Η υποχρέωση συζύγου να καταθέσει σε ποινική δίκη κατά την οποία η σύζυγός του ήταν «ειδική μάρτυρας», ένα στάδιο δηλ. πριν να χαρακτηριστεί ύποπτη, είναι αντίθετη στο δικαίωμα προστασίας της οικογενειακής ζωής
ΑΠΟΦΑΣΗ
Kryževičius κατά Λιθουανίας της 11.12.2018 (αριθ. προσφ. 67816/14)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Μάρτυρας κατηγορίας κατά της συζύγου του. Άρνηση του προσφεύγοντος να καταθέσει ως μάρτυρας σε υπόθεση, όπου η σύζυγός του ήταν «ειδική μάρτυρας», δηλαδή μάρτυρας που ερευνάται και η δική της πιθανή εγκληματική δραστηριότητα. Επιβολή προστίμου για την άρνηση να καταθέσει και αδυναμία του προσφεύγοντος να ασκήσει έφεση αναφορικά με αυτό. Το προνόμιο «μη αποκάλυψης πληροφοριών» περιοριζόταν στα μέλη της οικογένειας και τους στενούς συγγενείς ενός ύποπτου, αλλά δεν χορηγούνταν στους συγγενείς του «ειδικού μάρτυρα». Κατά το ΕΔΔΑ, οι εθνικές αρχές θα έπρεπε να έχουν παράσχει σχετικούς και επαρκείς λόγους για να αρνηθούν τη χορήγηση στον προσφεύγοντα του προνομίου «μη αποκάλυψης πληροφοριών» στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας στην οποία η σύζυγός του είχε το καθεστώς «ειδικού μάρτυρα». Παρέμβαση μη αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία. Παραβίαση δικαιώματος προστασίας της οικογενειακής ζωής.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 8
Άρθρο 2 του 7ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Donatas Kryževičius, είναι Λιθουανός υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1983 και κατοικεί στο Palanga (Λιθουανία).
Η υπόθεση αφορά τις προσπάθειες των λιθουανικών αρχών να αναγκάσουν τον προσφεύγοντα να καταθέσει σε ποινική διαδικασία στην οποία η σύζυγός του είχε την ιδιότητα του «ειδικού μάρτυρα» και της επακόλουθης αδυναμίας να προσφύγει σε ανώτερο δικαστήριο σχετικά με το πρόστιμο λόγω της άρνησής του να καταθέσει.
Το 2012, η σύζυγος του προσφεύγοντος παρείχε λογιστικές υπηρεσίες στην εταιρεία Μ. για λογαριασμό της εταιρείας Α. Ο προσφεύγων ήταν διευθυντής αυτής της εταιρείας και η σύζυγός του ήταν οικονομική διευθύντρια. Ο Διευθυντής της εταιρείας M. κατήγγειλε στην αστυνομία ότι η σύζυγος του προσφεύγοντος, κατά τη διάρκεια της εργασίας της, είχε παράνομα μεταβιβάσει κεφάλαια από την επιχείρησή του σε άλλες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της εταιρείας Α. Η αστυνομία ξεκίνησε προκαταρκτική έρευνα τον Νοέμβριο του 2013.
Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους χορηγήθηκε στην σύζυγο του προσφεύγοντος καθεστώς «ειδικού μάρτυρα». Αυτή η κατάσταση επιτρέπει στους εισαγγελείς να εξετάσουν ως μάρτυρες άτομα που θα μπορούσαν να δώσουν κατάθεση για τη δική τους πιθανή εγκληματική δραστηριότητα.
Στις 9 Απριλίου 2014, ο κ. Kryževičius κλήθηκε ως μάρτυρας. Αρνήθηκε να καταθέσει σχετικά με τις πράξεις της συζύγου και την πληρωμή στην εταιρεία Α και του επιβλήθηκε πρόστιμο. Αμφισβήτησε το πρόστιμο αυτό στις αρμόδιες δικαστικές αρχές, υποστηρίζοντας ότι η σχετική νομική διάταξη που επιτρέπει στα μέλη της οικογένειας ενός ύποπτου να αρνηθεί να καταθέσει εφαρμόζονταν επίσης και για την οικογένεια των ειδικών μαρτύρων, αλλά οι καταγγελίες του απορρίφθηκαν αμετάκλητα.
Βασιζόμενος ειδικότερα στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο κ. Kryževičius παραπονέθηκε ότι οι αρχές παραβίασαν το δικαίωμά του στην οικογενειακή ζωή όταν του απαιτούσαν να καταθέσει εναντίον της συζύγου του. Παραπονείται επίσης για παραβίαση του δικαιώματός έφεσης σε ποινικές υποθέσεις, όπως εγγυάται το άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου αριθ. 7 της Σύμβασης, δεδομένου ότι αυτός δεν ήταν σε θέση να προσφύγει σε ανώτερο δικαστήριο σχετικά με το πρόστιμο που του επιβλήθηκε.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….
