Αναπαραγωγή βιβλίου και διαδικτυακή παρουσίαση του, χωρίς την άδεια του συγγραφέα! Παραβίαση δικαιώματος στην περιουσία
ΑΠΟΦΑΣΗ
Safarov κατά Αζερμπαϊτζάν της 01.09.2022 (αρ. προσφ. 885/12)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας σε βιβλίο. Δικαίωμα σεβασμού της περιουσίας. Προστασία συγγραφέα.
Ο προσφεύγων είναι συγγραφέας. Χωρίς να έχει δώσει συγκατάθεση, ολόκληρο το βιβλίο του αναπαράχθηκε από ιδιώτη και παρουσιάστηκε διαδικτυακά στον ιστότοπό του. Ο προσφεύγων άσκησε αγωγή για αποζημίωση, η οποία απορρίφθηκε από τα εθνικά δικαστήρια με αμετάκλητη απόφαση. Άσκησε προσφυγή για παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία, λόγω της αποτυχίας του κράτους να προστατεύσει τα πνευματικά του δικαιώματα. Επίσης ισχυρίστηκε ότι οι αποφάσεις των εγχώριων δικαστηρίων δεν είχαν επαρκή αιτιολογία.
Το Στρασβούργο υπενθύμισε ότι κάθε κράτος έχει θετική υποχρέωση να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας. Στην παρούσα υπόθεση παρατήρησε ότι η νομοθεσία του καθ’ ού κράτους προστάτευε επαρκώς αυτό το δικαίωμα, ορίζοντας όμως και κάποιες εξαιρέσεις.
Εν προκειμένω διαπίστωσε ότι οι εξαιρέσεις δεν έπρεπε να τύχουν εφαρμογής γιατί : α) το βιβλίο αναπαράχθηκε αυτούσιο στο διαδίκτυο, β) δεν αναπαράχθηκε για εκπαιδευτικούς σκοπούς που επιτρέπεται στην νομοθεσία αλλά για εμπορικούς και γ) δεν είχε εξαντληθεί το δικαίωμα διανομής καθόσον υπήρχαν αρκετά αντίγραφα προς πώληση.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι τα εγχώρια δικαστήρια δεν είχαν επαρκώς αιτιολογήσει στις αποφάσεις τους για την μη εφαρμογή του νόμου περί προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και δεν είχαν παράσχει προστασία στον προσφεύγοντα. Το Στρασβούργο διαπίστωσε ομόφωνα παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου και επιδίκασε ποσό 5.000 ευρώ για αποζημίωση και ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 1 του ΠΠΠ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Rafig Firuz oglu Safarov, είναι υπήκοος του Αζερμπαϊτζάν ο οποίος γεννήθηκε το 1959 και ζει στο Μπακού. Είναι ο συγγραφέας ενός βιβλίου, που εκδόθηκε το 2009, σχετικά με την ιστορία του Αζερμπαϊτζάν.
Η υπόθεση αφορούσε την εικαζόμενη παραβίαση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας του προσφεύγοντος λόγω της μη εξουσιοδοτημένης αναπαραγωγής του βιβλίου του και της διαδικτυακής δημοσίευσής του από ιδιώτη χωρίς τη δική του εξουσιοδότηση ή την καταβολή τυχόν δικαιωμάτων του. Η αγωγή του για αποζημίωση απορρίφθηκε με αμετάκλητη απόφαση.
Επικαλούμενος το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (προστασία της ιδιοκτησίας) και του άρθρου 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων κατήγγειλε την αποτυχία του κράτους να προστατεύσει τα δικαιώματα του πνευματικής ιδιοκτησίας και ότι οι εγχώριες αποφάσεις των δικαστηρίων στην υπόθεσή του δεν ήταν αιτιολογημένες.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
Η αναπαραγωγή του βιβλίου του προσφεύγοντος και η διαδικτυακή του δημοσίευση, χωρίς τη συγκατάθεσή του, είχε επηρεάσει το δικαίωμά του για ειρηνική απόλαυση της περιουσίας του. Μολονότι η διαφορά στην παρούσα υπόθεση ήταν μεταξύ ιδιωτών, το κράτος είχε θετική υποχρέωση να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας.
