Η άσκηση κριτικής από τους δικαστές και το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης

ΑΠΟΦΑΣΗ:

Baka κατά Ουγγαρίας  της 23.06.2016 (αριθμ. προσφ. 20261/12)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Ο προσφεύγων είναι δικαστικός λειτουργός, ο οποίος μάλιστα είχε διατελέσει  και ο ίδιος μέλος του Δικαστηρίου του Στρασβούργου.  Η κρινόμενη υπόθεση αφορά σε  μείωση της θητείας του ως Προέδρου Ανωτάτου Δικαστηρίου κατά 3,5 χρόνια μετά την κριτική που άσκησε στην κυβερνητική πολιτική για τους δικαστές. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η πρόωρη λήξη της θητείας του  ανώτατου δικαστή του προκλήθηκε λόγω των απόψεων και της κριτικής που είχε δημοσίως εκφράσει αποτελούσε  πλήγμα στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και συνιστούσε ευθεία επέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος  της ελευθερίας της έκφρασης. Υπό αυτό το πρίσμα το Στρασβούργο καταδίκασε την Ουγγαρία για παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.

ΣΧΟΛΙΟ-ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ:

Το Στρασβούργο προστατεύει την ασκουμένη κριτική των δικαστών για το δικαστικό σύστημα. Η πρόωρη λήξη της θητείας δικαστή εξαιτίας της εξωτερίκευσης των απόψεών του παραβιάζει το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ.

ΔΙΑΤΑΞΗ:

Άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης) της ΕΣΔΑ.

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ:

Ο προσφεύγων, András Baka, είναι Ούγγρος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1952 και ζει στη Βουδαπέστη. Ο κ. Baka, πρώην δικαστής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1991-2008), εξελέγη στις 22 του Ιουνίου του 2009 από το Κοινοβούλιο της Ουγγαρίας ως Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ουγγαρίας («το Ανώτατο Δικαστήριο”). Ο χρόνος της θητείας του ήταν  6 χρόνια, και ο οποίος θα ολοκληρωνόταν στις 22 Ιουνίου 2015. Πρέπει να σημειωθεί ότι ex officio ήταν επίσης επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Δικαιοσύνης και είχε νομική υποχρέωση να εκφράζει τη γνώμη του σχετικά με νομοσχέδια που επηρεάζουν το δικαστικό σώμα. Μεταξύ του Φεβρουαρίου και του Νοεμβρίου του 2011 o κ. Baka άσκησε κριτική επί διαφόρων νομοθετικών μεταρρυθμίσεων   σχετικά με τα δικαστήρια, συμπεριλαμβανομένου της πρότασης μείωσης της ηλικίας συνταξιοδότησης των δικαστών από 70 στα 62 χρόνια. Ο ίδιος εξέφρασε τις απόψεις του με τη δημοσίευση εκθέσεων ή με ανακοινώσεις, καθώς και σε ομιλίες του στο Κοινοβούλιο.

Από τον Απρίλιο του 2010, πραγματοποιήθηκε ένα πρόγραμμα συνταγματικής μεταρρύθμισης στην Ουγγαρία. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, τον Δεκέμβριο του 2011, εγκρίθηκαν οι μεταβατικές διατάξεις του νέου ουγγρικού Συντάγματος (Θεμελιώδης Νόμος της Ουγγαρίας του 2011), υπό την προϋπόθεση ότι η Kúria (το ιστορικό όνομα του ανώτατου δικαστηρίου της Ουγγαρίας) θα ήταν ο νόμιμος διάδοχος του Ανωτάτου Δικαστηρίου και ότι η προεδρία του Ανώτατου Δικαστηρίου θα έληγε με την έναρξη ισχύος του Θεμελιώδη Νόμου. Κατά συνέπεια, η προεδρία του κ Baka  θα έληγε την 1η Ιανουαρίου 2012 – δηλαδή 3,5 χρόνια πριν από την αναμενόμενη ημερομηνία λήξης. Ως αποτέλεσμα, ο προσφεύγων  να απωλέσει την αποζημίωση που δικαιούτο ως Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, καθώς και κάποια προνόμια και ασυλίες.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Το Στρασβούργο σημείωσε ότι ο κ. Baka, μέσω της επαγγελματικής του ιδιότητας, είχε εκφράσει δημόσια τις απόψεις του για διάφορες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που θα επηρέαζαν τη σύσταση του δικαστικού σώματος, και πιο συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 3.11.2011. Λίγο μετά την ομιλία του, οι προτάσεις να τερματιστεί η θητεία του κ. Baka ως Πρόεδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου είχαν δημοσιοποιηθεί και υποβληθεί στο Κοινοβούλιο, και εγκρίθηκαν εντός ενός εντυπωσιακά σύντομου χρονικού διαστήματος. Στις 09.11.2011, ο Κανονισμός για την Οργάνωση και Διοίκηση των Δικαστηρίων τροποποιήθηκε και εισήχθη ένα νέο κριτήριο αναφορικά με την επιλογή  του Προέδρου της Kúria, με αποτέλεσμα ο κ. Baka να μην είναι πλέον επιλέξιμος. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η πρόωρη λήξη της θητείας του κ. Baka του προκλήθηκε λόγω των απόψεων και της κριτικής που είχε δημοσίως εκφράσει, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πρόωρη λήξη της θητείας του προσφεύγοντα   αποτελούσε επέμβαση στην άσκηση του δικαιώματός   του της ελευθερίας της έκφρασης.

