Προσωρινή κράτηση υπόπτου Υπουργού για σεξουαλικές σχέσεις με ανήλικους.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Fernandes Pedroso κατά Πορτογαλίας της 12.6.2018 (αριθ. προσφ. 59133/11)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Προσωρινή κράτηση υπόπτου για σεξουαλικές σχέσεις με ανήλικους.
Παραβίαση άρθρου 5 § 1 (δικαίωμα στην ελευθερία και στην ασφάλεια του ατόμου) διότι δεν υπήρχαν εύλογες υποψίες ότι ο προσφεύγων είχε σεξουαλικά κακοποιήσει ανηλίκους.
Παραβίαση άρθρου 5 § 4 (έλλειψη πρόσβασης σε συγκεκριμένα αποδεικτικά στοιχεία) λόγω άρνησης να δοθούν αντίγραφα των εγγράφων της δικογραφίας.
Παραβίαση άρθρου 5 § 5 (δικαίωμα αποζημίωσης) λαμβανομένης υπόψη της περιοριστικής ερμηνείας των εθνικών δικαστηρίων σχετικά με το αίτημα για αποζημίωση αναφορικά με τη παράνομη κράτηση.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 5 § 1
Άρθρο 5 § 2
Άρθρο 5 § 4
Άρθρο 5 § 5
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Paulo José Fernandes Pedroso, είναι Πορτογάλος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1965 και ζει στη Λισαβόνα. Την εποχή εκείνη, ήταν βουλευτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Ήταν επίσης Υπουργός εργασίας και αλληλεγγύης από τον Μάρτιο του 2001 έως τον Απρίλιο του 2002.
Τον Μάιο του 2003, ο κ. Fernandes Pedroso ήταν ύποπτος ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με ανηλίκους που φιλοξενούνταν από την Casa Pia και τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση και στη συνέχεια απελευθερώθηκε τον Οκτώβριο του 2003 υπό δικαστική εποπτεία.
Τον Δεκέμβριο του 2003, δέκα άτομα, συμπεριλαμβανομένου του κ. Fernandes Pedroso, κατηγορήθηκαν επισήμως για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων. Ο κ. Fernandes Pedroso άσκησε έφεση κατά της απόφασης αυτής και τον Μάιο του 2004 επωφελήθηκε από την απόφαση να μην προσαχθεί σε δίκη, καθώς η ανακριτική αρχή έκρινε, μεταξύ άλλων, ότι υπήρχαν σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την ταυτοποίηση του κ. Fernandes Pedroso και ότι τα θύματα είχαν κάνει λάθος σε αυτή την περίπτωση. Το Εφετείο επικύρωσε την απόφαση να μην τον παραπέμψει σε δίκη.
Τον Οκτώβριο του 2004 ο κ. Fernandes Pedroso άσκησε αγωγή αποζημιώσεως κατά του Δημοσίου για παράνομη προσωρινή κράτηση βάσει του άρθρου 5 §§ 1 και 2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (CPP). Το Δικαστήριο της Λισαβόνας εν μέρει δέχτηκε την αξίωσή του, αλλά το Εφετείο ακύρωσε την εν λόγω απόφαση με το σκεπτικό ότι η προσωρινή κράτηση του κ. Fernandes Pedroso δεν ήταν προδήλως παράνομη ούτε είχε βασιστεί σε εμφανές λάθος. Το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε την αναίρεση του κ. Fernandes Pedroso.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Νομιμότητα της προσωρινής κράτησης: το Δικαστήριο έκρινε ότι η σύλληψη του κ. Fernandes Pedroso βασίστηκε σε ένταλμα σύλληψης που εκδόθηκε από Δικαστή, ότι η προσωρινή του κράτηση είχε πράγματι προβλεφθεί από το νόμο (άρθρο 202 της CPP) και ότι η μη τήρηση του νόμου σχετικά με την «τυχαία» κατανομή των υποθέσεων μεταξύ των δικαστών του δικαστηρίου δεν ανερχόταν σε «μεγάλη και προφανή παρατυπία» υπό την εξαιρετική έννοια που επισημαίνει η νομολογία του Δικαστηρίου.
