Το βίντεο και η αξιοπιστία των μαρτύρων στην υπηρεσία της δίκαιης δίκης

ΑΠΟΦΑΣΗ:

Ter-Sargsyan κατά Αρμενίας της 27.10.2016 (αριθ. προσφ. 27866/10)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Η μη δυνατότητα εξέτασης μαρτύρων από τον κατηγορούμενο στο ακροατήριο σε όλη τη διαδικασία, οι οποίοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην καταδίκη του και ο μη σοβαρός έλεγχος της αξιοπιστίας των μαρτύρων από το Δικαστήριο αποτελούν παραβίαση του άρθρου 6 § 3 (δ) σε συνδυασμό με το άρθρο 6 § 1 της ΕΣΔΑ.

Η μη εξέταση βίντεο από το εθνικό δικαστήριο στη δίκη προκειμένου να έχει δική του εκτίμηση των αποδεικτικών αυτών στοιχείων δεν ήταν σύμφωνη με τις απαιτήσεις της κατ’ αντιμωλία διαδικασίας του άρθρου 6 § 1 της ΕΣΔΑ, δεδομένου ότι η υπεράσπιση στερήθηκε κάθε δυνατότητας να σχολιάσει αυτό το κομμάτι των αποδεικτικών στοιχείων.

ΣΧΟΛΙΟ-ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ:

Πολύ σημαντική απόφαση αφού καθορίζει ότι τα δικαστήρια οφείλουν, πλέον της εξέτασης των μαρτύρων  στο ακροατήριο, να ελέγχουν σοβαρά και την αξιοπιστία αυτών που πρέπει να καταχωρείται στην αιτιολογία τους, καθώς και να προβάλουν τα βίντεο που προσκομίζονται ως αποδεικτικά μέσα, ώστε οι διάδικοι να προβαίνουν σε σχετικές παρατηρήσεις.

ΔΙΑΤΑΞΗ:

Άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) της ΕΣΔΑ

Άρθρο 6 § 3 δ (δικαίωμα σε εξέταση μάρτυρα) της ΕΣΔΑ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ:

Ο προσφεύγων, Vaghinak Ter-Sargsyan, είναι Αρμένιος υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1970. Η υπόθεση αφορούσε την δίκη και καταδίκη του στην Αρμενία για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως που διαπράχθηκε στο Καζακστάν.

Τον Οκτώβριο του 2000, ένας άνδρας μαχαιρώθηκε από δύο δράστες σε μια καφετέρια στο Κοστανάι του Καζακστάν. Πέθανε λίγο αργότερα. Οι αρχές του Καζακστάν ξεκίνησαν έρευνα για τον κ. Ter-Sargsyan και τον φίλο του κ Β.Μ., ως κύριους ύποπτους. Οι αρχές έλαβαν καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων από 11 μάρτυρες. Στις 21 Ιανουαρίου 2004, οι αρχές του Καζακστάν κατηγόρησαν κ Ter-Sargsyan για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως.

Στις 5 Νοεμβρίου 2004, ο κ. Ter-Sargsyan συνελήφθη στην Αρμενία, αλλά αργότερα αφέθηκε ελεύθερος αφού η Αρμενία και το Καζακστάν δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τους όρους έκδοσής του. Ο Β.Μ. ήταν ακόμα στο Καζακστάν, και τον Μάιο του 2006 ένα περιφερειακό δικαστήριο του Καζακστάν τον έκρινε ένοχο για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως σε σχέση με το περιστατικό.

Στις 8 Ιουλίου 2008, ο κ. Ter-Sargsyan κατηγορήθηκε για το παραπάνω έγκλημα με βάση την αρμενική νομοθεσία. Κατά τη διάρκεια της έρευνας από τις αρχές της Αρμενίας, ο προσφεύγων κατέθεσε πρόταση να εξετάσει 6 από τους μάρτυρες οι οποίοι είχαν καταθέσει ενώπιον των αρχών του Καζακστάν. Η πρόταση απορρίφθηκε, καθώς ο ανακριτής έκρινε ότι οι εν λόγω μάρτυρες είχαν ανασκευάσει τις δηλώσεις τους κατά του κ. Ter-Sargsyan κατά τη διάρκεια της έρευνας, καθώς και στη δίκη του Β.Μ. Αφού ο προσφεύγων καταδικάστηκε, ζήτησε η υπόθεσή του να παραπεμφθεί για περαιτέρω έρευνα, προκειμένου να αντιμετωπίσει 6 από τους μάρτυρες αναφορικά με τις διαφορές γραπτές καταθέσεις τους. Το Νότιο Ποινικό Δικαστήριο της Αρμενίας, ενώπιον του οποίου κατατέθηκε η προσφυγή, δεν απάντησε ποτέ.

