Η υποχρέωση του ιδιοκτήτη του προς απαλλοτρίωση ακινήτου να καταβάλλει μέρος του κόστους νομικής εκπροσώπησης του αντιδίκου κράτους, του προκάλεσε υπερβολικό βάρος και παραβίασε το δικαίωμά του στην ειρηνική απόλαυση της περιουσίας του.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Musa Tarhan κατά Τουρκίας της 23.10.2018 (αριθ. προσφ.12055/17)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Απαλλοτρίωση οικοπέδου και καθορισμός τιμής αποζημίωσης από τα Δικαστήρια. Καταγγελία του προσφεύγοντος ότι δεν είχε λάβει αποζημίωση που να αντικατοπτρίζει την αξία της περιουσίας του καθώς του είχε ζητηθεί να καταβάλει μέρος του κόστους της νομικής εκπροσώπησης των διοικητικών αρχών. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η επιβάρυνση πληρωμής του νομικού κόστους του αντιδίκου – κράτους είχε προκαλέσει υπερβολικό βάρος στον προσφεύγοντα, δεδομένου ότι δεν μπορούσε με κανένα τρόπο να θεωρηθεί υπεύθυνος για την έναρξη των σχετικών δικαστικών διαδικασιών. Μη δίκαιη ισορροπία μεταξύ του γενικού συμφέροντος και των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου. Παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Musa Tarhan, είναι Τούρκος υπήκοος η οποία γεννήθηκε το 1955 και ζει στο Konya (Τουρκία).
Η υπόθεση αφορούσε διαδικασία απαλλοτρίωσης στην οποία αμφότεροι οι διάδικοι στη διαφορά (διοικητικές αρχές και το πρόσωπο του οποίου η περιουσία είχε απαλλοτριωθεί) είχαν την υποχρέωση να καταβάλλουν ένα κατ’ αποκοπήν ποσό για την κάλυψη εξόδων νομικής εκπροσώπησης του κράτους.
Τον Δεκέμβριο του 2008, η αρχή ύδρευσης αποφάσισε να απαλλοτριώσει ένα οικόπεδο που ανήκει στον κ. Tarhan στο Hadim (Τουρκία), η αξία του οποίου εκτιμάται σε 843,58 Τουρκικές λίρες. Καθώς τα διάδικα μέρη δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σχετικά με το ποσό της αποζημίωσης για την απαλλοτρίωση, οι διοικητικές αρχές προσέφυγαν στο Περιφερειακό Δικαστήριο.
Το Σεπτέμβριο του 2014 το Επαρχιακό Δικαστήριο διέταξε τη μεταβίβαση του ακινήτου, καθορίζοντας το ποσό αποζημίωσης σε 2.515,38 τούρκικες λίρες. Το Δικαστήριο διέταξε επίσης και τα δύο μέρη να καταβάλουν 1.500 λίρες για την κάλυψη του κόστους της νομικής εκπροσώπησης του κράτους. Ο κ. Tarhan υπέβαλε αναίρεση κατά της αποφάσεως αυτής, χωρίς επιτυχία. Τον Ιούλιο του 2016 υπέβαλε αναίρεση ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου, η οποία επίσης απορρίφθηκε.
Βασιζόμενος ειδικότερα στο άρθρο 1 του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου (προστασία της περιουσίας), ο κ. Tarhan διαμαρτυρήθηκε ότι δεν είχε λάβει αποζημίωση που να αντικατοπτρίζει την αξία της περιουσίας του καθώς του είχε ζητηθεί να καταβάλει το κόστος της νομικής εκπροσώπησης των διοικητικών αρχών.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ
Παραβίαση του άρθρου 1 του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου
Το θέμα που έπρεπε να καθοριστεί ήταν το κατά πόσον και σε ποιο βαθμό η απόφαση σύμφωνα με την οποία ο προσφεύγων έπρεπε να καλύψει μέρος των εξόδων της νομικής εκπροσώπησης του αντιδίκου, συνιστούσε προσβολή του δικαιώματός του στην ειρηνική απόλαυση των περιουσιακών του στοιχείων. Το ποσό το οποίο ο προσφεύγων υποχρεώθηκε να καταβάλει για την κάλυψη των εξόδων νομικής εκπροσώπησης είχε μειώσει το ποσό που έλαβε ως αποζημίωση για την απαλλοτρίωση, η οποία αποτελούσε «περιουσία» κατά την έννοια του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου.
Ο προσφεύγων ήταν διάδικος σε νομική διαφορά με το κράτος σχετικά με τον καθορισμό του ποσού της αποζημίωσης για απαλλοτρίωση, που απορρέει από μέτρο που έλαβε το κράτος κατά την άσκηση των καθηκόντων του δημοσίου. Η υπόθεση αυτή έπρεπε να διακρίνεται, κατά την εξέταση του ζητήματος της αναλογικότητας, από περιπτώσεις στις οποίες επιβλήθηκαν δικαστικά τέλη στο πλαίσιο διαφοράς ιδιωτικού δικαίου. Μπορεί να φαίνεται παράδοξο το γεγονός ότι το κράτος πρέπει να αφαιρέσει – στα δικαστικά τέλη – μέρος αυτού που είχε απονείμει σε άλλο διάδικο. Επομένως, σε μια τέτοια περίπτωση, η νομική διαφορά μεταξύ της υποχρέωσης του κράτους να καταβάλει αποζημίωση για την απαλλοτρίωση και της υποχρεώσεως των διαδίκων να καταβάλλουν δικαστικά έξοδα δεν αποτελεί εμπόδιο για τη συνολική εξέταση της αναλογικότητας της προσβαλλομένης παρεμβάσεως.
