Μπορεί μία δίκαιη δίκη να στηρίζεται σε παράνομο αποδεικτικό μέσο;

ΑΠΟΦΑΣΗ

Dragoş Ioan Rusu κατά Ρουμανίας της 31-10-2017 (αρ. προσφ. 22767/08)

βλ. εδώ 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Διακίνηση απαγορευμένου φαρμάκου μέσω τοπικού ταχυδρομείου. Κατάσχεση αλληλογραφίας με την επείγουσα διαδικασία χωρίς δικαστική απόφαση. Παρά την αντίθεση με το άρθρο 8 της παρακολούθησης της αλληλογραφίας του προσφεύγοντος η ποινική διαδικασία για εμπορία ναρκωτικών ήταν δίκαιη αφού εξετάστηκε από το δικαστήριο η υπόθεση και οι ισχυρισμοί του κατηγορουμένου και συνεκτιμήθηκαν πλήθος αποδεικτικών στοιχείων. Παραβίαση του δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής αναφορικά με την παράνομη παρακολούθηση της αλληλογραφίας. Δεν δόθηκε εξήγηση γιατί ο εισαγγελέας δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη συνήθη διαδικασία και τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν εξετάσει προφανώς κατά πόσον ή σε ποιο βαθμό ήταν επείγουσα η χωρίς δικαστική άδεια κατάσχεση της αλληλογραφίας.

Συνεπώς, η χρήση της επείγουσας διαδικασίας αναφορικά με την κατάσχεση της αλληλογραφίας του κ. Rusu δεν προστατεύονταν επαρκώς από ενδεχόμενη κατάχρηση και, κατά συνέπεια, δεν ήταν «σύμφωνη με το νόμο», κατά παράβαση του άρθρου 8.

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 8

Άρθρο 6 § 1

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων, ο Dragoş Ioan Rusu, είναι υπήκοος της Ρουμανίας, ο οποίος γεννήθηκε το 1974 και ζει στο Μπακού (Ρουμανία). Η υπόθεση αφορά την καταδίκη του για τη διακίνηση Diazepam μέσω του τοπικού ταχυδρομείου του.

Τον Ιανουάριο του 2005 ένα ταχυδρομείο στο Bacău ενημέρωσε την αστυνομία για φακέλους που περιείχαν ύποπτα αντικείμενα. Η αστυνομία εξέτασε τους φακέλους και διαπίστωσε ότι περιείχαν Diazepam, ένα απαγορευμένο φάρμακο. Στη συνέχεια, οι εισαγγελικές αρχές εξέδωσαν εντολές που να επιτρέπουν την κατάσχεση φακέλων κατά την επείγουσα διαδικασία που προβλέπεται από το εσωτερικό δίκαιο, ήτοι το άρθρο 98 § 1 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Η επείγουσα απόφαση απεστάλη στο δικαστήριο του Bacău για ενημέρωση. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε ποινική έρευνα και συστάθηκε επιχείρηση παρακολούθησης στα ταχυδρομικά γραφεία  Bacău. Έτσι, ο κ. Rusu αναγνωρίστηκε και εντοπίστηκε τον Μάρτιο του 2005 σε δύο διαφορετικά ταχυδρομεία όπου και κατέθετε ύποπτους φακέλους προς αποστολή στο εξωτερικό. Οι φάκελοι κατασχέθηκαν με την ίδια διαδικασία επείγουσας παρέμβασης σύμφωνα με το άρθρο 98 § 1 και το δικαστήριο της περιφέρειας ήταν ενημερωμένο. Δύο φαρμακοποιοί εντόπισαν επίσης τον κ. Rusu ως το άτομο στο οποίο είχαν πουλήσει το φάρμακο χωρίς ιατρική συνταγή. Ο εισαγγελέας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο κ. Rusu προσπαθούσε να πουλήσει στο εξωτερικό φάρμακα τα οποία είχαν χαρακτηριστεί ως ναρκωτικά και τον παρέπεμψε σε δίκη για διακίνηση ναρκωτικών.