Ο προσφεύγων δεν είχε ισχυριστεί ότι τα δικαιώματα των δημιουργών δεν είχαν προστατευθεί επαρκώς από το εσωτερικό δίκαιο, αλλά ότι η εφαρμογή του ισχύοντος δικαίου από τα δικαστήρια στην περίπτωσή του ήταν παράνομη και αυθαίρετη. Σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, κατά γενικό κανόνα, η εξουσιοδότηση από το δημιουργό και η καταβολή δικαιωμάτων ήταν απαραίτητη για τη χρήση του έργου του. Ωστόσο, τα εθνικά δικαστήρια είχαν δικαιολογήσει τις ενέργειες του εναγόμενου βασιζόμενοι κυρίως σε διάφορα άρθρα του εσωτερικού δικαίου που προέβλεπαν εξαιρέσεις από αυτόν τον γενικό κανόνα, και συγκεκριμένα:
α) Αναπαραγωγή αποκλειστικά για προσωπικούς σκοπούς: στην παρούσα περίπτωση, ωστόσο, ο εναγόμενος ήταν νομικό πρόσωπο και δεν είχε χρησιμοποιήσει το βιβλίο του προσφεύγοντος αποκλειστικά για προσωπικούς σκοπούς, αλλά το είχε διαθέσει στο διαδίκτυο σε απεριόριστο αριθμό αναγνωστών. Επιπλέον, αυτή η εξαίρεση του εσωτερικού δικαίου δεν ίσχυε για την αναπαραγωγή βιβλίων στο σύνολό τους και τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν αποδείξει ότι το βιβλίο του προσφεύγοντος δεν είχε αναπαραχθεί στο σύνολό του.
β) Αναπαραγωγή από αρχεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα σε συγκεκριμένες περιπτώσεις: το Ανώτατο Δικαστήριο δεν είχε απαντήσει στον ισχυρισμό του προσφεύγοντος ότι ο εναγόμενος δεν ανήκε σε καμία από τις προαναφερθείσες κατηγορίες, σημειώνοντας μόνο ότι το βιβλίο του είχε δημοσιευτεί στην ενότητα της βιβλιοθήκης του ιστότοπου του εναγομένου με σκοπό την παροχή πληροφοριών για την ιστορία της χώρας. Ομοίως, η κυβέρνηση υποστήριξε ότι δεν υπήρχε εμπορικός σκοπός. Ενώ η έλλειψη ενός τέτοιου σκοπού είχε σημασία για την εφαρμογή της σχετικής εσωτερικής διάταξης, δεν ήταν το μόνο στοιχείο που έπρεπε να ληφθεί υπόψη. Εναπόκειτο στα εθνικά δικαστήρια να ερμηνεύσουν τη σχετική διάταξη ότι καλύπτει τις διαδικτυακές υπηρεσίες που προσφέρει ο εναγόμενος με την έννοια των «βιβλιοθηκών». Ακόμη και αν υποτεθεί ότι οι υπηρεσίες αυτές θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι καλύπτονται από την έννοια αυτή, τα δικαστήρια παρέλειψαν να αναφέρουν ποια συγκεκριμένη περίπτωση, που προβλέπεται από την εθνική διάταξη, θα μπορούσε να δικαιολογήσει την αναπαραγωγή του βιβλίου χωρίς άδεια. Δεδομένου ότι ο εναγόμενος είχε διαθέσει το βιβλίο του προσφεύγοντος ελεύθερα διαδικτυακά και επομένως πρακτικά σε ένα παγκόσμιο κοινό, και όχι μόνο στους επισκέπτες ενός κτιρίου βιβλιοθήκης, χρειαζόταν λεπτομερής αιτιολογία από τα δικαστήρια για να δικαιολογηθεί η εφαρμογή αυτής της εσωτερικής διάταξης.
γ) Εξάντληση του δικαιώματος διανομής: Ο κανόνας για την εξάντληση του δικαιώματος διανομής αναφερόταν σε νόμιμα δημοσιευμένα και σταθερά αντίγραφα έργων που τίθενται σε κυκλοφορία μέσω της πώλησης ως υλικά αντικείμενα. Ενώ ο προσφεύγων είχε δημοσιεύσει το βιβλίο του και τα φυσικά αντίγραφα ήταν διαθέσιμα στην αγορά του βιβλίου, τίποτα δεν υπονοούσε ότι είχε ποτέ εξουσιοδοτήσει την αναπαραγωγή και κοινοποίησή του στο κοινό σε ψηφιακή μορφή. Το Ανώτατο Δικαστήριο δεν είχε εξηγήσει γιατί θεώρησε αυτή την εσωτερική διάταξη σχετική με τις περιστάσεις της υπόθεσης.
Συνολικά, τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν παράσχει λόγους που να αποδεικνύουν ότι οι προαναφερθείσες εξαιρέσεις του εσωτερικού δικαίου θα μπορούσαν να αποτελέσουν νομική βάση για την υπό εξέταση κατάσταση. Ως εκ τούτου, το εναγόμενο κράτος δεν εκπλήρωσε τη θετική του υποχρέωση.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε (ομόφωνα) παράβαση του δικαιώματος σεβασμού τα περιουσίας (άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου).
Δίκαιη ικανοποίηση, άρθρο 41: το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 5.000 ευρώ ως αποζημίωση και ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw.com).