Ενώ το γεγονός ότι ο «ηττηθείς» διάδικος καταδικάζεται στην καταβολή των δικαστικών εξόδων και ιδίως στις δαπάνες της νομικής εκπροσώπησης του αντιδίκου, επιδιώκει θεμιτό σκοπό και δεν είναι αντίθετο προς τη Σύμβαση, στην προκειμένη περίπτωση δύσκολο κάποιος να χαρακτηρίσει τον παρόντα προσφεύγοντα ως «ηττημένο».
Στο πλαίσιο αυτό, η αξία του απαλλοτριωθέντος ακινήτου είχε εκτιμηθεί από τους πραγματογνώμονες των διοικητικών αρχών σε 843 τούρκικες λίρες, ενώ το Περιφερειακό Δικαστήριο είχε τελικά καθορίσει το ποσό της αποζημίωσης για απαλλοτρίωση σε 2.515 λίρες, δηλαδή τρεις φορές περισσότερο από το ποσό αυτό. Επομένως, ο προσφεύγων δικαιολογημένα ανάγκασε τις διοικητικές αρχές να απευθυνθούν στα δικαστήρια προκειμένου να καθοριστεί το ποσό της αποζημιώσεως. Εξάλλου, δεν υπήρχε τίποτα στη δικογραφία ή στην αιτιολογία των εθνικών δικαστηρίων που να υποδεικνύει ότι ο προσφεύγων είχε υποβάλει υπερβολικά αιτήματα στις εγχώριες αρχές ή ότι η συμπεριφορά του είχε προκαλέσει στον αντίδικο περιττές δαπάνες. Επιπλέον, σύμφωνα με τη νομοθεσία περί απαλλοτριώσεων, το ποσό οποιασδήποτε διευθέτησης που επιτυγχάνεται, δεν μπορεί να υπερβεί την εκτίμηση των πραγματογνωμόνων των διοικητικών αρχών, η οποία στην προκειμένη περίπτωση ήταν 843 λίρες, ποσό πολύ χαμηλότερο από την αξία της περιουσίας του προσφεύγοντος. Με άλλα λόγια, ο προσφεύγων δεν μπορούσε με κανένα τρόπο να θεωρηθεί υπεύθυνος για την έναρξη των δικαστικών διαδικασιών.
Επιπλέον, οι οικονομικές υποχρεώσεις που επιβάλλονται στις δύο μέρη μέσω των εξόδων και δαπανών δεν αλληλοεξουδετερώνονται, δεδομένου ότι ο προσφεύγων δεν ήταν ο αποδέκτης της πληρωμής που πραγματοποιήθηκε από τις διοικητικές αρχές σε αυτό το πλαίσιο. Το άθροισμα των 1500 λιρών που η διοίκηση είχε διαταχθεί να πληρώσει είχε πράγματι πάει στο δικηγόρο του προσφεύγοντος και, επομένως, δεν αντιστάθμιζε το ποσό των 1500 λιρών που ο προσφεύγων όφειλε να πληρώσει στη διοίκηση.
Είναι αληθές ότι ο προσφεύγων θα έπρεπε, εν πάση περιπτώσει, να πληρώσει τον δικηγόρο του και ότι το Περιφερειακό Δικαστήριο υποχρεώνοντας αμφότερους τους διαδίκους να καταβάλουν το ίδιο ποσό, τους άφησε σιωπηρά να πληρώσουν το κόστος της δικής τους εκπροσώπησης.
Ωστόσο, η κατάσταση αυτή ήταν ασυμβίβαστη με το δικαίωμα στην ειρηνική απόλαυση της περιουσίας, η οποία στην προκειμένη περίπτωση απαιτούσε την επιστροφή των δικαστικών εξόδων του διαδίκου που η περιουσία του απαλλοτριώθηκε. Αυτό δικαιολογείται από δύο περιστάσεις: α) η διαφορά είχε προκύψει ως αποτέλεσμα απαλλοτρίωσης, δηλαδή μιας πράξης που εμπίπτει στα προνόμια του κράτους κατά την άσκηση των καθηκόντων της δημόσιας αρχής και ο προσφεύγων δεν ήταν υπεύθυνος για την κίνηση, έναρξη της διαδικασίας και β) τα εν λόγω έξοδα ανέρχονταν στο 40% της αποζημίωσης για την απαλλοτρίωση, και η αποτυχία να τα καταβάλει θα είχε συνέπεια να στερήσει από τον προσφεύγοντα ένα σημαντικό μέρος της αποζημίωσής του.
Εν κατακλείδι, η απόφαση σύμφωνα με την οποία ο προσφεύγων έπρεπε να καταβάλει το κόστος της νομικής εκπροσώπησης της αρμόδιας αρχής για την απαλλοτρίωση είχε προκαλέσει υπερβολικό βάρος σε αυτόν, γεγονός που έπληξε τη δίκαιη ισορροπία μεταξύ του γενικού συμφέροντος της κοινότητας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου.
Το ΕΔΔΑ έκρινε παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία του προσφεύγοντος (ομόφωνα).
Δίκαιη ικανοποίηση: Το Δικαστήριο επιδίκασε ποσό 400 ευρώ για αποζημίωση ζημία και 500 ευρώ για δικαστικά έξοδα και δαπάνες και έκρινε ότι η διαπίστωση παραβίασης αποτελούσε από μόνη της επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για οποιαδήποτε ηθική βλάβη που υπέστη ο προσφεύγων(επιμέλεια echrcaselaw.com).
