους. Αυτό που οι αρχές και τα δικαστήρια έπρεπε να κάνουν για το ζήτημα της αποζημίωσης ήταν να εξετάσουν κατά πόσο οι νομικές απαιτήσεις για την επίτευξη πρόσθετης αποζημίωσης για το θάνατο των συγγενών των προσφευγόντων πληρούνταν, το οποίο περιλάμβανε την επαλήθευση του κατά πόσο ήταν μέλη της ΕΤΑ και του κατά πόσο οι διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την αποζημίωση των θυμάτων βίαιων εγκλημάτων μπορούσαν να εφαρμόζονται για αυτούς.
Οι προσφεύγοντες και στις δύο υποθέσεις αμφισβήτησαν το επιχείρημα ότι δεν υπήρχε καμία σχέση μεταξύ της αποζημίωσης και της ποινικής δίωξης. Τόνισαν ειδικότερα το γεγονός ότι καθώς το καθεστώς αποζημίωσης απέκλειε άτομα που ήταν μέλη εγκληματικής οργάνωσης, ο αποκλεισμός θα μπορούσε να βασιστεί μόνο σε ποινική καταδίκη και όχι σε απλές υποψίες από τις αστυνομικές εκθέσεις.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι το άρθρο 6 § 2 εφαρμόζεται σε άτομα που είχαν «κατηγορηθεί για ποινικά αδικήματα». Θεώρησε επίσης ότι αυτό που τέθηκε σε εφαρμογή στις δύο αυτές περιπτώσεις ήταν η δεύτερη πτυχή της προστασίας που προσφέρεται, δηλαδή η αποτροπή της αρχής του τεκμηρίου αθωότητας να υπονομεύεται μετά από οποιαδήποτε διαδικασία που είχε λήξει χωρίς καταδίκη.
Το καθήκον του Δικαστηρίου στις υποθέσεις αυτές ήταν να εξετάσει κατά πόσο υπήρχε σχέση μεταξύ οποιουδήποτε προηγουμένης ποινικής διαδικασίας κατά των συγγενών των προσφευγόντων σχετικά με την υποτιθέμενη συμμετοχή τους στην ΕΤΑ και την διαδικασία αποζημίωσης. Ωστόσο, δεν έλαβε θέση ως προς το δικαίωμα των προσφευγόντων σε per se αποζημίωση.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι αναφορικά με τις προσφυγές 73911/16 και 5155/17 – αντίστοιχα ο Enrique Gómez Álvarez, που φέρεται ότι σκοτώθηκαν από μέλη του Batallón Vasco Español τον Ιούνιο του 1979 και ο Justo Elizarán Sarasola, ο οποίος πέθανε τον Οκτώβριο του 1979 μετά από φερόμενο πυροβολισμό από μέλη του Acción Nacional Española ή Grupos Armados Españoles – δεν φάνηκε να έχουν τεθεί υπό επίσημη ποινική έρευνα στην Ισπανία πριν από τους θανάτους τους. Ο κ. Gómez Álvarez συνελήφθη στη Γαλλία τον Ιανουάριο του 1975, αλλά αυτό δεν οφείλεται σε ποινικές διαδικασίες στη χώρα του.
Επιπλέον, ένα μέρος των αποδεικτικών στοιχείων που χρησιμοποιήθηκαν στη διαδικασία αποζημίωσης για την τεκμηρίωση της συμμετοχής των δύο ανδρών στις δραστηριότητες της ETA προήλθαν από βιβλία και μέσα μαζικής ενημέρωσης και από δηλώσεις άλλων φερόμενων μελών του ETA.
Επομένως, ήταν σαφές ότι δεν υπήρξε “ποινική κατηγορία” κατά την έννοια της νομολογίας του Δικαστηρίου από την Ισπανία κατά των συγγενών των προσφευγόντων. Επομένως, οι αποφάσεις αποζημίωσης δεν θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν οποιαδήποτε προηγούμενη ποινική υπόθεση και το άρθρο 6 § 2 δεν ισχύει για αυτούς.
Η μόνη ποινική διαδικασία που ασκήθηκε εναντίον του ενδιαφερόμενου στην προσφυγή 233/17, José María Echaniz Maiztegui, που φέρεται ότι σκοτώθηκε από τα μέλη του Grupos Antiterroristas de Liberación τον Σεπτέμβριο του 1985, διεξήχθη στη Γαλλία για την παράνομη κατοχή πυροβόλων όπλων.
Του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης, αλλά αυτή η διαδικασία δεν είχε συνδεθεί με καμία ισπανική έρευνα ή αίτημα έκδοσης. Εξάλλου, οι προσφεύγοντες δεν ζήτησαν την προστασία του τεκμηρίου αθωότητας σε σχέση με την εν λόγω ποινική κατηγορία, αλλά ανησυχούσαν σχετικά με την προσχώρηση σε τρομοκρατική οργάνωση. Επομένως, το άρθρο 6 παράγραφος 2 δεν εφαρμόζεται στην διαδικασία αποζημίωσης.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι εκθέσεις της αστυνομίας που κατατέθηκαν για τις διαδικασίες αποζημίωσης σχετικά με το πρόσωπο που εμπλέκεται στην προσφυγή αριθ. 3086/17, Ángel Gurmindo Lizárraga, που φέρεται ότι σκοτώθηκε από τα μέλη της Grupos Antiterroristas de Liberación τον Φεβρουάριο του 1984, είχε αναφερθεί σε προηγούμενες ποινικές καταδικαστικές αποφάσεις στη Γαλλία για σύνδεση με παράνομη ομάδα, αναφερόμενη στην ETA.
