Η αδυναμία των αρχών να ανακαλύψουν μετά από 18 χρόνια τα αίτια πυρκαγιάς στις φυλακές από την οποία κρατούμενη υπέστη σοβαρά εγκαύματα συνιστά εξευτελιστική μεταχείριση του θύματος
ΑΠΟΦΑΣΗ
Ebru Dinçer κατά Τουρκίας της 29.01.2019 (αρ. 43347/09)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Τραυματισμός κρατούμενης από πυρκαγιά στις φυλακές κατόπιν βίαιης σύγκρουσης κρατουμένων και φυλάκων. Η προσφεύγουσα υπέστη σοβαρά εγκαύματα σε διάφορα μέρη του σώματος και του προσώπου της και υποβλήθηκε σε πλαστικές εγχειρήσεις. Mόνο μια αποτελεσματική έρευνα θα μπορούσε να επιτρέψει την εξακρίβωση των αιτιών της πυρκαγιάς. Ωστόσο 18 χρόνια μετά τα γεγονότα, η ποινική διαδικασία εκκρεμούσε ακόμη στο δικαστήριο και οι περιστάσεις υπό τις οποίες ξεκίνησε η πυρκαγιά που έπληξε την προσφεύγουσα δεν είχαν τεκμηριωθεί. Οι διαδικασίες που διεξήχθησαν έως τώρα δεν είχαν ακόμη φέρει στο φως αποδεικτικά στοιχεία που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τους τραυματισμούς της, όπως αποδείξεις ότι η βία που είχε οδηγήσει στη σωματική και ψυχική ταλαιπωρία της, προκλήθηκε από τη δική της συμπεριφορά. Παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ (απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα Ebru Dinçer είναι υπήκοος της Τουρκίας που γεννήθηκε το 1976. Τον Δεκέμβριο του 2000 η κα. Dinçer κρατήθηκε στη φυλακή Bayrampaşa (Κωνσταντινούπολη) όταν ξέσπασε βίαιη σύγκρουση μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας και των κρατουμένων κατά τη διάρκεια μιας επιχείρησης που ονομαζόταν «Επιστροφή στη ζωή».
Εκείνη την ημέρα η προσφεύγουσα που υπέστη σοβαρά εγκαύματα λόγω πυρκαγιάς που ξέσπασε στην πτέρυγα των γυναικών, μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου οι γιατροί διαπίστωσαν ότι είχε εγκαύματα δευτέρου βαθμού στο πρόσωπό της και σε άλλα μέρη του σώματός της. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη μονάδα εγκαυμάτων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Cerrahpaşa, όπου την επόμενη μέρα υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση αναδόμησης του προσώπου με μοσχεύματα δέρματος. Στη συνέχεια παρακολουθήθηκε από χειρουργούς και ψυχίατρους και υποβλήθηκε σε άλλες δύο χειρουργικές επεμβάσεις ανάπλασης. Λίγους μήνες αργότερα της τοποθέτησαν ένα μόσχευμα δέρματος στα βλέφαρά της, στη συνέχεια στο τριχωτό της κεφαλής της σε τρεις φάσεις. Το 2002 πήγε στην Ελβετία, όπου υπεβλήθη σε πρόσθετη θεραπεία με οικονομική βοήθεια από τον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό.
Τον Φεβρουάριο του 2001, οι πραγματογνώμονες του Εγκληματολογικού Ινστιτούτου συνέταξαν μια έκθεση, καταλήγοντας ότι ήταν είναι αδύνατο να προσδιοριστεί με ακρίβεια η αιτία της φωτιάς και ότι μπορεί να προκλήθηκε από την υπερβολική χρήση δακρυγόνων σε περιοχή που περιείχε εύφλεκτα υλικά ή είχε προκληθεί με πρόθεση από τους κρατούμενους. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, ο Εισαγγελέας άσκησε ποινική δίωξη κατά 155 υπαλλήλων των φυλακών για κατάχρηση εξουσίας για τον λόγο ότι επέτρεψαν την είσοδο των πυροβόλων όπλων στη φυλακή. Επιπλέον, 1.460 φύλακες διώχθηκαν για κακομεταχείριση κρατουμένων κατά τη διάρκεια της εκκένωσης των φυλακών. Η διαδικασία αυτή οδήγησε σε δύο αποφάσεις Ποινικού Δικαστηρίου τον Ιούνιο του 2018, που έπαυαν την ποινική δίωξη. Τον Φεβρουάριο του 2015 η Εισαγγελία παρέπεμψε 157 φύλακες να δικαστούν στο Ποινικό Δικαστήριο για τους τραυματισμούς και τους θανάτους που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Οι διαδικασίες αυτές εκκρεμούν ακόμη.
Εν τω μεταξύ, η προσφεύγουσα άσκησε προσφυγή κατά του Υπουργείου Εσωτερικών ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου, ζητώντας αποζημίωση για τους τραυματισμούς της. Οι ισχυρισμοί της απορρίφθηκαν, ιδίως για το λόγο ότι ήταν αδύνατο να προσδιοριστεί το πώς και από ποιον είχε ξεκινήσει η πυρκαγιά. Η προσφεύγουσα ήταν μία από τους φυλακισμένες που είχαν αντισταθεί στις δυνάμεις ασφαλείας.
Βασιζόμενη ειδικότερα στο άρθρο 3 (απαγόρευση της απάνθρωπης μεταχείρισης), η προσφεύγουσα διαμαρτυρήθηκε ότι είχε υποστεί σοβαρούς τραυματισμούς κατά τη διάρκεια της εξέγερσης λόγω της φερόμενης υπερβολικής χρήσης δακρυγόνων, τις συνθήκες υπό τις οποίες είχε εκκενωθεί η φυλακή και λόγω της έλλειψης επείγουσας ιατρικής περίθαλψης που απαιτούσε η κατάστασή της. Επίσης διαμαρτυρήθηκε ότι δεν υπήρξε αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα για την υποβολή των καταγγελιών της, ισχυριζόμενη ότι οι έρευνες και οι διαδικασίες που διεξήχθησαν στην υπόθεση της ήταν αργές και αναποτελεσματικές και ότι αυτές οι περιστάσεις, μεταξύ άλλων, είχαν οδηγήσει στην διακοπή της ποινικής διαδικασίας κατά των υπευθύνων για τα τραύματά της.
Η προσφυγή κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 31 Ιουλίου 2009.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….
Άρθρο 3 (απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης)
Καταγγελίες σχετικά με την αναποτελεσματικότητα της ιατρικής περίθαλψης και της μεταχείρισης που έλαβε η προσφεύγουσα κατά την εκκένωση:
Όσον αφορά την ιατρική περίθαλψη που της παρασχέθηκε, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η προσφεύγουσα είχε πρόσβαση σε πλήρη και κατάλληλη ιατρική περίθαλψη και είχε τύχει τακτικής παρακολούθησης σε διάφορα νοσοκομεία. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο δεν διαπίστωσε καμία αμέλεια ως προς τα σημεία αυτά. Για τη μεταχείριση που ισχυρίστηκε ότι έλαβε από τους φύλακες κατά την εκκένωση της φυλακής, το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι περιστάσεις που περιγράφει η κυρία Dinçer, σε γενικές γραμμές, αφορούσαν περισσότερο τα όσα είχαν συνέβη στους συγκρατούμενούς της κατά τη διάρκεια της εκκένωσης και της μεταφοράς τους σε άλλες φυλακές. Στην πραγματικότητα δεν προσκόμισε ενώπιον του Δικαστηρίου κανένα αποδεικτικό στοιχείο προς στήριξη του ισχυρισμού αυτού, ούτε παρείχε λεπτομερείς ή πειστικές εξηγήσεις σχετικά με την υποτιθέμενη μεταχείριση από τους φύλακες. Το Δικαστήριο απέρριψε το τμήμα αυτό της προσφυγής, θεωρώντας ότι είναι προδήλως αβάσιμο.
Καταγγελίες σχετικά με τα εγκαύματα που υπέστη η προσφεύγουσα και την αναποτελεσματικότητα των εγχώριων ενδίκων μέσων:
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι είχε προηγουμένως εξετάσει τη σχετική επιχείρηση κατά της ανταρσίας και είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να δώσει επαρκείς εξηγήσεις σχετικά με την αιτία των καταγγελθέντων τραυματισμών, παραλείποντας ιδίως να παράσχει πληροφορίες που σχετίζονται άμεσα με το προετοιμασία και διεξαγωγή της παρέμβασης. Στην προκειμένη περίπτωση, δεν μπορούσε να καταλήξει σε διαφορετικό συμπέρασμα, ειδικά για τους δύο ακόλουθους λόγους:
Πρώτον, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι δεν προβλήθηκε κανένα επιχείρημα που να θεμελιώνει «παράπτωμα» της προσφεύγουσας κατά τη διάρκεια των γεγονότων ή σε σχέση με τη συμπεριφορά της γενικότερα, επειδή δεν υπήρχε επαληθεύσιμα στοιχεία στο φάκελο που να υποδηλώνουν ότι είχε αντισταθεί ενεργά στις δυνάμεις ασφαλείας ή ότι τους επιτέθηκε.
Δεύτερον, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι δεν είχε εξακριβωθεί η αιτία της πυρκαγιάς. Σημείωσε δε την κατάθεση της κυρίας Dinçer, σύμφωνα με την οποία ότι η φωτιά στην πτέρυγα προκλήθηκε από τα δακρυγόνα που έριξαν οι δυνάμεις ασφαλείας, έναν ισχυρισμό που η κυβέρνηση δεν είχε αρνηθεί. Ούτε αυτή η υπόθεση αποκλείστηκε από τις αρχές, σύμφωνα με την οποία ήταν αδύνατο να προσδιοριστεί η ακριβής αιτία της φωτιάς.
Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, μόνο μια αποτελεσματική έρευνα θα μπορούσε να επιτρέψει την εξακρίβωση των αιτιών της πυρκαγιάς. Ωστόσο, σχεδόν 18 χρόνια μετά τα γεγονότα, η ποινική διαδικασία εκκρεμούσε ακόμη στο δικαστήριο και οι περιστάσεις υπό τις οποίες ξεκίνησε η πυρκαγιά που έπληξε την προσφεύγουσα δεν είχαν τεκμηριωθεί. Οι διαδικασίες που διεξήχθησαν έως τώρα δεν είχαν ακόμη φέρει στο φως αποδεικτικά στοιχεία που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τους τραυματισμούς της, όπως αποδείξεις ότι η βία που είχε οδηγήσει στη σωματική και ψυχική ταλαιπωρία της, προκλήθηκε από τη δική της συμπεριφορά.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης.
Άρθρο 41 (Δίκαιη ικανοποίηση)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Τουρκία πρέπει να καταβάλει στην προσφεύγουσα 20.000 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw.com).
