Οι αυστηρές ποινές εκτός του πλαισίου της δίκαιης δίκης

ΑΠΟΦΑΣΗ:

Gülcü κατά Τουρκίας της 6.6.2016 (αρ. προσφ. 17526/10)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Η επιβολή σε ανήλικο 15 ετών για τη συμμετοχή του στο ΡΚΚ και για διάδοση προπαγάνδας ποινές φυλάκισης  4 χρόνων, 8 μηνών και 20 ημερών κατά το ΕΔΔΑ είναι εξαιρετικά αυστηρές. Τα εθνικά δικαστήρια παρέλειψαν να λάβουν υπ΄ όψιν τους το νεαρό της ηλικίας του, τόσο κατά τη προσωρινή του κράτηση του όσο και κατά την επιβολή της ποινής, ούτε αναζητήθηκαν εναλλακτικές μέθοδοι κράτησης .  Το Στρασβούργο  δέχθηκε ότι δεδομένης της ηλικίας του, η σκληρότητα της επιβληθείσας ποινής δεν μπορούσε να θεωρηθεί ανάλογη προς τους επιδιωκόμενους νόμιμους σκοπούς, και συγκεκριμένα ως προς τη πρόληψη της διαταραχής και της εγκληματικότητας και την προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών τρίτων. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ποινικές καταδίκες του ανήλικου προσφεύγοντος δεν ήταν «αναγκαίες σε μια δημοκρατική κοινωνία». Παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της ΕΣ-ΔΑ.

ΣΧΟΛΙΟ-ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ:

Οι αυστηρές ποινές και ο μεγάλος χρόνος προσωρινής κράτησης παραβιάζουν την δίκαιη δίκη.

ΔΙΑΤΑΞΗ:

Άρθρο 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) της ΕΣΔΑ.

Άρθρο 11( Ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι) της ΕΣΔΑ.

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ:

Ο προσφεύγων, Ferit Gülcü, είναι Τούρκος υπήκοος. Τον Ιούλιο του 2008 ο κ Gülcü, ηλικίας τότε 15 ετών, συνελήφθη και τέθηκε σε προσωρινή κράτηση, όταν αναγνωρίστηκε σε ένα βίντεο να ρίχνει πέτρες στους αστυνομικούς κατά τη διάρκεια διαδήλωσης διαμαρτυρίας για τις συνθήκες κράτησης του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ηγέτη του PKK, στο Diyarbakır.

Στις επακόλουθες εσωτερικές διαδικασίες παραδέχτηκε ότι είχε φωνάξει το σύνθημα «Ζήτω ο Πρόεδρος Οτσαλάν» και είχε ρίξει πέτρες στην αστυνομία, όταν αυτή επενέβη, αλλά δήλωσε ότι δεν είχε καμία σχέση με το ΡΚΚ και είχε απλά παγιδευτεί μέσα στο πλήθος κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης. Στη συνέχεια όμως καταδικάστηκε το Νοέμβριο του 2008 από το Κακουργιοδικείο του Diyarbakır, ως μέλος του PKK, για διάδοση προπαγάνδας σχετικά με την υποστήριξη τρομοκρατικής οργάνωσης και για αντίσταση στην αστυνομία.

Ο κ. Gülcü, ο οποίος πέρασε τρεις μήνες και 20 ημέρες υπό προσωρινή κράτηση πριν από την καταδίκη του, καταδικάστηκε τελικώς σε συνολική ποινή κάθειρξης 7 ετών και 6 μηνών για όλες τις κατηγορίες. Έκτισε μέρος της ποινής (ένα έτος και οκτώ μήνες) προτού αφεθεί ελεύθερος τον Ιούλιο του 2010, όταν αποφασίστηκε να επαναξιολογηθεί η υπόθεσή του ενόψει ορισμένων τροποποιήσεων του νόμου σχετικά με ανήλικους παραβάτες.

Η περίπτωσή του συνεπώς επαναξιολογήθηκε από το δικαστήριο Ανηλίκων του Diyarbakır, το οποίο, με απόφαση του Δεκεμβρίου 2012,τον απάλλαξε από την κατηγορία της συμμετοχής σε τρομοκρατική οργάνωση, αλλά τον καταδίκασε για διάδοση προπαγάνδας για την υποστήριξη τρομοκρατικής οργάνωσης, συμμετοχή σε διαδήλωση και για αντίσταση και παρεμπόδιση δυνάμεων ασφαλείας. Η ετυμηγορία του δικαστηρίου ανεστάλη με την προϋπόθεση ότι δεν θα διέπραττε νέα αξιόποινη πράξη εντός των επόμενων τριών ετών.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Το ΕΔΔΑ απεφάνθη ότι ακόμη και αν ο κ. Gülcü είχε καταδικαστεί για πράξη βίας κατά των αστυνομικών, τίποτα δεν αποδεικνύει πως συμμετείχε στη διαδήλωση με βίαιες προθέσεις. Ούτε προκύπτει από τη δικογραφία ότι οι διοργανωτές της διαδήλωσης είχαν καμιά άλλη πρόθεση πέρα από μια ειρηνική συνάθροιση. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι ο κ. Gülcü απολάμβανε της προστασίας του άρθρου 11 της Σύμβασης.

