Η διακοπή της χορήγησης δωρεάν φαρμάκων σε καρκινοπαθή λόγω υπερβάσεως του κρατικού προϋπολογισμού, παραβιάζει το δικαίωμα στην περιουσία.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Fedulov κατά Ρωσίας της 8/10/2019 (αρ. προσφ. 53068/08)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Κοινωνική ασφάλιση, νομοθεσία, οικονομική πολιτική.
Ο προσφεύγων πάσχει από καρκίνο. Κρίθηκε ότι χρήζει δωρεάν φαρμακευτικής περίθαλψης, όμως αυτή διακόπηκε αδικαιολόγητα μόλις τον δεύτερο μήνα χορήγησής της. Το εγχώριο δικαστήριο απέρριψε τα αιτήματα του για συνέχιση της δωρεάν χορήγησης των φαρμάκων του και για επιστροφή των εξόδων του, λόγω υπερβάσεως του κρατικού προϋπολογισμού.
Το Στρασβούργο επεσήμανε ότι οι παροχές κοινωνικής πρόνοιας εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 1 του 1ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου, καθώς συνιστούν κατοχή που έγκειται στην «δικαιολογημένη εμπιστοσύνη» των πολιτών προς το κράτος. Κατά συνέπεια, όταν το ποσό της παροχής μειώνεται ή διακόπτεται, αυτό μπορεί να συνιστά παρέμβαση στην περιουσία και απαιτεί αιτιολόγηση. Το ΕΔΔΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η τελική άρνηση της επίμαχης παροχής από τις εγχώριες αρχές, λόγω ελλείψεως κεφαλαίων, δεν είχε καμία βάση στο εσωτερικό δίκαιο, ήταν αυθαίρετη και παραβίασε το άρθρο 1 του 1ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 1 του ΠΠΠ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Igor Fedulov , είναι Ρώσος υπήκοος που γεννήθηκε το 1949 και ζει στην Αγία Πετρούπολη.
Η υπόθεση αφορούσε την καταγγελία του σχετικά με την αποτυχία των αρχών να του παράσχουν δωρεάν φάρμακα που δικαιούνταν για τη θεραπεία του καρκίνου.
Ο κ. Fedulov διαγνώστηκε με καρκίνο το 2007. Κρίθηκε ότι δικαιούται να λάβει δωρεάν φάρμακα, στην περίπτωση του το φάρμακο Bicalutamide, το οποίο έπρεπε να λαμβάνει για οκτώ έως δώδεκα μήνες.
Εντούτοις, το φαρμακείο που ανατέθηκε να του παράσχει τα χάπια χωρίς επιβάρυνση του παρείχε μόνο μία φορά τα εν λόγω φάρμακα με τους όρους αυτούς. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις τον ενημέρωσαν ότι τα φάρμακα δεν παρέχονταν δωρεάν σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, αλλά ότι θα μπορούσε να το αγοράσει με δικά του έξοδα. Τους επόμενους μήνες πλήρωσε 1.400 ευρώ για τη θεραπεία του.
Διαμαρτυρήθηκε στις αρχές και στα δικαστήρια για την έλλειψη δωρεάν φαρμάκων και επιδίωξε την επιστροφή των εξόδων του, αλλά το Φεβρουάριο του 2008 το Επαρχιακό Δικαστήριο απέρριψε πλήρως τι αίτημά του. Διαπίστωσε ότι οι εμπλεκόμενες αρχές, το ταμείο ιατρικής ασφάλισης της Αγίας Πετρούπολης και η επιτροπή υγειονομικής περίθαλψης της Αγίας Πετρούπολης, είχαν κάνει ό, τι απαιτούνταν από το νόμο.
Ειδικότερα, το ταμείο ιατρικής ασφάλισης της Αγίας Πετρούπολης είχε εκπληρώσει την υποχρέωσή του να ζητήσει από το ομοσπονδιακό ταμείο ασφάλισης ασθενείας κονδύλια για να πληρώσει για τα δωρεάν φάρμακα, αλλά το ομοσπονδιακό ταμείο απέρριψε το αίτημα το 2007, δεδομένου ότι ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός που είχε οριστεί για το σκοπό αυτό είχε ήδη ξεπεραστεί.
Βασιζόμενος στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (προστασία της περιουσίας), ο προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε για το γεγονός ότι δεν του είχε χορηγηθεί το δωρεάν φάρμακο, το οποίο δικαιούτο από το νόμο και ότι οι αρχές δεν του επέστρεψαν τα ποσά που ξόδεψε αφού έπρεπε να αγοράσει ο ίδιος τα απαραίτητα φάρμακα.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Σύμφωνα με πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, οι αρχές που ισχύουν γενικά στις περιπτώσεις του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης είναι εξίσου σημαντικές όταν πρόκειται για κοινωνικές παροχές και παροχές κοινωνικής πρόνοιας. Ειδικότερα, έχει ασχοληθεί στο παρελθόν με το ζήτημα της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης των πολιτών στο πλαίσιο τέτοιων παροχών.