Οι γαλλικές καταδίκες δεν είχαν καμία σχέση με την ισπανική ποινική διαδικασία. Ακόμα κι αν μπορούσε να υπάρξει σύνδεση μεταξύ των γαλλικών καταδικαστικών αποφάσεων και της ισπανικής κρατικής αποζημίωσης, το τεκμήριο της αθωότητας δεν ίσχυε μετά από καταδίκη. Δεδομένου ότι οι γαλλικές καταδικαστικές αποφάσεις ήταν για μια κατηγορία που ήταν ισοδύναμη με εκείνη για την οποία οι προσφεύγοντες είχαν ζητήσει την προστασία του άρθρου 6 § 2, η εν λόγω διάταξη δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί στη διαδικασία αποζημίωσης.
Οι προσφυγές 73911/16, 5155/17, 233/17 και 3086/17 έπρεπε επομένως να απορριφθούν ως απαράδεκτες καθώς είναι ασυμβίβαστες με τις διατάξεις της Σύμβασης.
Οι σκέψεις του Δικαστηρίου ήταν ελαφρώς διαφορετικές για τα πρόσωπα που αφορούσαν τη δεύτερη περίπτωση (αρ. προσφυγή 75529/16 και 79503/16). Ήταν αντίστοιχα ο Juan María Otegui Elicegui και ο José Sabino Echaide Ibarguren, και οι δύο φέρεται να σκοτώθηκαν από τα μέλη των αντιτρομοκρατικών ομάδων Grupos Liberación τον Αύγουστο του 1985 και τον Σεπτέμβριο του 1985.
Δεδομένου ότι στην προκειμένη περίπτωση υπήρξαν ποινικές έρευνες για τους άνδρες στην Ισπανία για δραστηριότητες σχετικά με την ΕΤΑ (για τις οποίες οι ισπανικές αρχές είχαν εκδώσει ένταλμα έρευνας και σύλληψης εναντίον τους) πριν από την αναχώρησή τους στη Γαλλία, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι είχαν κατηγορηθεί για ποινικό αδίκημα κατά την έννοια της Σύμβασης. Υπολόγισε επίσης ότι εκείνη η ποινική διαδικασία είχε παύσει οριστικά ως αποτέλεσμα του θανάτου τους.
Εντούτοις, το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι υποθέσεις αποζημίωσης δεν είχαν απαιτήσει από τις αρχές ή τα δικαστήρια να λαμβάνουν υπόψη το περιεχόμενο ή τα αποτελέσματα της προηγούμενης ποινικής διαδικασίας. Στην πραγματικότητα, η χρήση της ρήτρας εξαίρεσης για την άρνηση της αποζημίωσης, δεν απαιτούσε την υποτιθέμενη συμμετοχή σε εγκληματική ή βίαιη οργάνωση, η οποία θα τεκμηριώνονταν με ποινική διαδικασία και οι αρχές θα μπορούσαν στην πράξη να βασιστούν σε άλλες πηγές για τέτοιες πληροφορίες, όπως είχαν κάνει.
Οι αναφορές της αστυνομίας σχετικά με τους δύο άνδρες που χρησιμοποιήθηκαν στις διαδικασίες αποζημίωσης είχαν πράγματι αναφερθεί στις προηγούμενες έρευνες, αλλά δεν ήταν τα μόνα στοιχεία που ελήφθησαν υπόψη για να διαπιστωθεί ότι ήταν μέλη της ETA και συνεπώς δεν ήταν αποφασιστικής σημασίας για το ζήτημα της αποζημίωσης. Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης, το επιχείρημα της κυβέρνησης ότι οι έρευνες δεν θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε δίωξη ή καταδίκη, καθώς οι άνδρες είχαν καταφύγει στη Γαλλία.
Τέλος, το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι η απόφαση Audiencia Nacional στην προσφυγή αριθ. 79503/16 είχε διακρίνει ρητά το ζήτημα του καθορισμού του δικαιώματος οικογενειακής αποζημίωσης για το θάνατο συγγενών τους από το ζήτημα της ποινικής ευθύνης του συγγενή. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι προσφεύγοντες στις δύο αυτές προσφυγές δεν απέδειξαν τον αναγκαίο σύνδεσμο μεταξύ της παυθείσας ποινικής διαδικασίας που αφορά τους συγγενείς τους και της διαδικασίας αποζημίωσης, πράγμα που σημαίνει ότι το άρθρο 6 § 2 δεν εφαρμόζεται στην τελευταία. Οι προσφυγές έπρεπε να κηρυχθούν απαράδεκτες ως ασυμβίβαστες με τις διατάξεις της Σύμβασης(επιμέλεια echrcaselaw.com).