Ύπαρξη αξιόπιστων υποψιών για αδικήματα: το Δικαστήριο έκρινε ότι όταν εξέδωσε ο ανακριτής Δικαστής την απόφασή του της 15ης Ιουλίου 2003 σχετικά με τη συνεχιζόμενη προσωρινή κράτηση του κ. Fernandes Pedroso δεν υπήρχαν εύλογες υποψίες ότι ο προσφεύγων είχε σεξουαλικά κακοποιήσει ανηλίκους, δεδομένου ότι δεν είχε αναγνωριστεί προσωπικά και ότι τα επιχειρήματα που χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν την κράτηση ήταν ανεπαρκή και δεν ήταν σχετικά, όπως κατέληξε το Εφετείο με την απόφαση της 8ης Οκτωβρίου 2003.
Εναλλακτικές λύσεις για την προσωρινή κράτηση: το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι εθνικές δικαστικές αρχές είχαν αποτύχει να λάβουν υπόψη τη δυνατότητα εφαρμογής εναλλακτικών μέτρων για την προσωρινή κράτηση.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η προσωρινή κράτηση του κ. Fernandes Pedroso ήταν ασυμβίβαστη με τις απαιτήσεις του άρθρου 5 § 1 της Σύμβασης και ότι υπήρξε παραβίαση της διάταξης αυτής.
Ο κ. Fernandes Pedroso είχε δύο φορές αρνηθεί την πρόσβαση στις καταθέσεις των θυμάτων και στις εκθέσεις σχετικά με τις ιατρικές εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκε ο τελευταίος. Στην πραγματικότητα, αυτές οι καταθέσεις και οι εκθέσεις ήταν ζωτικής σημασίας επειδή παρείχαν τη βάση για τα ποινικά αδικήματα για τα οποία ο προσφεύγων ήταν ύποπτος δικαιολογώντας την επιβολή της αμφισβητούμενης προσωρινής κράτησης. Ο Δικαστής της υπόθεσης δικαιολόγησε την άρνησή του με την εχεμύθεια διερεύνησης (segredo de justiça), την εμπιστευτικότητα των ιατρικών εκθέσεων και την ιδιαίτερα ευάλωτη θέση των θυμάτων.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι υπάρχει σύγκρουση μεταξύ δύο θεμελιωδών δικαιωμάτων – το δικαίωμα του προσφεύγοντος να αμφισβητήσει τη νομιμότητα της κράτησής του (άρθρο 5 § 4) και η προστασία της ιδιωτικότητας των θυμάτων (άρθρο 8 της Σύμβασης). Με την πρόσθετη ανάγκη να εξασφαλιστεί η σωστή διεξαγωγή της έρευνας, θα μπορούσε να επιτευχθεί μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των ανταγωνιστικών συμφερόντων με την απόκρυψη των ταυτοτήτων των θυμάτων και των στοιχείων που μπορούν να τους εντοπίσουν.
Επιπλέον, ο Δικαστής είχε χρησιμοποιήσει αυτή τη μέθοδο της ανωνυμίας στην αίτησή του προς τον Πρόεδρο του Κοινοβουλίου, θεωρώντας κατά πάσα πιθανότητα επαρκή για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των θυμάτων. Ωστόσο, δεν υπήρχε τίποτα που να εμποδίζει τις αρχές να ακολουθήσουν την ίδια μέθοδο της ανωνυμίας όσον αφορά τα αποδεικτικά στοιχεία για τα οποία ο ίδιος είχε ζητήσει πρόσβαση προκειμένου να προβεί σε αμφισβήτηση της νομιμότητας της κράτησής του. Το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να αντιληφθεί γιατί η διαδικασία σχετικά με την ανωνυμία των μαρτύρων ήταν εφικτή προς τον Πρόεδρο του Κοινοβουλίου, αλλά ήταν αδύνατο στο πλαίσιο της ίδιας διαδικασίας για την υπεράσπιση του κατηγορουμένου.
Ως εκ τούτου, διαπίστωσε ότι, αν και οι λόγοι που επικαλείται ο Δικαστής για να δικαιολογήσει την άρνηση παροχής αντιγράφων των καταθέσεων των θυμάτων και των ιατρικών εκθέσεων, δεν ήταν επαρκείς, επειδή θα μπορούσε να βρεθεί ένας άλλος τρόπος για να εξισορροπηθούν τα ανταγωνιστικά συμφέροντα. Ως εκ τούτου, έκρινε ότι η άρνηση να δοθούν στον προσφεύγοντα αντίγραφα των προαναφερθέντων εγγράφων παραβίαζαν την απαίτηση περί δικαιοσύνης που προβλέπεται στο άρθρο 5 § 4 της Σύμβασης.
Η αγωγή αποζημίωσης του κ. Fernandes Pedroso απορρίφθηκε από το Εφετείο της Λισαβόνας και από το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο απέρριψε το επιχείρημα ότι η προδικαστική κράτηση ήταν παράνομη. Τα εν λόγω δικαστήρια έκριναν ότι η επίμαχη κράτηση δεν είχε βασιστεί σε καταφανές σφάλμα. Επίσης, δεν εξέτασαν το ζήτημα των εναλλακτικών λύσεων στην προσωρινή κράτηση ή την αναλογικότητα του μέτρου αυτού, η οποία – όπως επανέλαβε το Δικαστήριο – πρέπει να εφαρμοστεί μόνο ως ύστατο μέτρο. Όσον αφορά την έλλειψη πρόσβασης σε συγκεκριμένα αποδεικτικά στοιχεία, αν και το Ανώτατο Δικαστήριο είχε αναγνωρίσει ότι τα δικαιώματα υπεράσπισης θα μπορούσαν να έχουν επηρεαστεί, είχε θεωρήσει ότι μια τέτοια παρατυπία δεν ήταν προφανής, φανερή όπως απαιτείται από το άρθρο 225 § 1 της CPP.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι τα εγχώρια δικαστήρια δεν είχαν ερμηνεύσει ή δεν εφάρμοσαν το εσωτερικό δίκαιο στο πνεύμα του άρθρου 5 §§ 1 και 4 της Σύμβασης και σημείωσε ότι μετά την έκδοση της εν λόγω απόφασης, δεν υπήρχε ένδικο βοήθημα βάσει του εσωτερικού δικαίου με το οποίο θα μπορούσε να διεκδικήσει ο κ. Fernandes Pedroso αποζημίωση. Κατά συνέπεια, λαμβανομένης υπόψη της περιοριστικής ερμηνείας των εθνικών δικαστηρίων σχετικά με το αίτημα του κ. Fernandes Pedroso για αποζημίωση αναφορικά με τη παράνομη κράτηση, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 § 5 της Σύμβασης.
Λοιπά άρθρα
Το Δικαστήριο απέρριψε την καταγγελία του κ. Fernandes Pedroso σχετικά με το άρθρο 5 § 2 (είχε υποστηρίξει ότι δεν είχε ενημερωθεί για τους λόγους της σύλληψής του) ως προδήλως αβάσιμη, και τη καταγγελία βάσει του άρθρου 5 § 4 (διάρκεια της διαδικασίας σχετικά με τον δικαστικό έλεγχο της προδικαστικής του κράτησης) για μη εξάντληση των εγχώριων ενδίκων μέσων.
Άρθρο 41 (δίκαιη ικανοποίηση)
Το Δικαστήριο έκρινε, με τέσσερις ψήφους έναντι τρεις, ότι η Πορτογαλία όφειλε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 14.000 ευρώ το 2006 ως αποζημίωση και, ομόφωνα, να καταβάλει 13.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 41.555 ευρώ για δικαστικά έξοδα και λοιπές δαπάνες.
Ξεχωριστή γνώμη
Οι δικαστές Yudkivska, Motoc και Paczolay εξέφρασαν κοινή δήλωση μερικής διαφωνίας, η οποία είναι συνημμένη στην απόφαση (επιμέλεια echrcaselaw.com).