Κατά την επερχόμενη διαδικασία εναντίον του, ο κ. Rusu, ερευνητής πανεπιστημίου, αρνήθηκε οποιαδήποτε συμμετοχή στην παράνομη διακίνηση ναρκωτικών, υποστηρίζοντας ότι είχε στείλει επιστημονικά έγγραφα και δείγματα στο εξωτερικό αναφορικά με την ερευνητική εργασία του. Ωστόσο, ο κ. Rusu καταδικάστηκε από το δικαστήριο του Bacău τον Φεβρουάριο του 2009, για παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και με τριετή ποινή με αναστολή. Το Επαρχιακό Δικαστήριο επικαλέστηκε τα αποδεικτικά στοιχεία του φακέλου, ήτοι: τους κατασχεθέντες φακέλους, περιλαμβανομένης και της πραγματογνωμοσύνης σχετικά με το περιεχόμενό τους και τη γραφολογική αναγνώριση των φακέλων (η οποία ήταν του κ. Rusu), αντίγραφα ηχογραφήσεων και βίντεο, δηλώσεις μαρτύρων (κυρίως φαρμακοποιών, ιατρών, εργαζομένων στα ταχυδρομεία και συναδέλφους ερευνητές του κ. Rusu), τις  μεταφορές χρημάτων που έλαβε ο κ. Rusu από το εξωτερικό και τις αστυνομικές αναφορές σχετικά με τις επιταγές που χρησιμοποιούσε στα φαρμακεία ο κ. Rusu και για την υποτιθέμενη επιστημονική του εργασία στο εξωτερικό μέσω του διαδικτύου. Οι καταγγελίες του κ. Rusu σχετικά με την παράνομη υποκλοπή της αλληλογραφίας του απορρίφθηκαν. Το δικαστήριο διαπίστωσε κυρίως ότι ο εισαγγελέας είχε τη δυνατότητα νόμιμης παρακράτησης των φακέλων χωρίς την συγκατάθεση του δικαστηρίου διότι η κατάσταση ήταν επείγουσα και υπό τον όρο ότι τα δικαστήρια θα ενημερώνονταν αργότερα (κάτι το οποίο και έγινε). Η αναίρεση του κ. Rusu απορρίφθηκε τελικά τον Ιούνιο του 2010.

Στηριζόμενος στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, της κατοικίας και της αλληλογραφίας), ο κ. Rusu ισχυρίζεται ότι η παρακολούθηση της αλληλογραφίας του ήταν παράνομη. Ισχυρίζεται επίσης ότι σύμφωνα με το άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) η καταδίκη του ήταν άδικη επειδή βασίστηκε σε παράνομα αποδεικτικά στοιχεία, δηλαδή φακέλους που κατασχέθηκαν από τις εισαγγελικές αρχές στο ταχυδρομείο χωρίς την έγκριση δικαστηρίου.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Άρθρο 8 (παρακολούθηση της αλληλογραφίας)

Ακόμα και αν υποτεθεί ότι η επείγουσα διαδικασία που χρησιμοποιήθηκε στην υπόθεση του κ. Rusu – επιτρέποντας στους εισαγγελείς να παρακάμψουν τον δικαστικό έλεγχο -μπορούσε να χαρακτηριστεί ως νόμιμη, το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι δεν έπρεπε σε καμία περίπτωση να γίνει κατάχρηση της εν λόγω κατάστασης. Η προσφυγή σε μια τέτοια διαδικασία πρέπει να αιτιολογείται και η αιτιολογική βάση να εξεταστεί από τα εθνικά δικαστήρια τα οποία παρέχουν τις καλύτερες εγγυήσεις ανεξαρτησίας και αμεροληψίας.

