Πότε η μη εξέταση πραγματογνώμονα δεν παραβιάσει τη δίκαιη δίκη

ΑΠΟΦΑΣΗ:

Κωνσταντινίδης κατά Ελλάδας της 06.10. 2016 (αριθ. προσφ. 76438/12)

βλ. εδώ 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Η μη εξέταση του διορισθέντος δικαστικού πραγματογνώμονα από το δικαστήριο στο ακροατήριο, εφόσον η απόφαση στηρίζεται και σε άλλα αποδεικτικά μέσα και η πραγματογνωμοσύνη δεν αποτελεί το μοναδικό ή το καθοριστικότερο αποδεικτικό στοιχείο, δεν αποτελεί παραβίαση της δίκαιης δίκης (άρθρο 6 § 1 και 3δ της ΕΣΔΑ).

ΣΧΟΛΙΟ-ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ:

Δεν απαιτείται η εξέταση του πραγματογνώμονα στο ακροατήριο εφόσον αυτή δεν αποτελεί το μοναδικό αποδεικτικό στοιχείο.

ΔΙΑΤΑΞΗ:

Άρθρο 6 §1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) της ΕΣΔΑ

Άρθρο 6 § 3 δ. (δικαίωμα σε εξέταση μαρτύρων) της ΕΣΔΑ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ:

Ο προσφεύγων, ο κ. Κωνσταντινίδης, είναι Βρετανός υπήκοος κυπριακής καταγωγής, γεννημένος το 1943 και ζει στο Λονδίνο.

Το 1997 ο κ. Κωνσταντινίδης και ο C.G. αγόρασαν ένα οικόπεδο στην περιοχή της Γλυφάδας Αθηνών. Αυτοί ζητήσαν την εγγραφή της πράξης πώλησης στο υποθηκοφυλακείο, αλλά το αίτημά τους απορρίφθηκε επειδή το κράτος διεκδίκησε την κυριότητα του εν λόγου οικοπέδου.

Το 2004 ο ανακριτής συνέταξε κατηγορητήριο εναντίον του προσφεύγοντος και του κ. C.G. κατηγορώντας τους ότι χρησιμοποίησαν πλαστά έγγραφα, προκειμένου να πείσουν τις διοικητικές αρχές ότι η επίμαχη έκταση ήταν μια ιδιόκτητη δασική περιουσία που θα μπορούσε να διατεθεί προς πώληση. Η έκθεση του πραγματογνώμονα γραφολόγου, η οποία ζητήθηκε από το γραφείο του εισαγγελέα και προετοιμάστηκε από ειδικό γραφολόγο, διαπίστωνε ότι ένα από τα δύο έγγραφα φαίνεται να το έχει συντάξει ο κ. Κωνσταντινίδης, ενώ το άλλο περιείχε στοιχεία που προστέθηκαν από τον συγκατηγορούμενό του.

Στην κατάθεσή του ενώπιον του ανακριτή ο κ. Κωνσταντινίδης αμφισβήτησε τις ικανότητες του γραφολόγου, αλλά δεν υπέβαλε την έκθεση του δικού του πραγματογνώμονα. Αργότερα υπέβαλε τρεις εκθέσεις που συντάχθηκαν από έναν άλλο πραγματογνώμονα, τον D. Κ, σύμφωνα με την οποία τα εν λόγω έγγραφα δεν είχαν γραφτεί από τον κατηγορούμενο και πως η έκθεση του δικαστικού γραφολόγου ήταν ανακριβής.

Ο κ Κωνσταντινίδης και ο C.G. δικάστηκαν στο Ποινικό Εφετείο της Αθήνας για τη διάπραξη πλαστογραφίας και της χρήσης πλαστών εγγράφων. Ο Πρόεδρος κάλεσε να παρουσιαστούν ο δικαστικός πραγματογνώμονας και ο D.Κ, αλλά μόνο o τελευταίος παρουσίασε τα ευρήματά του κατά τη συνεδρίαση.

