Η μικρή και μονομερής αποζημίωση σε περίπτωση έμμεσης απαλλοτρίωσης γης αντιβαίνει στην προστασία της ιδιοκτησίας.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Messana κατά Ιταλίας της 09-02-2017 (αριθμ. προσφ. 26128/04)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαίωμα στην ιδιοκτησία. Απαλλοτρίωση. Μικρή αποζημίωση. Η υπόθεση αφορά την έκδοση ενός δημοτικού διατάγματος σχετικά με το τμήμα οικοδομήσιμης γης που ανήκε στους προσφεύγοντες, εγκρίνοντας την έκτακτη απαλλοτρίωσή του για μια περίοδο πέντε ετών, με σκοπό την κατασκευή κατοικιών χαμηλού ενοικίου (HLM). Οι προσφεύγοντες προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι με τις οικοδομικές εργασίες αλλοιώθηκε ο χαρακτήρας του οικοπέδου τους διεκδίκησαν αποζημίωση από το δημόσιο για την αγοραία αξία του οικοπέδου. Μετά από δικαστικό αγώνα , που είχαν χάσει κάποια στάδιά τους, κατάφεραν να τους επιδικαστεί με απόφαση του Εφετείου ένα ποσό αποζημίωσης, πολύ μικρότερο όμως, από το διεκδικούμενο. Το Δικαστήριο έκρινε ότι το εν λόγω ποσό ήταν ανεπαρκές υπό το φως των αντίστοιχων ποσών τα οποία είχαν αποδοθεί σε παρόμοιες περιπτώσεις σχετικά με την έμμεση απαλλοτρίωση. Το ΕΔΔΑ σημείωσε επίσης ότι στην παρούσα υπόθεση υπήρξε στέρηση της ιδιοκτησίας κατά την έννοια του άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου αρ. 1 της ΕΣΔΑ, και ότι κατά την εφαρμογή της αρχής της έμμεσης απαλλοτρίωσης τα εθνικά δικαστήρια είχαν κρίνει ότι οι προσφεύγοντες είχαν στερηθεί της ιδιοκτησίας τους κατά την ημερομηνία λήξεως της ισχύος της περιόδου της νόμιμης κατοχής.
ΣΧΟΛΙΟ-ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
Σε κάθε περίπτωση χρήσης ακινήτου από το δημόσιο οφείλεται αποζημίωση στον ιδιοκτήτη του, η οποία δεν πρέπει να είναι ούτε μικρή ούτε ανεπαρκής.
ΔΙΑΤΑΞΗ
άρθρο 1 ΠΠΠ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες, Calogero Messana, Rosa Messana και Giuseppa Messana, είναι Ιταλοί υπήκοοι οι οποίοι γεννήθηκαν το 1946, 1944 και 1948 αντίστοιχα και ζουν στη Caltanissetta (Ιταλία).
Εκδόθηκε δημοτικό διάταγμα σχετικά με το τμήμα οικοδομήσιμης γης που ανήκε στους προσφεύγοντες, εγκρίνοντας την έκτακτη κατοχή του (έμμεση απαλλοτρίωση) για μια περίοδο πέντε ετών, με σκοπό την κατασκευή κατοικιών χαμηλού ενοικίου (HLM). Η γη είχε καταληφθεί στις 16 Ιουλίου 1980.
Στις 11 Ιανουαρίου 1991, οι προσφεύγουσες άσκησαν προσφυγή για αποζημίωση, υποστηρίζοντας ότι οι οικοδομικές εργασίες είχαν αλλοιώσει αμετακλήτως το οικόπεδό τους, χωρίς κάποια απόφαση απαλλοτρίωσης ή την καταβολή οποιασδήποτε αποζημίωσης. Απαίτησαν αποζημίωση για την αγοραία αξία του ακινήτου και για την περίοδο κατάληψης του οικοπέδου. Κατά τη διάρκεια της δίκης οι εμπειρογνώμονες διαπίστωσαν ότι το οικόπεδο είχε αλλοιωθεί αμετακλήτως από τις 28 Φεβρουαρίου 1982, και πιο συγκεκριμένα από την ημερομηνία διακοπής της νόμιμης περιόδου κατοχής όπως εντόπισαν οι πραγματογνώμονες.
Στις 23 Ιανουαρίου 1997, το Δικαστήριο Agrigente έκρινε ότι η κατασκευή του κτηρίου HLM είχε πράγματι μεταφέρει τη κυριότητα της γης στις αρχές. Ωστόσο, το δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι οι δράσεις των προσφευγόντων είχαν παραγραφεί, δεδομένου ότι η προθεσμία παραγραφής των 5 ετών είχε ξεκινήσει στις 18 Ιουνίου 1985. Οι προσφεύγοντες άσκησαν έφεση κατά της αποφάσεως αυτής. Διατάχθηκε επιπρόσθετη αξιολόγηση από τους πραγματογνώμονες, η οποία αποφάνθηκε ότι η νόμιμη κατοχή είχε τελειώσει στις 18 Ιουνίου 1986, μετά από παράταση δώδεκα μηνών.
Στις 11 Οκτωβρίου 2002, το Εφετείο του Παλέρμο δέχθηκε την έφεση των προσφευγόντων με την αιτιολογία ότι είχαν στερηθεί της ιδιοκτησίας τους, στις 18 Ιουνίου 1986 και ότι, ως εκ τούτου η αγωγή τους δεν είχε παραγραφεί. Ως εκ τούτου, το δημοτικό συμβούλιο διατάχθηκε, σύμφωνα με το Νόμο αρ. 662 του 1996, να τους καταβάλει το ποσό των 92,316.67 ευρώ για την απώλεια της ιδιοκτησίας της γης, και 25,177.27 ευρώ ως αποζημίωση για την προσωρινή κατάληψη. Η απόφαση αυτή κατέστη αμετάκλητη στις 12 Ιανουαρίου 2004.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το άρθρο 37 (διαγραφή)
Η κυβέρνηση υπέβαλε μονομερή δήλωση προσφέροντας το ποσό των 236.777 ευρώ για να διαγραφεί η υπόθεση από τη λίστα των περιπτώσεων.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι το εν λόγω ποσό ήταν ανεπαρκές υπό το φως των αντίστοιχων ποσών τα οποία είχαν αποδοθεί σε παρόμοιες περιπτώσεις σχετικά με την έμμεση απαλλοτρίωση και έκρινε ότι η μονομερής δήλωση δεν παρείχε επαρκή βάση για τη διαπίστωση ότι ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εξασφαλίζονται στο πλαίσιο του Δικαστηρίου δεν απαιτούσε την συνέχιση της εξέτασης της αίτησης. Ως εκ τούτου, το αίτημα της κυβέρνησης σχετικά με τη διαγραφή της υπόθεσης απορρίφθηκε.
Το άρθρο 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου (προστασία της ιδιοκτησίας)
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι στην παρούσα υπόθεση υπήρξε στέρηση της ιδιοκτησίας κατά την έννοια του άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου αρ 1 της Σύμβασης, και ότι κατά την εφαρμογή της αρχής της έμμεσης απαλλοτρίωσης τα εθνικά δικαστήρια είχαν κρίνει ότι οι προσφεύγοντες είχαν στερηθεί την ιδιοκτησία τους κατά την ημερομηνία λήξεως της ισχύος της περιόδου της νόμιμης κατοχής. Ωστόσο, λόγω απουσίας επίσημης απόφασης απαλλοτρίωσης, το Δικαστήριο έκρινε ότι η κατάσταση αυτή δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί «προβλέψιμη», επειδή μόνο βάσει οριστικής δικαστικής απόφασης, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι η αρχή της έμμεσης απαλλοτρίωσης είχε εφαρμοστεί και επιβεβαιώσει την κτήση γης από τις δημόσιες αρχές.
Κατά συνέπεια, οι προσφεύγοντες ήταν νομικά κατοχυρωμένοι μόνο αναφορικά με τη στέρηση της γης στις 12 Ιανουαρίου 2004, ημερομηνία κατά την οποία η απόφαση του Εφετείου του Παλέρμο κατέστη οριστική. Το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης ότι η εν λόγω κατάσταση έδινε στην κυβέρνηση τη δυνατότητα να επωφεληθεί από μια παράνομη κατάληψη γης, να οικειοποιηθεί του οικοπέδου κατά παράβαση των κανόνων σχετικά με τη κανονική απαλλοτρίωση. Κατά συνέπεια, η επιβαλλόμενη παρέμβαση ήταν ασυμβίβαστη με την αρχή της νομιμότητας, παραβιάζοντας έτσι το δικαίωμα για σεβασμό της περιουσίας των προσφευγόντων. Ως εκ τούτου, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου αρ. 1.
Άρθρο 41 (δίκαιη ικανοποίηση)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ιταλία όφειλε να καταβάλει στους προσφεύγοντες από κοινού 326.300 ευρώ ως αποζημίωση, 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 5.000 ευρώ για τα δικαστικά έξοδα και τις δαπάνες.