Συγκεκριμένα, έκρινε ότι το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου δεν επιβάλλει περιορισμό στην ελευθερία του συμβαλλομένου κράτους να αποφασίζει αν θα εφαρμόσει ή όχι κάποιο είδος συστήματος κοινωνικής ασφάλισης ή να επιλέγει τον τύπο ή το ύψος των παροχών που προβλέπονται από το οποιοδήποτε τέτοιο σύστημα. Αν, ωστόσο, ένα συμβαλλόμενο κράτος έχει σε ισχύ νομοθεσία που προβλέπει την καταβολή του ευεργετήματος κοινωνικής πρόνοιας – είτε εξαρτάται είτε όχι από την προκαταβολή εισφορών – η νομοθεσία αυτή πρέπει να θεωρείται ότι δημιουργεί δικαίωμα ιδιοκτησίας που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου για πρόσωπα που πληρούν τις προϋποθέσεις.
Ταυτοχρόνως, ένα αξιόπιστο δικαίωμα παροχών κοινωνικής πρόνοιας, το οποίο δεν εμπίπτει σε επαρκώς καθορισμένο και ουσιαστικό ιδιοκτησιακό συμφέρον δυνάμει του εθνικού δικαίου, συνιστά κατοχή που συνίσταται σε «δικαιολογημένη εμπιστοσύνη» και, ως εκ τούτου, εμπίπτει στο εύρος προστασίας του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου. Όταν το ποσό της παροχής μειώνεται ή διακόπτεται, αυτό μπορεί να συνιστά παρέμβαση στην περιουσία που απαιτεί αιτιολόγηση.
Εν προκειμένω, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα η νομοθεσία που ήταν σε ισχύ στο εναγόμενο κράτος το οποίο είχε θεσπίσει ένα σύστημα κρατικής κοινωνικής στήριξης για ορισμένες ευάλωτες κατηγορίες του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με πρόβλημα υγείας. Αυτά τα άτομα είχαν το δικαίωμα να λαμβάνουν δωρεάν φάρμακα, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούσαν ορισμένους όρους που καθορίζονται στις σχετικές νομικές πράξεις.
Το Δικαστήριο θεωρεί σημαντικό να τονιστεί ότι ένα κράτος έχει ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως όσον αφορά την εφαρμογή των κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η θέσπιση νόμων στο πλαίσιο αλλαγής πολιτικού ή οικονομικού καθεστώτος, η υιοθέτηση πολιτικών για την προστασία του δημοσίου ταμείου ή να ανακατανείμει κεφάλαια και να εισαγάγει μέτρα λιτότητας λόγω μεγάλης οικονομικής κρίσης.
Το Δικαστήριο δέχθηκε τη δυνατότητα τροποποιήσεων της νομοθεσίας κοινωνικής ασφάλισης που μπορεί να υιοθετηθεί ως απάντηση στις κοινωνικές αλλαγές και τις εξελισσόμενες απόψεις για τις κατηγορίες των ατόμων που χρειάζονται κοινωνική βοήθεια καθώς και για την εξέλιξη των επιμέρους καταστάσεων. Στις σημερινές συνθήκες, οι εκτιμήσεις αυτές διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο στην αξιολόγηση των καταγγελιών που οδηγούν στην αποδυνάμωση των δικαιωμάτων κοινωνικής πρόνοιας και αναμφίβολα παρέχουν στο κράτος ένα ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως για τον εξ ορθολογισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλειάς τους.
Η κατάσταση στην προκειμένη περίπτωση, ωστόσο, δεν προκλήθηκε από αλλαγές στη νομοθεσία. Όπως επισημάνθηκε ανωτέρω, η επιλεξιμότητα του προσφεύγοντος για την εν λόγω παροχή δεν αμφισβητήθηκε ποτέ από καμία από τις αρχές, ούτε ισχυρίστηκε ποτέ ότι δεν πληρούσε καμία από τις προβλεπόμενες προϋποθέσεις, ότι το σχετικό καθεστώς του είχε μεταβληθεί ή ότι οι τυχόν νομικές προϋποθέσεις έχουν αλλάξει, ούτως ώστε να μην πληρούσε καμία από τις προϋποθέσεις αυτές.
Εν κατακλείδι, το Δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η τελική άρνηση της παροχής της επίμαχης παροχής από τον προσφεύγοντα από τις εγχώριες αρχές, σε σχέση με την έλλειψη κεφαλαίων, δεν είχε καμία βάση στο εσωτερικό δίκαιο και ήταν αυθαίρετη. Το συμπέρασμα αυτό καθιστά περιττό το Δικαστήριο να εξακριβώσει κατά πόσον έχει επιτευχθεί μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των απαιτήσεων του γενικού συμφέροντος της κοινότητας αφενός και των απαιτήσεων της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου αφετέρου.
Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης.
Παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
Δίκαιη ικανοποίηση: 1.400 ευρώ (αποζημίωση), 6.500 ευρώ (ηθική βλάβη) και 2.277 ευρώ (έξοδα και δαπάνες) (επιμέλεια echrcaselaw.com).
