Η δίκαιη ισορροπία ανάμεσα στην προστασία της ιδιωτικής ζωής και της ελευθερίας της έκφρασης

ΑΠΟΦΑΣΗ 

Pihl κατά Σουηδίας (αριθμ. προσφ. 74742/14) 9-3-2017

βλ. εδώ 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ιδιωτική ζωή. Ελευθερία έκφρασης.  Στάθμιση σε περίπτωση σύγκρουσης δικαιωμάτων. Ένα blog, το οποίο διαχειρίζονταν ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο, δημοσίευσε άρθρο, κατηγορώντας τον  προσφεύγοντα για συμμετοχή σε ναζιστική οργάνωση.  Εννέα ημέρες αργότερα και μετά από καταγγελία του προσφεύγοντος , το σωματείο κατέβασε το σχόλιο και το άρθρο από το blog και δημοσίευσε ένα κείμενο με το οποίο ζητούσε συγγνώμη.  Εκείνος μήνυσε το σωματείο, ζητώντας συμβολική αποζημίωση μιας σουηδικής κορώνας για δυσφήμηση. Ισχυρίστηκε ότι το σωματείο ήταν υπεύθυνο τόσο για το δημοσίευμα όσο και το σχόλιο – σε σχέση με το τελευταίο, επειδή είχε αποτύχει να το αφαιρέσει άμεσα. Το ΕΔΔΑ, απέρριψε την προσφυγή του κρίνοντας ότι τα εθνικά δικαστήρια κατάφεραν να κινηθούν εντός των ορίων ισορροπίας  των δύο αγαθών που διακυβεύονταν ανάμεσα   στην προστασία της  ιδιωτικής ζωής και στην  ελευθερία της έκφρασης.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 8

Άρθρο 10

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων, ο κ. Rolf Anders Daniel Pihl, είναι Σουηδός υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1986 και ζει στην Linköping, Σουηδία.

Στις 29 Σεπτεμβρίου του 2011, ένα blog, το οποίο διαχειρίζονταν ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο, δημοσίευσε άρθρο, κατηγορώντας τον κ. Pihl για συμμετοχή σε ναζιστική οργάνωση. Ένα ανώνυμο πρόσωπο δημοσίευσε σχόλιο στο οποίο δήλωνε «αυτός ο τύπος, ο Pihl είναι επίσης πρεζόνι σύμφωνα με αρκετούς ανθρώπους που συνομίλησα». Εννέα ημέρες αργότερα και μετά από καταγγελία του κ. Pihl, το σωματείο κατέβασε το σχόλιο και το άρθρο από το blog και δημοσίευσε ένα κείμενο με το οποίο ζητούσε συγνώμη.

Ο κ. Pihl μήνυσε το σωματείο, ζητώντας συμβολική αποζημίωση μιας σουηδικής κορώνας για δυσφήμηση. Ισχυρίστηκε ότι το σωματείο ήταν υπεύθυνο τόσο για το δημοσίευμα όσο και το σχόλιο – σε σχέση με το τελευταίο, επειδή είχε αποτύχει να το αφαιρέσει άμεσα. Το Επαρχιακό Δικαστήριο Linköping απέρριψε το αίτημα σχετικά το δημοσίευμα, θεωρώντας ότι υπαγόταν στη νομοθεσία της ελευθερίας της έκφρασης η οποία ενέπιπτε στην αρμοδιότητα του Επαρχιακού Δικαστηρίου της Στοκχόλμης. Μετά την εξέταση της υπόθεσης σε σχέση με το ανώνυμο σχόλιο, το δικαστήριο την απέρριψε. Αν και το δικαστήριο δέχθηκε ότι το σχόλιο ήταν δυσφημιστικό, δεν διαπίστωσε την ύπαρξη νομικής βάσης επί της οποίας να καταστήσει το σωματείο υπεύθυνο για την αποτυχία να αφαιρέσει το σχόλιο νωρίτερα. Η απόφαση κατέστη αμετάκλητη μετά την άσκηση ενδίκων μέσων.

Ο κ Pihl κατέθεσε νέα προσφυγή ενώπιον του Υπουργού Δικαιοσύνης, υποστηρίζοντας ότι το κράτος είχε αποτύχει στις υποχρεώσεις που υπέχουν από το άρθρο 8, και πιο συγκεκριμένα δεν είχε καταφέρει να καταστήσει υπεύθυνο το σωματείο για το δυσφημιστικό σχόλιο εναντίον του. Η προσφυγή αυτή απορρίφθηκε τον Ιούλιο του 2015.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι, αν και ο σχολιασμός δεν έφθανε σε επίπεδο  ρητορικής μίσους ή υποκίνηση βίας, ήταν ωστόσο δυσφημιστικός. Ως εκ τούτου, οι πολίτες οφείλουν να προστατεύονται από τέτοιου είδους σχόλια βάσει του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής που προβλέπεται από το άρθρο 8. Ωστόσο, στην ίδια υπόθεση υπήρχε και ένα δεύτερο διακυβευόμενο δικαίωμα, το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης σύμφωνα με το άρθρο 10 , το οποίο προστατεύει το δικαίωμα της ελεύθερης μετάδοσης πληροφοριών και σχολίων.

