Η μη διεξοδική δικαστική έρευνα για την επιδίκαση της επιμέλειας του παιδιού στην μητέρα παραβίασε το δικαίωμα του πατέρα και του παιδιού στην οικογενειακή ζωή.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Petrov και X κατά Ρωσίας της 23.10.2018 (αρ. προσφ. 23608/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Επιμέλεια τέκνου. Μη σχετικοί και επαρκείς λόγοι που να θεμελιώνουν την επιδίκαση της επιμέλειας, του παιδιού στην μητέρα και όχι στον πατέρα. Δεν ζητήθηκε πραγματογνωμοσύνη, ούτε εξετάστηκε το αίτημα του πατέρα, ούτε λήφθηκαν υπόψη τα ιατρικά έγγραφα ως αποδεικτικά στοιχεία. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η εξέταση της υπόθεσης από τα εθνικά δικαστήρια δεν ήταν αρκετά διεξοδική και επομένως υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος στην οικογενειακή ζωή του πατέρα και του παιδιού. Ωστόσο, δεν υπήρξε διαφορετική μεταχείριση του πατέρα λόγω του φύλου του, δεδομένου ότι η εγχώρια απόφαση δεν στηριζόταν σε ένα γενικότερο πλαίσιο εύνοιας των μητέρων.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 8
Άρθρο 14
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες, Daniil Petrov και X, πατέρας και γιος, είναι Ρώσοι υπήκοοι οι οποίοι γεννήθηκαν το 1975 και 2012. Ο κ. Petrov ζει στην Αγία Πετρούπολη, ενώ ο γιος του ζει στην περιοχή της Μόσχας.
Η υπόθεση αφορούσε τις νομικές προσπάθειες του κ. Petrov να αποκτήσει την επιμέλεια του υιού του.
Η σύζυγος του κ. Petrov έφυγε από το σπίτι τους τον Απρίλιο του 2013, παίρνοντας το γιο τους μαζί της για να ζήσει στο Nizhniy Novgorod, 1.000 χλμ. μακριά. Έπειτα, άσκησε αγωγή διαζυγίου ενώπιον δικαστηρίου και υπέβαλε αίτημα για έκδοση απόφασης για την επιμέλεια του υιού τους. Τα δικαστήρια εξέδωσαν το διαζύγιο και έκαναν δεκτή την αίτησή της για απόφαση διαμονής τον Απρίλιο του 2014. Βασίστηκε σε μια έκθεση από τις αρχές παιδικής φροντίδας του Nizhniy Novgorod στην οποία διαπιστώνονταν ότι ήταν καλύτερο για τον X, δεδομένης της νεαρής ηλικίας του, να ζήσει με τη μητέρα του. Οι αρχές παιδικής φροντίδας επίσης αξιολόγησαν τις συνθήκες διαβίωσης και την οικονομική κατάσταση της μητέρας, τις οποίες έκριναν καλές, και έλαβαν υπόψη ότι ήταν ακόμα σε γονική άδεια και εξακολουθούσε να θηλάζει.
Ο κ. Petrov άσκησε έφεση υποστηρίζοντας ότι η πόλη της Αγίας Πετρούπολης προσέφερε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και ευκαιρίες για την ανάπτυξη παιδιών. Υποστήριξε επίσης ότι υπήρχαν έγγραφα που αποδείκνυαν ότι η πρώην σύζυγός του δεν θηλάζει πλέον και ουτε είναι πλέον σε γονική άδεια, αλλά είχε ξαναρχίσει την εργασία. Ωστόσο, τα δικαστήρια επικύρωσαν την απόφαση του Απριλίου 2014.
Στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής, τα εθνικά δικαστήρια αρνήθηκαν να εξετάσουν την αίτηση του Petrov για την έκδοση απόφασης διαμονής αναφορικά με τον υιό του διαπιστώνοντας ότι η αξίωσή του είχε υποβληθεί πολύ αργά.
Σε χωριστή διαδικασία, δόθηκαν στον κ. Petrov δικαιώματα επικοινωνίας και του χορηγήθηκε αποζημίωση για την υπερβολική διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών.
Στηριζόμενος στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής), οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν ότι τα δικαστήρια δεν παρείχαν σχετικούς και επαρκείς λόγους για την απόφασή τους να εκδώσουν απόφαση διαμονής υπέρ της μητέρας. Επικαλούμενοι το άρθρο 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8, διαμαρτυρήθηκαν επίσης ότι η απόφαση επέρχονταν σε διάκριση λόγω φύλου, ισχυριζόμενοι ότι οι αποφάσεις που αφορούν την επιμέλεια των παιδιών ήταν υπέρ των μητέρων.
Τέλος, οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν σύμφωνα με το άρθρο 34 (δικαίωμα ατομικής προσφυγής) και το άρθρο 38 (υποχρέωση παροχής των αναγκαίων μέσων για την εξέταση της υπόθεσης) ότι ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην υπόθεση τους ήταν προκατειλημμένος και είχε αποκρύψει ορισμένα έγγραφα επειδή είχε στενή σχέση με τον πατέρα της πρώην συζύγου του κ. Petrov.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….
α) Επί του παραδεκτού.
Η Κυβέρνηση δεν αμφισβήτησε ότι ο πρώτος προσφεύγων είχε τη δυνατότητα να υποβάλει προσφυγή για λογαριασμό του ανηλίκου γιου του. Δεδομένου ότι ο πρώτος προσφεύγων είχε τη γονική μέριμνα του δεύτερου προσφεύγοντος, το Δικαστήριο έκρινε ότι είχε ενεργήσει εκ μέρους του γιου του.