Αναφορικά με την αιτιολόγηση της παρέμβασης, η κυβέρνηση υποστήριξε πως ο θεμιτός στόχος από τη πρόωρη λήξη της θητείας του κ. Baka είχε ως σκοπό τη εγγύηση της αρχής και της αμεροληψίας της δικαστικής εξουσίας. Το Δικαστήριο έκρινε ότι ένα συμβαλλόμενο κράτος δεν μπορούσε νομίμως να επικαλεστεί την αρχή της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας, προκειμένου να δικαιολογήσει ένα μέτρο, όπως η πρόωρη λήξη της θητείας προέδρου  δικαστηρίου για λόγους που δεν είχαν κατοχυρωθεί με νόμο και η οποία δεν λάμβανε χώρα λόγω επαγγελματικής ανεπάρκειας ή παραπτώματος του δικαστή. Κατά την κρίση του Στρασβούργου, αυτό το μέτρο δεν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει την αρχή της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας, δεδομένου ότι ήταν συνέπεια της άσκησης του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης του κ. Baka.

Υπό τις ανωτέρω συνθήκες, το Δικαστήριο έκρινε ότι η πρόωρη λήξη της θητείας του προσφεύγοντα, δεν εξυπηρετούσε το στόχο της διατήρησης της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας, αλλά αντιθέτως ήταν αντίθετη και ασυμβίβαστη με το σκοπό αυτό, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παρέμβαση δεν είχε επιδιώξει το θεμιτό σκοπό.

Επιπλέον, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο κ. Baka είχε εκφράσει τις απόψεις και τη κριτική  του για τις συνταγματικές και νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που θα επηρέαζαν το σύστημα δικαιοσύνης, αναφορικά με τη λειτουργία και τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, την ανεξαρτησία και τη μονιμότητα των δικαστών και τη μείωση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης για τους δικαστές. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι δηλώσεις του κ. Baka δεν προχώρησαν πέρα ​​από τα όρια της απλής κριτικής που του επέτρεπε το αξίωμά του και σαφώς αφορούσαν μια συζήτηση σχετικά με θέματα δημοσίου συμφέροντος. Θα έπρεπε ως εκ τούτου να χορηγηθεί στον κ. Baka υψηλός βαθμός προστασίας αναφορικά με το δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης. Επιπλέον, αν και ο κ. Baka παρέμεινε   ως δικαστής και πρόεδρος των αστικών υποθέσεων της νέας Kúria, είχε εκτοπιστεί παρ’ όλα αυτά από το γραφείο του Προέδρου   του Ανωτάτου Δικαστηρίου 3,5 χρόνια πριν το τέλος της θητείας του. Σύμφωνα με τη κρίση του Δικαστηρίου , η κατάσταση αυτή δεν ήταν συμβατή με τη φύση του δικαστικού λειτουργήματος ως ανεξάρτητο σώμα της κρατικής εξουσίας, και με την αρχή της μονιμότητας των δικαστών, η οποία αποτελούσε βασικό στοιχείο για τη διατήρηση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης.

Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο έκρινε ότι η πρόωρη απομάκρυνση του προσφεύγοντα  από τη θέση του Προέδρου   του Ανώτατου Δικαστηρίου ερχόταν σε αντίθεση με το σκοπό της διατήρησης της ανεξαρτησίας του δικαστικού σώματος. Τέλος, η πρόωρη λήξη της θητείας του κ Μπάκα επέφερε αναμφίβολα αρνητικό κλίμα και είχε ως αποτέλεσμα  την αποθάρρυνση συμμετοχής όχι μόνο του κ. Baka, αλλά και άλλων δικαστών σε δημόσιες συζητήσεις αναφορικά με νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που θα επηρέαζαν το δικαστικό σύστημα και αφορούσαν την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας.

Αναφορικά με τη διαδικαστική πτυχή, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στο δικαίωμα άσκησης της ελευθερίας της έκφρασης του κ. Baka δεν είχε συνοδεύονταν από αποτελεσματικές και επαρκείς εγγυήσεις κατά καταχρηστικών ενεργειών.

Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι λόγοι που επικαλείται το εναγόμενο κράτος δεν θα μπορούσε να θεωρηθούν ως επαρκείς για να δείξουν  ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα  ελευθερίας της έκφρασης του κ. Baka ήταν αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία. Ως εκ τούτου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10 της Σύμβασης.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ουγγαρία όφειλε να καταβάλει στον προσφεύγοντα  70.000 ευρώ για αποζημίωση και για ηθική βλάβη και 30.000 ευρώ για δικαστικά έξοδα και δαπάνες.