Παραβίαση του άρθρου 8
α) Επί της υπάρξεως προσβολής του δικαιώματος του προσφεύγοντος σε σεβασμό της οικογενειακής του ζωής
Το Δικαστήριο θεωρεί ότι η χορήγηση της ιδιότητας του «ειδικού μάρτυρα» στη σύζυγο του προσφεύγοντος στη προκαταρκτική εξέταση αποτελεί ένδειξη ότι οι αρχές είχαν τουλάχιστον κάποιους λόγους να υποψιάζονται ότι είχε εμπλακεί στην εγκληματική δραστηριότητα. Επισημαίνει επίσης ότι, σύμφωνα με τα έγγραφα που της υπέβαλαν οι διάδικοι, κανείς άλλος δεν έχει αναγνωριστεί ως «ειδικός μάρτυρας» ή ύποπτος στο πλαίσιο της εν λόγω ποινικής διαδικασίας, αναφέροντας έτσι τη σπουδαιότητα του ρόλου της συζύγου του προσφεύγοντος στη διαδικασία αυτή.
β) Το αν η παρέμβαση ήταν σύμφωνη με το νόμο
Στον προσφεύγοντα επιβλήθηκε πρόστιμο από τον εισαγγελέα, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. Ο εισαγγελέας, ο ανώτερος εισαγγελέας και το περιφερειακό δικαστήριο έκριναν ότι ο προσφεύγων δεν είχε το δικαίωμα να αρνηθεί να καταθέσει στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας, επειδή το άρθρο 82 § 2 του Κ.Π.Δ. δεν εξασφάλιζε ένα τέτοιο δικαίωμα στα μέλη της οικογένειας ή τους στενούς συγγενείς του «ειδικού μάρτυρα». Επομένως, το Δικαστήριο έκρινε ότι η επίδικη επέμβαση ήταν σύμφωνη με το νόμο, όπως απαιτείται από το άρθρο 8 § 2 της Σύμβασης.
γ) Το αν η παρέμβαση επιδίωκε ένα θεμιτό σκοπό
Το ΕΔΔΑ δέχτηκε ότι η κατηγορία του «ειδικού μάρτυρα» ήταν απαραίτητη για να μπορέσουν οι αρχές να διερευνήσουν εγκληματικές δραστηριότητες, ακόμη και όταν δεν υπήρχαν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για να αναγνωριστεί ένα συγκεκριμένο άτομο ως ύποπτο. Το δικαίωμα μη αποκάλυψης πληροφοριών που παρέχεται σε μέλη της οικογένειας και σε στενούς συγγενείς δεν μπορεί να είναι απόλυτο, καθώς τα άτομα αυτά θα μπορούσαν να παρέχουν πληροφορίες που δεν αφορούν άμεσα τους συγγενείς τους, αλλά ήταν ωστόσο σχετικές με την έρευνα. Υπό αυτές τις συνθήκες, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι η επίμαχη επέμβαση επιδίωκε τους σκοπούς της πρόληψης εγκληματικότητας και της προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων, όπως προβλέπεται στο άρθρο 8 § 2 της Σύμβασης.
δ) Το αν η παρέμβαση ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία
Το Δικαστήριο θεωρεί ότι οι εγχώριες αρχές στην υπόθεση του προσφεύγοντος θα έπρεπε να έχουν παράσχει σχετικούς και επαρκείς λόγους για να αρνηθούν τη χορήγηση στον προσφεύγοντα του προνομίου «μη αποκάλυψης πληροφοριών», ο οποίος ήταν μέλος της οικογένειας ενός «ειδικού μάρτυρα».
Κατά το ΕΔΔΑ, η Κυβέρνηση, με τους ισχυρισμούς της ενώπιον του Δικαστηρίου, δεν πρόβαλε επιχειρήματα ως προς το γιατί το προνόμιο «μη αποκάλυψης πληροφοριών» περιοριζόταν στα μέλη της οικογένειας και τους στενούς συγγενείς ενός ύποπτου, αλλά δεν χορηγούνταν στους συγγενείς ενός «ειδικού μάρτυρα». Αντίθετα, η κυβέρνηση φάνηκε να αναγνωρίζει την έκταση των ομοιοτήτων μεταξύ αυτών των δύο καθεστώτων.
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, το Δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι εγχώριες αρχές δεν απέδειξαν ότι η υποχρέωση του προσφεύγοντος να καταθέσει, στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας στην οποία η σύζυγός του είχε το καθεστώς «ειδικού μάρτυρα» ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία», κατά την έννοια του άρθρου 8 της σύμβασης.
Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος της οικογενειακής ζωής του προσφεύγοντος.
Μη παραβίαση του άρθρου 2 του 7ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
Το Δικαστήριο επισημαίνει ότι τα αδικήματα τα οποία δεν τιμωρούνται με φυλάκιση είναι ασήμαντα και έτσι εμπίπτουν στις εξαιρέσεις που επιτρέπονται βάσει του άρθρου 2 § 2 του Πρωτοκόλλου αριθ. 7 της Σύμβασης. Αντίθετα, αν ο προσφεύγων κινδύνευε να κρατηθεί επειδή αρνήθηκε να καταθέσει, θα είχε τη δυνατότητα προσφυγής σε ανώτερο δικαστήριο, όπως προβλέπεται από το εσωτερικό δίκαιο. Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, το ΕΔΔΑ κρίνει ότι η αιτίαση αυτή είναι προδήλως αβάσιμη και πρέπει να κηρυχθεί απαράδεκτη σύμφωνα με το άρθρο 35 παρ. 3 (α) και 4 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 357 ευρώ για αποζημίωση, 3.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 605 ευρώ για δικαστικά έξοδα και δαπάνες(επιμέλεια echrcaselaw.com).