Ωστόσο, αν και τα δικαστήρια είχαν ενημερωθεί για τα μέτρα επιτήρησης στην περίπτωση του κ. Rusu, αυτό δεν ήταν δυνατόν να καθοριστεί κατά πόσο είχαν πράγματι εξετάσει τις εντολές του εισαγγελέα. Ούτε πράγματι υπήρχε κάτι που να υποδεικνύει ότι υπήρχε επείγον στην περίπτωση αυτή. Δεν υπήρχε εξήγηση γιατί ο εισαγγελέας δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη συνήθη διαδικασία για μυστική επιτήρηση σε μια περίπτωση κατά την οποία η αστυνομία είχε ήδη συνειδητοποιήσει ότι οι φάκελοι στέλνονταν στο εξωτερικό ένα μήνα πριν από την έναρξη της επιχείρησης επιτήρησης. Επιπλέον, τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν εξετάσει προφανώς κατά πόσον ή σε ποιο βαθμό ήταν επείγουσα η προσφυγή για μια περίοδο δύο μηνών, από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο του 2005.

Συνεπώς, η χρήση της επείγουσας διαδικασίας αναφορικά με την κατάσχεση της αλληλογραφίας του κ. Rusu δεν προστατεύονταν επαρκώς από ενδεχόμενη κατάχρηση και, κατά συνέπεια, δεν ήταν «σύμφωνη με το νόμο», κατά παράβαση του άρθρου 8.

Άρθρο 6 § 1 (δίκαιη ποινική διαδικασία)

Παρόλο που τα αποδεικτικά στοιχεία κατά του κ. Rusu κρίθηκαν παράνομα βάσει του άρθρου 8 λόγω ελλείψει επαρκών εγγυήσεων όσον αφορά τη διαδικασία κατάσχεσης της αλληλογραφίας του, εντούτοις, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η ποινική διαδικασία που κινήθηκε εναντίον του για την εμπορία ναρκωτικών ήταν δίκαιη.

Συγκεκριμένα, είχε τη δυνατότητα να αμφισβητήσει την εγκυρότητα των κατασχεθέντων φακέλων και τα δικαστήρια είχαν εξετάσει τις αντιρρήσεις του. Ούτε υπήρχε τίποτα στο φάκελο της υπόθεσης που να θέτει υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία ή την ακρίβεια της δικογραφίας. Ο ίδιος ο κ. Rusu δεν αμφισβήτησε τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του  πραγματογνώμονα ή τον ισχυρισμό ότι είχε στείλει την αλληλογραφία στο εξωτερικό. Είχε υποστηρίξει μόνο ότι ο σκοπός της αλληλογραφίας του ήταν να στείλει επιστημονικά έγγραφα και δείγματα στο εξωτερικό σε σχέση με την ερευνητική του εργασία. Τέλος, ενώ οι φάκελοι ήταν αποφασιστικοί για την έκβαση της υπόθεσης, δεν ήταν τα μόνα αποδεικτικά στοιχεία κατά του κ. Rusu. Οι κατασχεμένοι φάκελοι αποτελούσαν απλώς μέρος ενός σύνθετου σώματος αποδεικτικών στοιχείων που αξιολογήθηκε από το δικαστήριο.

Λαμβάνοντας υπόψη τις εγγυήσεις αυτές που αφορούν την εκτίμηση του παραδεκτού και της αξιοπιστίας των φακέλων και τη χρήση τους, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η εκδίκαση και η διαδικασία, δεν ήταν αντίθετες προς τις απαιτήσεις μιας δίκαιης δίκης. Συνεπώς, δεν υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 6 § 1.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση παραβίασης αποτελούσε από μόνη της επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για οποιονδήποτε ηθική βλάβη που υπέστη ο κ. Rusu.

Ξεχωριστές απόψεις

Ο δικαστής De Gaetano εξέφρασε τη σύμφωνη γνώμη και οι δικαστές Pinto de Albuquerque και Bošnjak εξέφρασαν  μια κοινή μερικώς σύμφωνη γνώμη. Οι γνώμες αυτές επισυνάπτονται στην απόφαση(επιμέλεια echrcaselaw.com).