Η επιδείνωση των συνθηκών κράτησης κατά τη διάρκεια της απεργίας των υπαλλήλων των φυλακών, συνιστά εξευτελιστική μεταχείριση

ΑΠΟΦΑΣΗ

Clasens κατά Βελγίου της 28.05.2019 (αριθ. προσφ. 26564/16)

βλ. εδώ 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Εξευτελιστική μεταχείριση κρατουμένων. Απεργία φυλάκων σωφρονιστικού καταστήματος. Ο προσφεύγων ήταν κρατούμενος στη φυλακή  Ittre (Βέλγιο). Η απεργία των υπαλλήλων των φυλακών για διάστημα δύο μηνών, ανέστειλε την παροχή των υπηρεσιών που εξασφάλιζαν ανεκτό επίπεδο διαβίωσης των κρατουμένων όπως προαυλισμός, υγιεινή, επικοινωνία με συγγενείς και δικηγόρους. Ο προσφεύγων υπέστη άγχος και κατάθλιψη. Προσέφυγε στο Δικαστήριο το οποίο διέταξε με την απειλή προστίμου στο Βελγικό κράτος, την επαναφορά των απαιτούμενων συνθηκών διαβίωσης. Η απόφαση επικυρώθηκε από το Εφετείο, το κράτος όμως απέτυχε να την εφαρμόσει. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι υπήρχε εξευτελιστική μεταχείριση λόγω της επιδείνωσης των συνθηκών κράτησης, και παραβίαση του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής γιατί ο προσφεύγων δεν διέθετε στην πράξη ένα αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα ικανό να αποκαταστήσει την κατάσταση της οποίας υπήρξε θύμα.

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 3

Άρθρο 13

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων, ο John Clasens, είναι Βέλγος υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1983. Κρατείται στις φυλακές  Ittre (Βέλγιο), για εκτέλεση αμετάκλητης ποινικής καταδικαστικής απόφασης.

Τον Απρίλιο του 2016, η απεργία από τους φύλακες των φυλακών επηρέασε τις φυλακές. Σαν αποτέλεσμα, οι εγγυημένες ελάχιστες υπηρεσίες δεν παρέχονταν πλέον και το κοινό καθεστώς των φυλακών είχε ανασταλεί, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, ανάλογα με την φυλακή.

Τον Μάιο του 2016 ο προσφεύγων υπέβαλε επείγουσα αίτηση στον Πρόεδρο του Πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου (TPI), ζητώντας να διατάξει το βελγικό κράτος να επαναφέρει το κανονικό καθεστώς και διαμαρτυρήθηκε σχετικά με τις συνθήκες κράτησής του. Την επόμενη μέρα, ο Πρόεδρος του TPI έκανε δεκτό εν μέρει αυτό το αίτημα – διατάσσοντας το βελγικό κράτος να παράσχει ή / και να αποκαταστήσει διάφορες υπηρεσίες, υπό την επιφύλαξη ημερήσιας ποινής 10.000 ευρώ ανά αδίκημα για μη συμμόρφωση. Περίπου τρεις εβδομάδες αργότερα, εν όψει των δυσκολιών εκτέλεσης της απόφασης, ο προσφεύγων ζήτησε από το βελγικό κράτος να πληρώσει σχετικά με τις κυρώσεις. Το βελγικό κράτος άσκησε έφεση.

Τον Απρίλιο του 2017, το Εφετείο – στο οποίο το βελγικό κράτος είχε υποβάλει αίτηση κατά τη μεταβατική περίοδο – επικύρωσε το μεγαλύτερο μέρος της απόφασης του Προέδρου του TPI. Ωστόσο, μείωσε την ποινή σε 250 ευρώ ανά ημέρα. Στην απόφασή του το Εφετείο σημείωσε, ειδικότερα, ότι οι συνθήκες κράτησης των κρατουμένων είχαν επιδεινωθεί σημαντικά, κατά παράβαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.

Η απεργία στη φυλακή Ittre έληξε τον Ιούνιο του 2016. Το εποπτικό συμβούλιο της φυλακής προετοίμασε μία αναλυτική έκθεση σχετικά με τους όρους κράτησης στους οποίους υποβλήθηκαν οι κρατούμενοι. Από τις 7 έως 9 Μαΐου 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή τιμωρίας  (CPT) πραγματοποίησε επί τούτου επίσκεψη στη φυλακή Ittre.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης)

Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι παρατηρητές που είχαν επισκεφτεί τη φυλακή της Ittre κατά τη διάρκεια της σχετικής περιόδου συμφωνούσαν με τις περιγραφές σχετικά με τις συνθήκες κράτησης στις εγκαταστάσεις αυτές. Η εν λόγω περιγραφή χρησιμοποιήθηκε επίσης από το Εφετείο των Βρυξελλών  στην απόφασή του, της 26.04.2017,  επικυρώνοντας την πρωτόδικη απόφαση κατά του βελγικού κράτους σχετική με τις συνθήκες κράτησης  που παραβίαζαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, κατά παράβαση του άρθρου 3 της Σύμβασης, σε όλη την απεργία. Έτσι, για σχεδόν δύο μήνες ο προσφεύγων δεν είχε πρόσβαση σε δραστηριότητες έξω από το κελί του, στο οποίο ήταν έγκλειστος για 24 ώρες την ημέρα, με εξαίρεση μια περίοδο μίας ώρας στον χώρο αναψυχής κάθε τρεις ημέρες, και ήταν σε θέση να κάνει ένα ντους μόνο μία ή δύο φορές την εβδομάδα, χωρίς τη δυνατότητα να έχει προϊόντα υγιεινής, η διανομή των οποίων είχε διακοπεί. Επιπλέον, οι κρατούμενοι επηρεάστηκαν  από την απεργία μεγάλου αριθμού φυλάκων των φυλακών και υποχρεούνταν να αποδεχθούν την έλλειψη και την αβεβαιότητα των ελάχιστων παρεχόμενων υπηρεσιών, χωρίς να γνωρίζουν πότε θα τελειώσει η απεργία και επομένως χωρίς προοπτικές βελτίωσης της κατάστασης.

Είχαν στερηθεί σχεδόν κάθε επαφή με τον έξω κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του τηλεφώνου, των οικογενειακών επισκέψεων ή των συναντήσεων με τους δικηγόρους τους. Ως αποτέλεσμα της απεργίας υπήρξε σοβαρή έλλειψη προσωπικού.

Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο επανέλαβε το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε το Εφετείο των Βρυξελλών στην απόφαση της 26.04.2017. Έκρινε ότι το σωρευτικό αποτέλεσμα της συνεχούς έλλειψης σωματικής άσκησης, οι επανειλημμένες παραβιάσεις των κανονισμών υγιεινής, η έλλειψη επαφής με τον έξω κόσμο και η αβεβαιότητα σχετικά με το κατά πόσον οι βασικές ανάγκες θα ικανοποιούνταν, είχαν προκαλέσει στον προσφεύγοντα άγχος  που υπερβαίνει το επιτρεπτό  επίπεδο πόνου που είναι εγγενές με τη κράτηση. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο θεώρησε ότι οι συνθήκες αυτές κράτησης συνιστούσαν εξευτελιστική μεταχείριση και έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης.

Άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής)

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων είχε – από την αρχή της απεργίας – υποβάλει αίτηση σε δικαστή, ο οποίος αποφάσισε ότι το κράτος οφείλει να εξασφαλίσει, με την επιβολή κυρώσεων, τις βασικές ανάγκες των ατόμων που κρατούνται στη φυλακή Ittre. Ωστόσο, δεν κατέστη δυνατό να βελτιωθούν σημαντικά οι συνθήκες κράτησης και να αποκατασταθεί η νομιμότητα στην παροχή βασικών υπηρεσιών.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η αναποτελεσματικότητα της επείγουσας εφαρμογής κατά τη διάρκεια της απεργίας των φυλακών που καταγγέλθηκε από τον προσφεύγοντα, στην πραγματικότητα ήταν σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα του διαρθρωτικού χαρακτήρα των προβλημάτων που προκύπτουν από μια τέτοια απεργία. Ήταν η έλλειψη ενός πλαισίου για τη διασφάλιση της συνέχειας της εργασίας των φυλάκων κατά τη διάρκεια των περιόδων απεργίας που αποτέλεσαν την αιτία της αναποτελεσματικότητας της επείγουσας αίτησης και η οποία είχε διακυβεύσει τη θετική απόφαση του τακτικού δικαστηρίου.

Αν και ο δικαστής είχε ασκήσει τη δικαιοδοσία του, αυτό δεν ήταν αρκετό να αποκαταστήσει  την κατάσταση που επικαλείται ο προσφεύγων, δεδομένου ότι η παροχή ελάχιστων υπηρεσιών στους κρατούμενους ήταν, εν πάση περιπτώσει, εξαρτώμενη από τις διακυμάνσεις της απεργιακής δράσης.

Κατά συνέπεια, λαμβάνοντας υπόψη την ανάλυση του βελγικού συστήματος, όπως λειτούργησε τη σχετική περίοδο, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων δεν διέθετε στην πράξη αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα σχετικά με τις καταγγελίες της Σύμβασης – με άλλα λόγια, ένδικο βοήθημα ικανό να αποκαταστήσει την κατάσταση της οποίας υπήρξε θύμα και την πρόληψη της συνέχισης των εικαζόμενων παραβιάσεων. Υπήρχε επομένως παραβίαση του άρθρου 13 της Σύμβασης σε συνδυασμό με το άρθρο 3.

Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι το Βέλγιο πρέπει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 3.480 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.300 ευρώ για έξοδα και δαπάνες. (επιμέλεια echrcaselaw.com).