Στις 20 Μαρτίου 2007, το Ποινικό Εφετείο αποφάσισε την ενοχή του κ. Κωνσταντινίδη και τον καταδίκασε ερήμην σε ποινή κάθειρξης 12 ετών. Στις 8 Απριλίου 2010, το Εφετείο επικύρωσε την καταδίκη και μείωσε την ποινή σε 11 χρόνια κάθειρξη. Κατά την συζήτηση της υπόθεσης οι δικηγόροι του προσφεύγοντα ζήτησαν να καταθέσουν ένας μάρτυρας και οι πραγματογνώμονες. Το αίτημά τους απορρίφθηκε.

Τον Φεβρουάριο του 2010 ο προσφεύγων άσκησε αναίρεση, ισχυριζόμενος ότι καταδικάστηκε αποκλειστικά βάσει της έκθεσης του δικαστικού πραγματογνώμονα χωρίς να του δοθεί η ευκαιρία να θέσει ερωτήσεις σε αυτόν κατά τη διάρκεια της πρωτοβάθμιας εκδίκασης της υπόθεσης ή κατά την έφεσή του. Ο Άρειος Πάγος απέρριψε την προσφυγή του τον Απρίλιο του 2012.

Όσον αφορά τη μη συμμετοχή του πραγματογνώμονα κατά τις ακροαματικές διαδικασίες, το Δικαστήριο αναφέρθηκε στις αρχές που κατοχύρωσε στην υπόθεση Schatschaschwili κατά Γερμανίας, σχετικά με τη μη προσέλευση των μαρτύρων κατά τη διεξαγωγή δημόσιας δίκης. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι αρχές αυτές εφαρμόζονται τηρουμένων των αναλογιών στην παρούσα περίπτωση αναφορικά με τους πραγματογνώμονες.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Το Δικαστήριο δεν πείστηκε ότι τα ελληνικά δικαστήρια είχαν εξαντλήσει όλα τα εύλογα μέσα ώστε να εξασφαλιστεί η συμμετοχή του δικαστικού πραγματογνώμονα. Επισήμανε, επίσης, ότι, τόσο κατά το στάδιο της δίκης όσο και κατά την έφεση, το Ποινικό Εφετείο είχε τονίσει ότι η γραφολογική έκθεση του δικαστικού γραφολόγου, η οποία βασίζονταν σε έγγραφα της δικογραφίας και στις καταθέσεις των μαρτύρων, αποδείκνυε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι τα πιστοποιητικά είχαν παραποιηθεί από τον προσφεύγοντα και τον συνεργάτη του. Το Ποινικό Εφετείο είχε, ως εκ τούτου θεωρήσει την έκθεση δικαστικής πραγματογνωμοσύνης του ως σημαντικό έγγραφο το οποίο βασίζονταν σε άλλα αποδεικτικά στοιχεία.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι αφού διορίστηκε δικαστικός πραγματογνώμονας από την κατηγορούσα αρχή, ο κ. Κωνσταντινίδης όρισε άλλο πραγματογνώμονα, τον C.T.S., για να τον βοηθήσει ως «τεχνικός σύμβουλος», αλλά ποτέ δεν ζήτησε τις υπηρεσίες του. Ωστόσο, τον Δεκέμβριο του 2004 υπέβαλε 3 εκθέσεις, οι οποίες είχαν συνταχθεί από έναν άλλον πραγματογνώμονα, τον D.Κ., οι οποίες κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι δεν ήταν ο συντάκτης των εν λόγω εγγράφων και πως η έκθεση του δικαστικού πραγματογνώμονα ήταν ανακριβής.

Το Δικαστήριο επισήμανε, επίσης, ότι ο κ. Κωνσταντινίδης δεν είχε αμφισβητήσει την επαγγελματική επάρκεια του δικαστικού πραγματογνώμονα σε οποιοδήποτε στάδιο ενώπιον των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων, αλλά είχε απλώς θέσει υπό αμφισβήτηση τα πορίσματα της έκθεσης του.

Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι ο κ. Κωνσταντινίδης είχε την ευκαιρία να αμφισβητήσει τα συμπεράσματα της έκθεση του δικαστικού γραφολόγου και έκανε χρήση της δυνατότητας αυτής, ιδίως με την υποβολή 3 γραφολογικών εκθέσεων που συντάχθηκαν από τον πραγματογνώμονα τον οποίο είχε διορίσει ο ίδιος, ο οποίος παρουσίασε τα ευρήματά του προφορικά στην ακροαματική διαδικασία.

Το Δικαστήριο έδωσε επίσης μεγάλη σημασία στο γεγονός ότι, στο πλαίσιο της αναιρετικής διαδικασίας, ο κ. Κωνσταντινίδης δεν εξήγησε γιατί ήθελε να εξετάσει τον δικαστικό πραγματογνώμονα. Θα ήταν λογικό να παρουσιάσει κάποιο στοιχείο ως προς το γιατί πίστευε ότι ήταν απολύτως απαραίτητο να εξεταστεί αυτός στην ακροαματική διαδικασία.

Παρ’ όλα αυτά, ο πραγματογνώμονας που διόρισε ο κ. Κωνσταντινίδης είχε την δυνατότητα, τουλάχιστον τόσο προφορικά όσο και γραπτά στην ακροαματική διαδικασία, να αμφισβητήσει τα πορίσματα της δικαστικής πραγματογνωμοσύνης. Αν και θα μπορούσε να το είχε πράξει πριν από την ακροαματική διαδικασία, ο κ. Κωνσταντινίδης, με δική του επιλογή, δεν αμφισβήτησε τα εν λόγω ευρήματα.

Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι, ενώ το Ποινικό Εφετείο, στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας εκδίκασης της δίκης, δεν έκανε ό,τι είναι δυνατόν για να παραστεί ο δικαστικός γραφολόγος ενώπιον του δικαστηρίου, ο οποίος ήταν πραγματογνώμονας και όχι μάρτυρας και η έκθεσή του δεν ήταν το μοναδικό ή το καθοριστικότερο αποδεικτικό στοιχείο εναντίον του προσφεύγοντος. Επιπλέον, υπήρξαν αρκετοί αντισταθμιστικοί παράγοντες στην υπόθεση του κ. Κωνσταντινίδη, καθώς ο ίδιος είχε ορίσει δικό του πραγματογνώμονα, ο οποίος είχε υποβάλει 3 εκθέσεις και κατέθεσε στην ακροαματική διαδικασία.

Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο έκρινε ότι τα δικαιώματα υπεράσπισης του προσφεύγοντος δεν είχαν περιοριστεί κατά τρόπο ασυμβίβαστο με τις απαιτήσεις της δίκαιης δίκης, και ότι είχε δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 §§1 και 3 (δ) της Σύμβασης.

Όσον αφορά την υποτιθέμενη ανεπαρκή αιτιολογία στην απόφαση του Αρείου Πάγου, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο Άρειος Πάγος επανέλαβε το σκεπτικό της έφεσης και την επικύρωσε. Το Εφετείο σημείωσε ότι το αίτημα της προσφεύγοντος να παραστεί ο διορισθείς γραφολόγος. στη διαδικασία είχε διατυπωθεί αορίστως και πως το Ποινικό Εφετείο είχε παράσχει επαρκή απάντηση στο αίτημα αυτό. Ο Άρειος Πάγος επιβεβαίωσε ότι ο τρόπος με τον οποίο είχε διεξαχθεί η υπόθεση δεν ήταν αντίθετος στο Σύνταγμα ή στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Ως εκ τούτου, το ΕΔΔΑ έκρινε, ότι τα πρωτοβάθμια δικαστήρια δεν είχαν παραβιάσει του εφαρμοστέους ουσιαστικούς κανόνες του Συντάγματος ή της ΕΣΔΑ, και πως ο Άρειος Πάγος είχε δώσει επαρκή αιτιολογία της απόρριψης της αναίρεσης του κ. Κωνσταντινίδη. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ.