Οι διακρίσεις σε βάρος υποψήφιων γονέων για υιοθεσία ανηλίκων αντίθετες στην ΕΣΔΑ

ΑΠΟΦΑΣΗ

A.H. και άλλοι κατά Ρωσίας της 17-1-2017 (αριθμ. προσφ. 6033/13, 8927/13, 10549/13, 12275/13, 23890/13, 26309/13, 27161/13, 29197/13, 32224/13, 32331/13, 32351/13, 32368/13, 37173/13, 38490/13, 42340/13 και 42403/13) 17.01.2017

βλ. εδώ 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Υιοθεσία ανηλίκων. Μία ιδιαίτερη υπόθεση, με κεντρικό καμβά την υιοθεσία ανηλίκων, έφτασε στο ΕΔΔΑ. Αμερικανοί προσφεύγοντες ξεκίνησαν τη διαδικασία για την υιοθεσία ορισμένων παιδιών από τη Ρωσία. Πολλά από τα υποψήφια προς υιοθεσία παιδιά  έπασχαν  από σοβαρά προβλήματα υγείας (όπως σύνδρομο Down, αναπτυξιακές διαταραχές και σοβαρές σωματικές ασθένειες) και απαιτούνταν εξειδικευμένη ιατρική φροντίδα. Και ενώ οι διαδικασίες ήταν στη τελική τους ευθεία και πολλοί γονείς είχαν αναπτύξει ήδη δεσμούς  με τα παιδιά, ψηφίστηκε  νόμος που απαγόρευε την υιοθεσία παιδιών από τη Ρωσία από υπηκόους των ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα του νέου νόμου, όλες οι διαδικασίες υιοθέτησης των προσφευγόντων διακόπηκαν. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι μελλοντικοί γονείς είχαν υποβληθεί σε μεταχείριση διάκρισης, κατά παράβαση του άρθρου 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 8

Άρθρο 14

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Μεταξύ του 2010 και 2012, οι Αμερικανοί προσφεύγοντες ξεκίνησαν τη διαδικασία για την υιοθεσία ορισμένων παιδιών από τη Ρωσία. Πολλά από τα υποψήφια προς υιοθεσία παιδιά  πάσχουν από σοβαρά προβλήματα υγείας (όπως σύνδρομο Down, αναπτυξιακές διαταραχές και σοβαρές σωματικές ασθένειες) και απαιτούνταν εξειδικευμένη ιατρική φροντίδα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι προσφεύγοντες είχαν λάβει θετική απόφαση από τις ρωσικές αρχές σχετικά με την καταλληλότητά τους ώστε να υιοθετήσουν ένα τέτοιο παιδί, και ανέφεραν την αδυναμία τοποθέτησης του παιδιού σε ρωσική οικογένεια. Ως μέρος της διαδικασίας έγκρισης, οι Αμερικανοί προσφεύγοντες παραπέμφθηκαν να επισκεφτούν το  παιδί, κάτι το οποίο θα τους επέτρεπε να περάσουν αρκετές ημέρες με αυτό στο αντίστοιχο ορφανοτροφείο – όπου θα επαναβεβαίωναν επίσημα  την επιθυμία τους να υιοθετήσουν το παιδί.  Σε ορισμένες περιπτώσεις, σύμφωνα με τους προσφεύγοντες, οι μελλοντικοί γονείς είχαν σχηματίσει ένα δεσμό με το παιδί πριν από την έναρξη της διαδικασίας έγκρισης. Μέχρι το τέλος του 2012, οι περισσότεροι από τους Αμερικανούς προσφεύγοντες είχαν ολοκληρώσει όλες τις απαιτούμενες διαδικασίες έγκρισης, πριν από την υποβολή της αίτησης στο δικαστήριο.

Ωστόσο, στις 21 Δεκεμβρίου 2012, το ρωσικό Κοινοβούλιο (Δούμα) ενέκρινε τον ομοσπονδιακό νόμο αριθμ.272-FZ. Μεταξύ άλλων μέτρων, ο νόμος απαγόρευε σε υπηκόους των ΗΠΑ την υιοθεσία παιδιών από τη Ρωσία. Ο νόμος τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2013. Οι διαδικασίες τερματίστηκαν σε όλες τις περιπτώσεις όπου η απόφαση για την υιοθεσία είχε εκδοθεί πριν από την 1η Ιανουαρίου 2013, ανεξάρτητα από την κατάσταση της διαδικασίας.

Ως αποτέλεσμα του νέου νόμου, όλες οι διαδικασίες υιοθέτησης των προσφευγόντων διακόπηκαν. Οι δικαστικές προσπάθειές τους απορρίφθηκαν από τα ρωσικά δικαστήρια. Ο καινούργιος νόμος έλαβε ευρεία δημοσιότητα, με αποτέλεσμα να διεξαχθούν πληθώρα διαδηλώσεων στη Μόσχα, και η Διεθνής Αμνηστία και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξέφρασαν την αντίθεσή τους στον εν λόγω νόμο. Απεστάλη επιστολή προς τον Πρόεδρο Πούτιν από 48 μέλη του Αμερικανικού  Κογκρέσου  καθώς και ψήφισμα της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΟΑΣΕ. Ο νόμος έλαβε επίσης αρνητική κάλυψη στα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Οι περισσότεροι από τους σχολιαστές υποστήριξαν ότι τα κίνητρα ήταν πολιτικά και επιζήμια για τα συμφέροντα των παιδιών.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Το Δικαστήριο διέγραψε τις προσφυγές των J.R.V. και M.L.V., καθώς είχαν αποσύρει τις καταγγελίες τους.

Το δικαστήριο κήρυξε επίσης απαράδεκτο το πρώτο μέρος των προσφυγών, στο βαθμό που υποβλήθηκε από την υιοθετημένη κόρη των δύο Αμερικανών προσφευγόντων. Αυτό συμβαίνει επειδή το κόρη δεν ήταν διάδικος στη διαδικασία υιοθεσίας, και ως εκ τούτου δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι είναι θύμα των υποτιθέμενων παραβιάσεων της Σύμβασης.

Άρθρο 14 (απαγόρευση διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής)

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η προβαλλόμενη δυσμενής διάκριση έλαβε χώρα κατά των υποψήφιων γονέων (λόγω της Αμερικανικής εθνικότητάς τους), αλλά όχι εναντίον των παιδιών. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι καταγγελίες διακρίσεων από τους υποψήφιους γονείς ήταν παραδεκτές, αλλά ότι εκείνες που υποβλήθηκαν για λογαριασμό των παιδιών ήταν απαράδεκτες. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι μελλοντικοί γονείς είχαν υποβληθεί σε μεταχείριση διάκρισης, κατά παράβαση του άρθρου 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8.

Κατ ‘αρχάς, το Δικαστήριο έκρινε ότι υπήρξε διαφορά μεταξύ της μεταχείρισης των υπηκόων των ΗΠΑ και σε εκείνη άλλης υπηκοότητας. Αν η ρωσική νομοθεσία επέτρεπε την υιοθεσία επί ίσοις όροις για όλους τους ξένους υπηκόους, ο Νόμος αριθμ 272-FZ είχε εξαλείψει ένα τέτοιο δικαίωμα για τους υπηκόους των ΗΠΑ.

Δεύτερον, το Δικαστήριο έκρινε ότι αυτή η διαφορετική μεταχείριση ήταν δυσανάλογη και μεροληπτική. Η κυβέρνηση είχε δικαιολογήσει την απαγόρευση παραπέμποντας σε δύο στόχους: την προστασία των παιδιών από κακή μεταχείριση (παραθέτοντας μια σειρά από περιπτώσεις κακομεταχείρισης παιδιών από τη Ρωσία τα οποία είχαν υιοθετηθεί από Αμερικανούς πολίτες) και την ενθάρρυνση υιοθεσίας από τους Ρώσους. Το Δικαστήριο έκρινε ότι, αν και αυτοί οι στόχοι ήταν νόμιμοι, υπήρχαν ωστόσο αμφιβολίες ως προς το αν η απαγόρευση ανταποκρινόταν επαρκώς σε αυτούς. Μια συμφωνία μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας, η διμερής συμφωνία για την υιοθεσία, είχε μόλις επικυρωθεί το Νοέμβριο του 2012. Η συμφωνία αντιμετώπιζε άμεσα το πρόβλημα της κακομεταχείρισης, δημιουργώντας ισχυρότερες νομικές εγγυήσεις για την υιοθέτηση μεταξύ των δύο χωρών. Η κυβέρνηση είχε αποτύχει να παρέχει άλλα περιστατικά  κακομεταχείρισης μετά τη επικύρωση της συμφωνίας. Επιπλέον, σε σχέση με το δεδηλωμένο στόχο της ενθάρρυνσης περισσότερων υιοθεσιών από Ρώσους, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η διμερής συμφωνία είχε επαναδιατυπώσει το άρθρο του ρωσικού νόμου, το οποίο επέτρεπε την υιοθεσία  ενός παιδιού από τη Ρωσία σε περίπτωση που ήταν αδύνατο να τον ή την υιοθέτησε μια οικογένεια στη Ρωσία.

Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης τον απότομο τρόπο με τον οποίο η απαγόρευση είχε τεθεί σε ισχύ. Όταν οι διαδικασίες για την υιοθεσία βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο, εμπεριέχει σημαντική συναισθηματική φόρτιση, καθώς δημιουργείτε ένας δεσμός μεταξύ των μελλοντικών γονέων και των παιδιών. Σε αυτήν την περίπτωση, οι προσφεύγοντες βρίσκονταν στο τελικό στάδιο της διαδικασίας έγκρισης. Με δεδομένη την κατάσταση του δικαίου, όταν είχε ξεκινήσει η διαδικασία, θα μπορούσαν εύλογα να αναμένουν ότι οι υποθέσεις τους να έχουν αξιολογηθεί με βάση την αξία τους. Αντ ‘αυτού, οι διαδικασίες είχαν τερματιστεί απότομα, λόγω μιας ακαταλληλότητας που απροσδόκητα τέθηκε σε ισχύ μέσα σε 10 μέρες. Η κυβέρνηση απέτυχε να αποδείξει ότι υπήρχαν επιτακτικοί λόγοι, οι οποίοι θα δικαιολογούσαν μια τέτοια αναδρομική και αδιάκριτη γενική απαγόρευση σε όλους του υποψήφιους γονείς από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ανεξάρτητα από το στάδιο της διαδικασίας ή τις ατομικές περιστάσεις. Ως εκ τούτου, το μέτρο ήταν δυσανάλογο σε σχέση με τους στόχους της κυβέρνησης.

Το άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής)

Έχοντας υπόψη την απόφαση του σύμφωνα με το άρθρο 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν ήταν αναγκαίο να εξεταστεί αν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8 από μόνο του.

Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία όφειλε να καταβάλλει σε κάθε ζευγάρι υποψήφιων γονιών (ή, εάν ο προσφεύγων είχε υποβάλλει μόνος του την προσφυγή, τότε στον εν λόγω πρόσωπο ξεχωριστά) 3.000 ευρώ για την ηθική τους βλάβη και 600 Αμερικάνικα δολάρια (USD) όσον αφορά τις δαπάνες και έξοδα (εκτός από 2 προσφεύγοντες, των οποίων ο δικηγόρος ενήργησε αφιλοκερδώς).