Επιπλέον, ακόμη και αν αφέθηκε ελεύθερος από τη φυλακή τον Ιούλιο του 2010 και η απόφαση του Δικαστηρίου Ανηλίκων ήταν πιο ευνοϊκή για αυτόν από την αρχική απόφαση του Κακουργιοδικείου, ο προσφεύγων είχε παρ’ όλα αυτά στερηθεί της ελευθερίας του για περισσότερο από δύο χρόνια, εν αναμονή της ποινικής διαδικασίας εναντίον του, χωρίς να έχει υπάρξει καμία απόδειξη ή προσφυγή για την υποτιθέμενη παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία του συνέρχεσθαι. Η επαναξιολόγηση της καταδίκης και της ποινής του δεν είχε ως αποτέλεσμα ο κ. Gülcü να μη χαρακτηριστεί ως θύμα.

Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο θεώρησε ότι οι ποινικές καταδίκες του προσφεύγοντος για συμμετοχή στο ΡΚΚ, για διάδοση προπαγάνδας, για υποστήριξη της εν λόγω οργάνωσης και αντίσταση στην αστυνομία, καθώς και οι ποινές φυλάκισης και κράτησης του για δύο χρόνια, συνιστούσαν παρέμβαση στο δικαίωμά της ελευθερίας του συνέρχεσθαι. Επιπλέον, η παρέμβαση είχε μια νομική βάση και είχε επιδιωχθεί ο θεμιτός σκοπός της πρόληψης των διαταραχών και της εγκληματικότητας και της προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων.

Το Δικαστήριο διαπίστωσε την εξαιρετική αυστηρότητα των ποινών ως προς τον κ. Gülcü για τη συμμετοχή του στο ΡΚΚ και για διάδοση προπαγάνδας – συνολικά 4 χρόνια, 8 μήνες και 20 ημέρες φυλάκιση, όντας μόλις 15 χρονών κατά τη στιγμή του συμβάντος. Τα εθνικά δικαστήρια ωστόσο παρέλειψαν να λάβουν υπ’ όψιν τους το νεαρό της ηλικίας του, τόσο κατά τη προφυλάκισή του όσο και κατά την επιβολή της ποινής. Ούτε υποστηρίχθηκε από τη Κυβέρνηση, η αναζήτηση εναλλακτικών μεθόδων κράτησης ή ότι η φυλάκιση του κ. Gülcü είχε χρησιμοποιηθεί ως η έσχατη λύση, σύμφωνα με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το εθνικό δίκαιο και ορισμένες διεθνείς συμβάσεις (ιδίως, το άρθρο 37 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού και το Γενικό Σχόλιο Νο 10 (2007), σύμφωνα με το οποίο η σύλληψη, κράτηση ή φυλάκιση ενός παιδιού μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο ως έσχατο μέτρο και να είναι όσο δυνατόν μικρότερης χρονικής περιόδου γίνεται).

Αναφορικά με τη ποινή που του επιβλήθηκε (2 χρόνια, 9 μήνες και 10 μέρες) για το περιστατικό όπου πετούσε πέτρες κατά των αστυνομικών αρχών, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι οι αρχές είχαν ευρεία διακριτική ευχέρεια («ένα ευρύτερο περιθώριο εκτίμησης»), κατά την εξέταση ανάγκης παρέμβασης σχετικά με τα δικαιώματα του άρθρου 11 όσων εμπλέκονταν σε τέτοιες κατακριτέες πράξεις. Ωστόσο, δεδομένης της ηλικίας του κ. Gülcü, η σκληρότητα της επιβληθείσας ποινής δεν μπορούσε να θεωρηθεί ανάλογη προς τους επιδιωκόμενους νόμιμους σκοπούς, και συγκεκριμένα ως προς τη πρόληψη της διαταραχής και της εγκληματικότητας και την προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών τρίτων.

Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ποινικές καταδίκες του κ. Gülcü για συμμετοχή και ένταξη στο ΡΚΚ, για διάδοση προπαγάνδας ως προς τους στόχους του PKK και της αντίστασης του ως προς τις αστυνομικές αρχές, καθώς και η ποινή φυλάκιση που του επιβλήθηκε και η προσωρινή του κράτηση του για δύο χρόνια, δεν ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία».