Συλλογή και διατήρηση χωρίς χρονικό περιορισμό των προσωπικών δεδομένων ακτιβιστή σε βάση δεδομένων της αστυνομίας για «εξτρεμιστές». Παραβίαση ιδιωτικής ζωής.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Catt κατά Ηνωμένου Βασιλείου της 24.01.2019 (αρ. 43514/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Τοποθέτηση και διατήρηση χωρίς χρονικό όριο προσωπικών δεδομένων ακτιβιστή σε βάση δεδομένων «εγχώριων εξτρεμιστών» της αστυνομίας. Το Δικαστήριο του Στρασβούργου διαπίστωσε ότι η συνεχιζόμενη διατήρηση των προσωπικών δεδομένων του προσφεύγοντος ήταν δυσανάλογη, δεδομένου ότι αυτά αποκάλυπταν πολιτικές απόψεις που είχαν αυξημένη προστασία. Πλέον αυτών ο προσφεύγων δεν αποτελούσε απειλή για κανέναν, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία (94 ετών), είχε λευκό ποινικό μητρώο, ούτε είχε κάποια προοπτική να προβεί σε πράξεις βίας. Μη τήρηση των απαραίτητων διαδικαστικών εγγυήσεων ως προς τη συλλογή και διατήρηση των δεδομένων του ακτιβιστή, δεδομένης της απουσίας χρονικού ορίου όσον αφορά το διάστημα διατήρησής τους στη βάση δεδομένων της αστυνομίας. Παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων John Oldroyd Catt είναι Βρετανός υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1925 και ζει στο Μπράιτον.
Ο προσφεύγων είναι ένας ειρηνικός ακτιβιστής και τακτικός ομιλητής σε διαδηλώσεις διαφόρων ειδών. Το 2005 άρχισε να λαμβάνει μέρος σε διαδηλώσεις που οργάνωνε μια ομάδα που ονομάζεται Smash EDO ενάντια στην εταιρεία όπλων EDO MBM Technology Ltd, ένα εργοστάσιο των ΗΠΑ στο Μπράιτον. Οι διαμαρτυρίες προκάλεσαν αναταραχή και υπήρχε μεγάλη αστυνομική παρουσία. Ο ίδιος ο κ. Catt δεν καταδικάστηκε ποτέ για κανένα αδίκημα.
Τον Μάρτιο του 2010 υπέβαλε καταγγελία στην αστυνομία βάσει του νόμου περί προστασίας δεδομένων του 1998 για τις πληροφορίες που υπήρχαν σχετικά με αυτόν. Η αστυνομία είχε πραγματοποιήσει 66 καταχωρήσεις από τον Μάρτιο του 2005 έως τον Οκτώβριο του 2009, που σχετίζονταν κυρίως με το Smash EDO, αλλά και 13 άλλες σχετικά με άλλες διαδηλώσεις και διοργανώσεις. Αυτές περιλάμβαναν τη συμμετοχή του σε διάσκεψη του Συνεδρίου Συντεχνιών στο Μπράιτον το 2006, διαμαρτυρία στο Συνέδριο Εργατικού Κόμματος το 2007 και συνάντηση υπέρ της Γάζας το 2009.
Οι πληροφορίες καταχωρήθηκαν και διατηρήθηκαν σε μια βάση δεδομένων της αστυνομίας σχετικά με τον «εγχώριο εξτρεμισμό» και περιέχονταν σε αρχεία για άλλα άτομα και σε εκθέσεις που τον ανέφεραν παρεμπιπτόντως. Οι καταχωρήσεις συνήθως κατέγραφαν το όνομά του, την παρουσία του σε μια εκδήλωση, την ημερομηνία γέννησης, τη διεύθυνση και μερικές φορές την εμφάνισή του. Τον Αύγουστο του 2010 ο προσφεύγων ζήτησε από την Ένωση Αρχηγών Αστυνομίας (ACPO) να διαγράψει τις καταχωρίσεις που τον ανέφεραν, αλλά η ACPO αρνήθηκε να το πράξει.
Ο προσφεύγων ζήτησε δικαστική επανεξέταση υποστηρίζοντας ότι η διατήρηση των δεδομένων δεν ήταν «αναγκαία» στο πλαίσιο της έννοιας του άρθρου 8 § 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης. Τον Μάιο του 2012, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι το άρθρο 8 δεν είχε εφαρμογή και, ακόμη και αν είχε, η παρέμβαση ήταν δικαιολογημένη. Ο κ. Catt κέρδισε στο Δικαστήριο το οποίο έκρινε ότι η διατήρηση των δεδομένων του ήταν δυσανάλογη, αλλά τον Μάρτιο του 2015 το Ανώτατο Δικαστήριο με τέσσερις ψήφους αντί μίας, έκανε δεκτή την αναίρεση της ACPO και του Επιτρόπου της Αστυνομίας.
Το Ανώτατο Δικαστήριο δήλωσε ότι η διατήρηση των δεδομένων ήταν σύμφωνη με το νόμο και ανάλογη. Ειδικότερα, το δικαστήριο έκρινε ότι η παρέμβαση στην ιδιωτική ζωή ήταν ήσσονος σημασίας, επισημαίνοντας ότι οι πληροφορίες που αποκτήθηκαν ήταν ήδη δημόσιες και δεν ήταν προσωπικές ή ευαίσθητες.
Η χρηστή αστυνόμευση ήταν σημαντικός λόγος για τον οποίο έπρεπε να συγκεντρωθούν και να διατηρηθούν αυτά τα δεδομένα, ακόμα κι αν αφορούσαν διαδηλωτές που δεν έχουν ποινικό μητρώο και δεν υπήρχε πιθανότητα να εκδηλώσουν βίαιη συμπεριφορά. Επιπλέον, δεν υπήρχε προοπτική οι πληροφορίες αυτές να δοθούν σε τρίτους, όπως εργοδότες, ή να χρησιμοποιηθούν για πολιτικούς σκοπούς και τα δεδομένα εξετάζονταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα για να κριθεί η διατήρηση ή η διαγραφή τους.
Για να απαντήσει στις ερωτήσεις που έθεσε το Δικαστήριο, η κυβέρνηση δήλωσε ότι είχαν βρει τέσσερις επιπλέον καταχωρίσεις για τον προσφεύγοντα από ό, τι είχε αρχικά αποκαλύψει η αστυνομία και η ίδια δεν μπορούσε να εξηγήσει γιατί δεν είχαν γίνει γνωστές νωρίτερα.
Με βάση το άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, της κατοικίας και της αλληλογραφίας),ο προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε για τη διατήρηση των προσωπικών του δεδομένων από την αστυνομία.
Η προσφυγή κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 2 Σεπτεμβρίου 2015.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο εξέφρασε την ανησυχία του για ορισμένες πτυχές των διατάξεων για τη συλλογή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε βάσεις δεδομένων και ιδιαίτερα για την έλλειψη σαφούς ορισμού του «εγχώριου εξτρεμισμού», ωστόσο επικεντρώθηκε στο κατά πόσο υπήρξε λόγος παρέμβασης στα δικαιώματα του κ. Catt αναφορικά με τη διατήρηση των δεδομένων σχετικά με το πρόσωπό του.
Όπως και το Ανώτατο Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρχαν λόγοι χρηστής αστυνόμευσης για τους οποίους έπρεπε να είναι καταχωρημένα τέτοια δεδομένα. Στην περίπτωση του κ. Catt, η συλλογή των στοιχείων του ήταν δικαιολογημένη λόγω της συμμετοχής του στο Smash EDO, οργάνωσης της οποίας οι δραστηριότητες ήταν γνωστές ως βίαιες και δυνητικά εγκληματικές. Παρότι ο προσφεύγων δεν ήταν ποτέ βίαιος, ούτε είχε επιδείξει οποιαδήποτε τάση προς μια τέτοια συμπεριφορά, είχε αναγνωριστεί επανειλημμένα και δημοσίως ως μέλος αυτής της ομάδας. Ωστόσο, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι η συνεχιζόμενη διατήρηση των στοιχείων στην περίπτωση του κ. Catt ήταν δυσανάλογη, δεδομένου ότι τα προσωπικά δεδομένα που διατηρήθηκαν, αποκάλυπταν πολιτικές απόψεις και έτσι είχαν αυξημένη προστασία. Είχε γίνει δεκτό ότι ο προσφεύγων δεν αποτελούσε απειλή για κανέναν, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη την ηλικία του. Επίσης, υπήρχε έλλειψη αποτελεσματικών διαδικαστικών εγγυήσεων.
Η έλλειψη διασφαλίσεων περιελάμβανε την απουσία χρονικού ορίου όσον αφορά το χρονικό διάστημα που θα έπρεπε να διατηρούνται τα δεδομένα και ο μόνος κανόνας που υπήρχε είναι ότι οι πληροφορίες θα κρατούνταν τουλάχιστον έξι χρόνια πριν επανεξεταστούν. Στην περίπτωση του κ. Catt δεν ήταν σαφές αν είχαν πραγματοποιηθεί ποτέ αυτές οι ανά εξαετία αξιολογήσεις. Η διατήρηση βρισκόταν επίσης σε αντίθεση με τα ψηφίσματα περί απορρήτου που εγκρίθηκαν από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία ανέφερε ότι πρέπει να υπάρχουν μέγιστα χρονικά όρια για την κατοχή ορισμένων ειδών πληροφορίες. Το Δικαστήριο εξέφρασε επίσης την ανησυχία του για την αποτελεσματικότητα της δικαστικής προσφυγής ως εγγύηση στην προκειμένη περίπτωση, επειδή στην πραγματικότητα η αστυνομία είχε διατηρήσει κατά τη διάρκεια της εγχώριας διαδικασίας περισσότερα στοιχεία σχετικά με τον κ. Catt από αυτά που είχαν αναγνωριστεί προηγουμένως.
Εν πάση περιπτώσει, η χρησιμότητα της εγγύησης μιας επανεξέτασης ήταν αμφισβητήσιμη, καθώς η απόφαση για τη διατήρηση πληροφοριών σχετικά με αυτόν δεν είχε λάβει υπόψη την αυξημένη προστασία των δεδομένων που αποκαλύπτουν τις πολιτικές απόψεις ενός ατόμου.
Τέλος, το Δικαστήριο απέρριψε το επιχείρημα της κυβέρνησης ότι θα ήταν πολύ δύσκολο να αναθεωρηθούν και να διαγραφούν όλα τα δεδομένα σχετικά με τον κ. Catt, αφού ότι η βάση δεδομένων για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού δεν ήταν αυτοματοποιημένη. Στην πραγματικότητα, είχε αποδειχθεί ότι η επανεξέταση και η διαγραφή είχαν προβλεφθεί και είχαν πράγματι λάβει χώρα για ορισμένα από τα δεδομένα στην περίπτωση του κ. Catt.
Συνολικά, υπήρξε παραβίαση των δικαιωμάτων του κ. Catt βάσει του άρθρου 8.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Ο προσφεύγων δεν προέβαλε καμία αξίωση για δίκαιη ικανοποίηση, δηλώνοντας ότι η διαπίστωση παραβίασης θα ήταν επαρκής, και έτσι το Δικαστήριο δεν κλήθηκε να επιδικάσει κάποιο ποσό. Έκρινε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έπρεπε να του καταβάλει 27.000 ευρώ για τα έξοδα και τις δικαστικές δαπάνες αναφορικά με τη διαδικασία στο Στρασβούργο.
Ξεχωριστή γνώμη
Ο δικαστής Koskelo εξέφρασε μια ξεχωριστή γνώμη στην οποία συντάχθηκε και ο δικαστής Felici (επιμέλεια echrcaselaw.com).