β) Επί της ουσίας.
Η απόφαση περί απόφασης για την επιμέλεια υπέρ της μητέρας συνιστούσε παρέμβαση η οποία στηριζόταν στο εσωτερικό δίκαιο και επιδίωκε τον θεμιτό σκοπό της προστασίας των δικαιωμάτων των άλλων. Όσον αφορά την αναγκαιότητα της παρέμβασης, οι εθνικές αρχές δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να εκδώσουν απόφαση διαμονής υπέρ ενός από τους δύο χωρισμένους γονείς, δεδομένου ότι ο εγχώριος νόμος δεν προέβλεπε τη δυνατότητα να εκδοθεί κοινή απόφαση επιμέλειας.
Δεν ζητήθηκε ποτέ πραγματογνωμοσύνη για σημαντικά ζητήματα όπως η σχέση του παιδιού με τον κάθε γονέα του, τις ικανότητες του κάθε γονέα ή αν ήταν δυνατόν, λόγω της ηλικίας του και της ωριμότητάς του, να ζητηθεί να εξεταστεί ενώπιον δικαστηρίου, ενδεχομένως με τη βοήθεια ειδικού στην παιδική ψυχολογία. Οι εκθέσεις που εκδόθηκαν από τις αρχές δεν μπορούσαν να αντικαταστήσουν μια πλήρη πραγματογνωμοσύνη αναφορικά με τις περιστάσεις της υπόθεσης των προσφευγόντων. Δεν υπήρχαν αποδείξεις ότι οι ειδικοί παιδικής φροντίδας του Nizhniy Novgorod, στους οποίους βασίστηκαν τα δικαστήρια, είχαν συναντήσει ποτέ το παιδί και αξιολογήσει τη στάση του απέναντι σε κάθε γονέα. Πράγματι, η έκθεσή τους περιοριζόταν στην αξιολόγηση των συνθηκών διαβίωσης και της οικονομικής κατάστασης της μητέρας του και στη δήλωσή της ότι ήταν σε γονική άδεια και θήλαζε. Μια άποψη των αρχών παιδικής φροντίδας της Αγίας Πετρούπολης διαπίστωσε ότι ήταν προς το συμφέρον του παιδιού να ζει με τον πατέρα του. Τα εγχώρια δικαστήρια δεν είχαν αιτιολογήσει γιατί προτίμησαν τη γνώμη των αρχών περί παιδικής φροντίδας του Nizhniy Novgorod από εκείνη των αρχών της Αγίας Πετρούπολης.
Τα εθνικά δικαστήρια αρνήθηκαν να εξετάσουν το αίτημα του πατέρα για έκδοση απόφασης διαμονής υπέρ του και να αποδεχθούν ως αποδεικτικό στοιχεία και να εξετάσουν τα ιατρικά αρχεία του παιδιού, από τα οποία προέκυπτε ότι είχε σταματήσει να θηλάζει. Το Εφετείο δεν απάντησε στο επιχείρημα του πατέρα, το οποίο στηρίζονταν σε αποδεικτικά στοιχεία, ότι η μητέρα δεν ήταν πλέον σε γονική άδεια και είχε ξαναρχίσει την εργασία της. Επιπλέον, τα εθνικά δικαστήρια απέρριψαν τα επιχειρήματα του πατέρα – υποστηριζόμενα από τις αρχές παιδικής φροντίδας της Αγίας Πετρούπολης – σχετικά με τις καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και τις καλύτερες ευκαιρίες για ανάπτυξη παιδιών στην Αγία Πετρούπολη, χωρίς την ύπαρξη αξιολόγησης επί της ουσίας καθώς θεωρήθηκε άσχετη.
Η εξέταση της υπόθεσης από τα εθνικά δικαστήρια δεν ήταν αρκετά διεξοδική. Ακολούθως, η διαδικασία λήψης αποφάσεων ήταν ανεπαρκής και, κατά συνέπεια, δεν επέτρεψε την προάσπιση των καλύτερων συμφερόντων του παιδιού. Μη τηρώντας τις αρχές της αναλογικότητας και της αποτελεσματικότητας, οι αρχές δεν είχαν εκπληρώσει το καθήκον τους να εξασφαλίσουν την πρακτική και αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων των προσφευγόντων, όπως απαιτούν τα άρθρα 1 και 8 της Σύμβασης. Οι εθνικές αρχές δεν προσκόμισαν σχετικούς και επαρκείς λόγους για την απόφασή τους να αποφανθούν υπέρ της μητέρας αναφορικά με την απόφαση. Παρά το περιθώριο εκτίμησης των εγχώριων αρχών, η παρέμβαση δεν ήταν ανάλογη προς τον επιδιωκόμενο νόμιμο στόχο.
Το ΕΔΔΑ έκρινε κατά πλειοψηφία (4 ψήφοι έναντι 3) ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ και επιδίκασε χρηματική ικανοποίηση για χρηματική βλάβη το ποσό των 12.500 ευρώ.
Το Δικαστήριο έκρινε ομόφωνα ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 14. Η απόφαση διαμονής δεν στηριζόταν σε ένα γενικό πλαίσιο εύνοιας των μητέρων και δεν υπήρξε καμία διαφορετική μεταχείριση λόγω φύλου ούτε στο νόμο, ούτε στις αποφάσεις που τον εφάρμοζαν. Το Δικαστήριο επίσης έκρινε ομόφωνα ότι το εναγόμενο κράτος δεν παρέβη τις υποχρεώσεις που φέρει σύμφωνα με τα άρθρα 34 και 38 της Σύμβασης(επιμέλεια echrcaselaw.com).