Στη δίκη του Ter- Sargsyan, κανένας από τους 11 μάρτυρες δεν εμφανίστηκε. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι το δικαστήριο απέστειλε Κλήση σε όλους τους 11 μάρτυρες που διαμένουν στο Καζακστάν, αλλά δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με τρεις από αυτούς και οι άλλοι οκτώ υπέβαλαν δηλώσεις ως προς το γιατί δεν μπορούσαν να παραστούν στη δίκη του κ. Ter-Sargsyan.

Ο προσφεύγων ισχυρίζεται ότι κανένας από τους μάρτυρες δεν έλαβε την κατάλληλη Κλήση και ότι η χήρα του θύματος είχε παραστεί στην προπαρασκευαστική ακροαματική διαδικασία πριν από τη δίκη του και υποβλήθηκαν μαρτυρίες από πέντε μόνο μάρτυρες. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της δίκης ο προσφεύγων ζήτησε να εξετάσει τις ηχογραφήσεις από τη σκηνή του εγκλήματος, οι οποίες είχαν γίνει δεκτές ως αποδεικτικά στοιχεία, αλλά το αίτημα αυτό απορρίφθηκε.

Στις 19 Ιουνίου 2009, το Περιφερειακό Δικαστήριο αποφάνθηκε υπέρ της ενοχής του Ter-Sargsyan για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως. Η ετυμηγορία του δικαστηρίου βασίστηκε στις δηλώσεις των 11 μαρτύρων και στο βίντεο από την σκηνή του εγκλήματος ως αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με την ενοχή του Ter-Sargsyan.

Ο προσφεύγων άσκησε έφεση. Το Ποινικό Εφετείο επικύρωσε την καταδίκη του, κρίνοντας ότι οι εν λόγω μάρτυρες είχαν κληθεί προσηκόντως και είχαν αναφέρει βάσιμους λόγους για να μην παραστούν στο δικαστήριο.

Στις 12 Νοεμβρίου 2009, ο Άρειος Πάγος απέρριψε την αναίρεση του προσφεύγοντος.

Βασιζόμενος στο άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) και στο άρθρο 6 § 3 (δ) (δικαίωμα να παραστεί σε δίκη και για εξέταση μαρτύρων) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ο προσφεύγων κατήγγειλε ότι δεν είχε την ευκαιρία να εξετάσει τους μάρτυρες που είχαν καταθέσει στοιχεία εναντίον του και ότι το βίντεο – που ήταν μέρος των αποδεικτικών στοιχείων- δεν είχε εξεταστεί ενώπιον του δικαστηρίου.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Α) Ως προς την εξέταση των μαρτύρων:

Το Δικαστήριο παρατηρεί ότι o προσφεύγων δεν είχε τη δυνατότητα να εξετάσει τους μάρτυρες σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας. Είναι αλήθεια ότι o προσφεύγων δεν μετείχε στην ποινική διαδικασία εναντίον του στο Καζακστάν για λόγους που δεν οφείλονται στις αρχές. Ως εκ τούτου, δεν είχε την ευκαιρία να εξετάσει τους εν λόγω μάρτυρες είτε στο προδικαστικό στάδιο, όταν έκαναν καταθέσεις ή σε μεταγενέστερα στάδια της διαδικασίας στο Καζακστάν. Το Δικαστήριο σημειώνει, ωστόσο, ότι o προσφεύγων τελικά στερήθηκε της δυνατότητας εξέτασης των μαρτύρων κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας εναντίον του στην Αρμενία, συμπεριλαμβανομένης και της δίκης του. Το Δικαστήριο σημειώνει περαιτέρω ότι δεν ελήφθησαν διαδικαστικά μέτρα για να αντισταθμιστεί η έλλειψη ευκαιριών για να εξετάσει τους μάρτυρες στη δίκη. Επιπλέον, το δικαστήριο δεν εξέτασε την αξιοπιστία των μαρτύρων που απουσίαζαν και την αξιοπιστία των δηλώσεών τους με προσεκτικό τρόπο και απλά αναφέρονται ως αποδεικτικά στοιχεία που τεκμηριώνουν την ενοχή του προσφεύγοντος. Οι ανωτέρω σκέψεις αρκούν για να μπορέσει το Δικαστήριο να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι o προσφεύγων περιορίστηκε χωρίς εύλογη αιτία στο δικαίωμά του να εξετάσει τους μάρτυρες, των οποίων η μαρτυρία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη καταδίκη του. Ως εκ τούτου, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 3 (δ) σε συνδυασμό με το άρθρο 6 § 1 της Σύμβασης από την άποψη αυτή.

Β) Ως προς την άρνηση του δικαστηρίου της ουσίας να εξετάσει τα βίντεο:

Το Δικαστήριο επαναλαμβάνει ότι η έννοια της δίκαιης δίκης συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα σε κατ’ αντιμωλία δίκη ποινικής υπόθεσης, ότι πρέπει να δοθεί τόσο στην κατηγορούσα αρχή όσο και στην υπεράσπιση η ευκαιρία να έχουν γνώση και να σχολιάσουν με τις παρατηρήσεις τα αποδεικτικά στοιχεία που προσκομίστηκαν από το άλλο μέρος.

Το Δικαστήριο παρατηρεί ότι στην απόφασή του το εθνικό δικαστήριο αναφέρει δύο βίντεο, ήτοι αποδεικτικά στοιχεία που τεκμηριώνουν την ενοχή του προσφεύγοντος, χωρίς περαιτέρω αιτιολογία η οποία θα μπορέσει το Δικαστήριο να καθορίσει την αποδεικτική αξία σε αυτό το κομμάτι των αποδεικτικών στοιχείων. Το Δικαστήριο παρατηρεί, εξάλλου, ότι η υπεράσπιση ζήτησε αυτές οι βιντεοσκοπήσεις να εξεταστούν, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα βοηθήσει το δικαστήριο για τον καθορισμό ορισμένων πραγματικών περιστατικών τα οποία, κατά τη γνώμη της, θα μπορούσαν να έχουν επηρεάσει την απόφαση του δικαστηρίου.

Ελλείψει οποιασδήποτε αιτιολογίας από τα εγχώρια δικαστήρια όσον αφορά την αποδεικτική αξία των βιντεοσκοπήσεων, το Δικαστήριο δεν είναι διατεθειμένο να προβεί σε εικασίες σχετικά με το βαθμό επιρροής που οι μαγνητοσκοπήσεις αυτές είχαν στην απόφαση του δικαστηρίου. Παρ’ όλα αυτά, το ΕΔΔΑ σημειώνει ότι οι μαγνητοσκοπήσεις είχαν γυριστεί την ημέρα των γεγονότων και έγιναν δεκτές ως αποδείξεις σε βάρος του προσφεύγοντος χωρίς να έχουν εξεταστεί κατά τη διάρκεια της δίκης, η οποία πράγματι στέρησε από την υπεράσπιση την ευκαιρία να προβάλει τα επιχειρήματά σε σχέση με αυτά.

Παρ’ όλα αυτά, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι η μη εξέταση των εγγραφών βίντεο από το αρμενικό δικαστήριο στη δίκη προκειμένου να έχει δική του εκτίμηση των αποδεικτικών αυτών στοιχείων δεν ήταν σύμφωνη με τις απαιτήσεις της κατ’ αντιμωλία διαδικασίας του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης, δεδομένου ότι η υπεράσπιση τελικά στερήθηκε κάθε δυνατότητας να σχολιάσει αυτό το κομμάτι των αποδεικτικών στοιχείων. Ως εκ τούτου, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης σε αυτό το σημείο.

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 3.100 ευρώ για ηθική του βλάβη.