Η παραμονή κρατουμένων στα κελιά για 23 ώρες τη μέρα συνιστά εξευτελιστική μεταχείριση. Η νομοθεσία για την προσωρινή κράτηση πρέπει να προβλέπει με ακρίβεια τη διάρκειά της
ΑΠΟΦΑΣΗ
Bigović κατά Μαυροβουνίου της 19.03.2019 (αριθ. προσφ. 48343/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Εξευτελιστικές συνθήκες κράτησης. Κρατούμενος που καταδικάστηκε σε κάθειρξη 30 ετών για δολοφονία ενός ανακριτή παρέμενε επί 23 ώρες την ημέρα κλειδωμένος στο κελιά του και η μόνη τακτική δραστηριότητα εκτός του κελιού ήταν η άσκηση για μία ώρα την ημέρα. Έλλειψη επαρκούς πρόβλεψης της νομοθεσίας επιβολής προσωρινής κράτησης και παράνομη κράτηση του προσφεύγοντος, χωρίς να εκδοθεί νέα διάταξη που να παρατείνει την κράτησή του. Μη «επαρκείς» λόγοι για τη συνεχιζόμενη προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος για περίοδο μεγαλύτερη των 5 ετών. Παραβίαση των άρθρων 3 και 5 §§ 1 και 3 της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3
Άρθρο 5
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Ljubo Bigović είναι υπήκοος του Μαυροβουνίου ο οποίος γεννήθηκε το 1976. Σήμερα εκτίει 30ετή ποινή κάθειρξης στο Spuž (Μαυροβούνιο) για, μεταξύ άλλων, τη δολοφονία ενός ανακριτή.
Η υπόθεση αφορά τις καταγγελίες του για την κράτησή του, συμπεριλαμβανομένων κακών συνθηκών και ανεπαρκούς ιατρικής φροντίδας.
Ο προσφεύγων συνελήφθη τον Φεβρουάριο του 2006 και τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση λόγω του κινδύνου διαφυγής του. Η προσωρινή κράτησή του επεκτάθηκε κατά τα επόμενα 4 χρόνια και 7 μήνες για τους ίδιους λόγους. Μετά από αυτό, τα δικαστήρια έκριναν, επιπλέον, ότι η απελευθέρωσή του θα παραβίαζε σοβαρά τη δημόσια τάξη και ειρήνη. Καταδικάστηκε τελικά το 2012 και η απόφαση αυτή κατέστη αμετάκλητη το 2015.
Κατά τη διάρκεια της κράτησής του, υπέφερε από διάφορες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της ελκώδους κολίτιδας, καταρράκτη, προβλήματα με τα γόνατα και κατάθλιψη. Εξετάστηκε και έλαβε θεραπεία και από τους δύο ιατρούς των φυλακών και από εξωτερικούς ιατρούς, του είχαν συνταγογραφηθεί φάρμακα και ειδική διατροφή και είχε υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση.
Απέτυχε ανεπιτυχώς να απελευθερωθεί επανειλημμένα, κυρίως για λόγους υγείας, καταγγέλλοντας παράλληλα τη διάρκεια και την έλλειψη αναθεώρησης της προσωρινής κράτησής του καθώς και για ανεπαρκή ιατρική περίθαλψη και κακές συνθήκες κράτησης. Υπέβαλε τις ίδιες καταγγελίες κατά την άσκηση έφεσης κατά των καταδικαστικών αποφάσεών του ενώπιον των δικαστηρίων και, τέλος, ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου, επίσης χωρίς επιτυχία.
Στηριζόμενος στο άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, διαμαρτύρεται για τις συνθήκες της κράτησής του. Ισχυρίζεται, μεταξύ άλλων, υπερπληθυσμό των κελιών, με μόνο μία ώρα υπαίθρια άσκηση την ημέρα. Ισχυρίζεται περαιτέρω ότι επιδεινώθηκαν οι ασθένειες του κατά τη διάρκεια της κράτησής του και ότι η ιατρική περίθαλψη που έλαβε ήταν ανεπαρκής.
Καταγγέλλει επιπρόσθετα την κράτηση του σύμφωνα με το άρθρο 5 §§ 1 (γ), 3 και 4 (δικαίωμα στην ελευθερία και ασφάλεια) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης. Ισχυρίζεται κυρίως ότι η κράτηση του δεν επανεξετάστηκε σε τακτά χρονικά διαστήματα και συνεπώς ήταν παράνομη, ότι ήταν υπερβολικά μεγάλης διάρκειας, ότι δεν ήταν επαρκώς αιτιολογημένη και ότι τα δικαστήρια δεν εξέτασαν εγκαίρως τα αιτήματα αποφυλάκισης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Παραβίαση του άρθρου 3 (μεταχείριση) – όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης
Τα κελιά στις φυλακές που κρατούνταν ο προσφεύγων, περιείχαν μια ξεχωριστή αλλά χωρίς αυτονομία υγειονομική εγκατάσταση. Επιπλέον, οι κρατούμενοι περνούσαν 23 ώρες την ημέρα κλειδωμένοι στα κελιά τους. Η μόνη τακτική δραστηριότητα εκτός των κελιών ήταν η άσκηση για μία ώρα την ημέρα και υπήρχαν δύο ποδήλατα γυμναστικής σε δύο μικρά κελιά, τα οποία μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για μία ώρα την εβδομάδα από τους τρόφιμους που χρειάζονταν φυσική αποκατάσταση. Για το υπόλοιπο διάστημα, οι κρατούμενοι παρέμεναν σε κατάσταση αδράνειας στα κελιά τους. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι συνθήκες υπό τις οποίες ο προσφεύγων κρατήθηκε κατά την περίοδο μεταξύ Φεβρουαρίου 2006 και Αυγούστου 2009 στη φυλακή, παραβίασαν το άρθρο 3 της Σύμβασης.