Αυτά τα δύο δικαιώματα υπέχουν του ιδίου σεβασμού και απαιτείται η εξισορρόπηση τους όταν συγκρούονται. Ωστόσο, όταν η στάθμιση των εν λόγω δικαιωμάτων ήταν αρμοδιότητα των εθνικών αρχών σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται στη νομολογία του Δικαστηρίου, το Δικαστήριο απαιτούσε την ύπαρξη ισχυρών και σοβαρών λόγων ώστε να υποκαταστήσει η απόφασή του εκείνη των εθνικών δικαστηρίων.

Κατά την εκτίμηση αυτή στις περιπτώσεις όπου ο πρωταγωνιστής διαδραμάτιζε  διαμεσολαβητικό ρόλο στο διαδίκτυο, το Δικαστήριο έχει εντοπίσει μια σειρά από σχετικούς παράγοντες. Αυτοί είναι: το πλαίσιο στο οποίο εκφράστηκαν τα σχόλια, τα μέτρα που λήφθηκαν από τον εκδότη με σκοπό να αποτραπούν ή να αφαιρεθούν τα δυσφημιστικά σχόλια, η ευθύνη του συντάκτη του σχολίου και οι συνέπειες των εσωτερικών διαδικασιών για τον εκδότη.

Όσον αφορά το πλαίσιο στο οποίο συντάχτηκε το σχόλιο, το σωματείο δεν θα μπορούσε να γνωρίζει και να το αναμένει, δεδομένου ότι δεν σχετίζονταν με το περιεχόμενο της ιστοσελίδας. Επιπλέον, το σωματείο ήταν μικρό, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, και άγνωστο στο ευρύ κοινό. Επομένως, ήταν απίθανο  η εν λόγω ιστοσελίδα να προσελκύσει πολλά σχόλια, ή ότι το εν λόγω σχόλιο θα διαδίδονταν. Έχοντας ως απαίτηση από το σωματείο να υποθέσει ότι ορισμένα αφιλτράριστα σχόλια θα μπορούσαν να είναι κατά παράβαση του νόμου θα ισοδυναμούσε με την απαίτηση υπερβολικής και ανέφικτης προνοητικότητας, ικανή να πλήξει το δικαίωμα μετάδοσης πληροφοριών μέσω του διαδικτύου.

Αναφορικά με τα ληφθέντα  από το σωματείο μέτρα για την πρόληψη ή την απομάκρυνση των δυσφημιστικών σχολίων, η ιστοσελίδα είχε εγκαταστήσει εφαρμογή ενημέρωσης όποτε γράφονταν σχόλια στην σελίδα. Ωστόσο, η ιστοσελίδα δήλωσε ρητά ότι τέτοια σχόλια δεν ελέγχονταν πριν από τη δημοσίευσή τους, ότι οι σχολιαστές ήταν υπεύθυνοι για τα σχόλιά τους και ότι θα όφειλαν να υπακούουν στο νόμο. Επιπλέον, το σωματείο αφαίρεσε το δημοσίευμα και το σχόλιο την επόμενη ημέρα αφότου επικοινώνησε μαζί τους ο κ. Pihl, και εξέφρασε τη δημόσια συγνώμη του. Το σχόλιο βρίσκονταν στον ιστότοπο για 9 ημέρες.

Επιπλέον, ο κ. Pihl δικαιούταν να ζητήσει να μην αναγράφεται το όνομά του στις μηχανές αναζήτησης.

Αναφορικά με την ευθύνη του αρχικού συντάκτη του σχολίου, ο κ Pihl έλαβε γνώση της διεύθυνσης του υπολογιστεί απ΄ όπου προήλθε το σχόλιο, αλλά δεν διευκρίνισε κατά πόσο ενήργησε περαιτέρω με σκοπό να ανακαλύψει τη ταυτότητα του συγγραφέα. Αναφορικά με τις συνέπειες των εσωτερικών διαδικασιών, δεδομένου ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν απορρίψει τα αίτημα του κ. Pihl, οι διαδικασίες δεν είχαν καμία αρνητική συνέπεια ως προς το σωματείο. Ωστόσο, το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι η ευθύνη για τα σχόλια τρίτων μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για το ιστότοπο και συνεπώς να δημιουργηθεί αρνητική επίδραση στην ελευθερία της έκφρασης μέσω του διαδικτύου.

Τέλος, η υπόθεση του κ. Pihl εξετάστηκε επί της ουσίας από δύο εθνικά δικαστήρια και τον Υπουργό Δικαιοσύνης. Ο τελευταίος είχε εξετάσει το ζήτημα υπό το πρίσμα των ανταγωνιστικών συμφερόντων – με τη συνδρομή της νομολογίας του Δικαστηρίου – και διαπίστωσε ότι δεν υπήρξε παραβίαση των δικαιωμάτων του κ. Pihl.

Εν όψει των ανωτέρω, απορρίπτοντας τους  ισχυρισμούς του κ. Pihl  οι εθνικές αρχές ενήργησαν εντός του περιθωρίου εκτίμησης και πέτυχαν δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων του κ. Pihl βάσει του άρθρου 8 και του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης του σωματείου σύμφωνα με το άρθρο 10. Η προσφυγή συνεπώς είναι προδήλως αβάσιμη και απαράδεκτη.