Μη παραβίαση του άρθρου 3 – σχετικά με την ιατρική περίθαλψη
Κατά το ΕΔΔΑ, η παρουσία φυλάκων κατά τη διάρκεια των ιατρικών εξετάσεων, δεν αρκεί από μόνη της να επιτύχει επαρκή βαθμό σοβαρότητας ώστε να συνεπάγεται παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης.
Παραβίαση του άρθρου 5 § 1 (Ναστάζια 189-191…)
Το ΕΔΔΑ θεωρεί ότι η τήρηση των προβλεπόμενων προθεσμιών για την επανεξέταση των λόγων κράτησης είναι υψίστης σημασίας, ιδίως δεδομένου ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν ήταν υποχρεωμένα να προσδιορίζουν την ακριβή διάρκεια της κράτησης.
Το Δικαστήριο επαναλαμβάνει ότι, όταν πρόκειται για στέρηση της ελευθερίας, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τηρηθεί η γενική αρχή της ασφάλειας δικαίου. Είναι επομένως απαραίτητο να καθοριστούν σαφώς οι προϋποθέσεις στέρησης της ελευθερίας σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο και να προβλεφθεί ο ίδιος ο νόμος στην εφαρμογή του, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στο πρότυπο της «νομιμότητας» που ορίζει η Σύμβαση. Το πρότυπο αυτό απαιτεί να είναι κάθε νόμος επαρκώς προβλέψιμος, ώστε να επιτρέπει στον ενδιαφερόμενο, ενδεχομένως, με τις κατάλληλες συμβουλές, να προβλέψει, σε εύλογο βαθμό υπό τις περιστάσεις, τις συνέπειες που μπορεί να συνεπάγεται μια συγκεκριμένη ενέργεια.
Το Στρασβούργο θεωρεί ότι, εν προκειμένω, η ίδια η σχετική νομοθεσία ήταν σαφής. Ωστόσο, διαπιστώθηκε έλλειψη επαρκούς πρόβλεψης των Διατάξεων επιβολής κράτησης όσον αφορά τη δυνατότητα επανεξέτασης αυτής, και έλλειψη συνοχής σχετικά με το κατά πόσον ήταν υποχρεωτικές οι προθεσμίες για την επανεξέταση ή όχι. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο κρίνει ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 § 1 της Σύμβασης όσον αφορά τις περιόδους πέραν των δύο μηνών μετά την έκδοση του κατηγορητηρίου, χωρίς να εκδοθεί νέα διάταξη που να παρατείνει την κράτηση του προσφεύγοντος.
Παραβίαση του Άρθρου 5 § 3
Στην περίπτωση του προσφεύγοντος, ο κίνδυνος διαφυγής ήταν ο μοναδικός λόγος για τη συνεχιζόμενη κράτηση του μέχρι τις 30.12.2011, δηλαδή για 4 έτη και 7 μήνες. Μόνο τότε τα δικαστήρια έκριναν ότι η απελευθέρωση των κατηγορούμενων, συμπεριλαμβανομένου του προσφεύγοντος, θα παραβίαζε τη δημόσια τάξη και την ειρήνη. Ακόμα και τότε, οι αρχές χρησιμοποίησαν προδιατυπωμένες εκφράσεις και αρκετές φορές απλώς διευκρίνισαν ότι «οι λόγοι κράτησης εξακολουθούν να υφίστανται», χωρίς να αναφερθούν καθόλου σε λεπτομέρειες.
Το Δικαστήριο παρατηρεί επίσης ότι, εκτός από το γεγονός ότι ο προσφεύγων ήταν σχετικά νέος, τα δικαστήρια, κατά την παράταση της κράτησής του, δεν εξέτασαν την προσωπική του κατάσταση, όπως τον χαρακτήρα και τις συνήθειες του, τα περιουσιακά του στοιχεία, τους οικογενειακούς δεσμούς και τις διάφορες συνδέσεις του με τη χώρα στην οποία διώκεται. Αυτοί είναι όλοι οι παράγοντες υπό το πρίσμα των οποίων πρέπει να αξιολογηθεί ο κίνδυνος διαφυγής. Επιπλέον, το Δικαστήριο παρατηρεί ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν προέβησαν σε ρητή εκτίμηση σχετικά με την αναλογικότητα της συνεχιζόμενης κράτησης του προσφεύγοντος, ιδίως υπό το πρίσμα της κατάστασης της υγείας του και της εκπνοής του νόμιμου χρόνου.
Τέλος, οι αρχές είναι υποχρεωμένες, όταν αποφασίζουν για την απαλλαγή ή την κράτηση προσώπου, να εξετάζουν εναλλακτικά μέτρα για να εξασφαλίσουν την εμφάνισή του σε δίκη, το οποίο εν προκειμένω δεν έπραξαν.
Για τους προαναφερθέντες λόγους, το Δικαστήριο θεωρεί ότι οι αρχές παρατείναν την κράτηση του προσφεύγοντος για λόγους που δεν μπορούν να θεωρηθούν «επαρκείς», μη δικαιολογώντας έτσι τη συνεχιζόμενη στέρηση της ελευθερίας για περίοδο μεγαλύτερη των πέντε ετών. Επομένως, δεν είναι αναγκαίο να εξεταστεί κατά πόσον η διαδικασία εναντίον του διεξήχθη με τη δέουσα επιμέλεια.
Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 § 3 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση: 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη(επιμέλεια echrcaselaw.com).
