Οι ταλαιπωρίες ενός ακαδημαϊκού στις φυλακές του Αζερμπαϊτζάν. Σοβαρές παραβιάσεις της ΕΣΔΑ

ΑΠΟΦΑΣΗ

Mammadov κ.α. κατά Αζερμπαϊτζάν της 21.02.2019 (αρ. 35432/07)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Κράτηση ακαδημαϊκού στο Αζερμπαϊτζάν. Καταγγελία ότι συνελήφθη το 2007, κρατήθηκε παράνομα για 24 ώρες και στη συνέχεια καταδικάστηκε σε 15 ημέρες κράτησης σε μια τοποθεσία που δεν ήταν γνωστή ούτε στην οικογένειά του, ούτε στον δικηγόρο του. Ισχυρίστηκε ότι είχε υποστεί κακομεταχείριση κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και δεν είχε λάβει ιατρική περίθαλψη για υψηλή αρτηριακή πίεση, προστατίτιδα και θυρεοειδή. Η προσωρινή του κράτηση κράτησε άνω του ενός έτους, χωρίς επαρκή αιτιολόγηση μέχρι την καταδίκη του σε ποινή κάθειρξης 10 ετών για εθνική προδοσία. Πέθανε υπό κράτηση το 2009 από καρδιακή προσβολή.

Κατά το ΕΔΔΑ, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ: α) για την κακομεταχείριση που υπέστη ο προσφεύγων μεταξύ 2 και 17 Φεβρουαρίου 2007 β) για την στέρηση ιατρικής περίθαλψης μεταξύ 2 και 17 Φεβρουαρίου 2007 και γ) σχετικά με την έλλειψη αποτελεσματικής διερεύνησης του ισχυρισμού του περί κακομεταχείρισης.

Επίσης υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 5 § 1 (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια) διότι οι πρώτες 24 ώρες της κράτησής του δεν είχαν καταγραφεί, και παραβίαση του άρθρου 5 § 3 (δικαίωμα σε δίκη εντός εύλογου χρονικού διαστήματος ή απελευθέρωση εν αναμονή δίκης) διότι οι αρχές δεν είχαν δώσει «σχετικούς» και «επαρκείς» λόγους για να δικαιολογήσουν την προσωρινή του κράτηση του μεταξύ του διαστήματος Φεβρουαρίου 2007 και Ιουνίου 2008.

Τέλος το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 2 (δικαίωμα στη ζωή) όσον αφορά στο θάνατό του κατά τη κράτησή του, ενώ αντίθετα υπήρξε παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 2 όσον  αφορά στην αδυναμία των αρχών να διενεργήσουν αποτελεσματική έρευνα σχετικά με το θάνατό του.

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 3

Άρθρο 5

Άρθρο 2

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Οι προσφεύγοντες είναι ο Novruzali Khanmammad oglu Mammadov, ο οποίος γεννήθηκε το 1942, η σύζυγός του Maryam Aliaga gizi Mammadova και ο γιος τους Emil Novruzali oglu Mammadov, όλοι υπήκοοι του Αζερμπαϊτζάν.

Η υπόθεση αφορά τον πρώτο προσφεύγοντα, ο οποίος ήταν ακαδημαϊκός με ειδίκευση στη γλώσσα Talysh και ήταν επικεφαλής της εφημερίδας του Αζερμπαϊτζάν-Ταλίχ και τις καταγγελίες του για παράνομη κράτηση και κακομεταχείρισή του από αξιωματούχους του Υπουργείου Εθνικής Ασφάλειας («MNS») το 2007, καθώς και την επακόλουθη προσωρινή κράτησή του. Πέθανε υπό κράτηση το 2009 και η σύζυγός και γιος του συνέχισαν τη διαδικασία αντί αυτού, καταθέτοντας μια περαιτέρω προσφυγή σχετικά με το θάνατό του. Ο γιος του πέθανε το 2011 και η μητέρα του συνέχισε τη διαδικασία.

Ο Mammadov συνελήφθη από αξιωματικούς του MNS στις 2 Φεβρουαρίου 2007 σε ένα πάρκο στο Μπακού και συνελήφθη για να ανακριθεί για την υποτιθέμενη συνεργασία του με την ιρανική υπηρεσία πληροφοριών. Αφέθηκε ελεύθερος 24 ώρες αργότερα κοντά σε ένα σταθμό του μετρό, αλλά αμέσως συνελήφθη εκ νέου από την αστυνομία επειδή αρνήθηκε ότι ήταν ο ίδιος που έκανε την πράξη. Προσήχθη ενώπιον δικαστή την ίδια ημέρα, κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε 15 ημέρες κράτησης.

Λίγο πριν από την αποφυλάκισή του, κατηγορήθηκε για προδοσία και τέθηκε σε προσωρινή κράτηση για τρεις μήνες. Τα δικαστήρια παρατείναν την περίοδο κράτησής του για ένα έτος και τέσσερις μήνες λόγω της σοβαρότητας των κατηγοριών και της πιθανότητας να διαφύγει ή να παρεμποδίσει την έρευνα. Τα δικαστήρια θεμελίωσαν την παράταση αυτή στην ανάγκη για περισσότερο χρόνο για τη διεξαγωγή της έρευνας. Οι αιτήσεις του να απελευθερωθεί λόγω της ηλικίας του και του γεγονότος ότι είχε μόνιμο τόπο διαμονής δεν εξετάστηκαν.

Η υπόθεση παραπέμφθηκε στο ακροατήριο τον Νοέμβριο του 2007. Καταδικάστηκε για τις κατηγορίες τον Ιούνιο του 2008 σε ποινή κάθειρξης 10 ετών.

Εν τω μεταξύ, ο ίδιος ο Mammadov, ο δικηγόρος του και η οικογένειά του είχαν εγείρει πολλές καταγγελίες ενώπιον των αρχών και των δικαστηρίων σχετικά με την παράνομη κράτηση και την κακομεταχείριση. Δεν έχουν διεξαχθεί ποινικές έρευνες σχετικά με αυτές τις καταγγελίες.

Κατά τη διάρκεια της κράτησής του, ο Mammadov εξετάστηκε επανειλημμένα από γιατρούς το 2007 και το 2008 λόγω ασθενείας. Μεταξύ Μαρτίου και Ιουλίου 2009 αρνήθηκε να μεταφερθεί σε ιατρείο εξειδικευμένης ιατρικής φροντίδας, επειδή είπε ότι δεν μπορούσε να το αντέξει και σε κάθε περίπτωση, αμφέβαλε για την ποιότητα της περίθαλψης εκεί. Τελικά ενέκρινε τη μεταβίβαση στα τέλη Ιουλίου 2009 και εξετάστηκε από αρκετούς ειδικούς, αλλά απεβίωσε στις 17 Αυγούστου 2009.

Οι εισαγγελικές αρχές ξεκίνησαν αμέσως έρευνα για το θάνατό του, αλλά αρνήθηκαν να ασκήσουν ποινική δίωξη λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων. Έδωσαν έμφαση στην απόφασή τους σε δύο εκθέσεις, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων είχε πεθάνει από καρδιακό επεισόδιο και ότι αυτό δεν είχε σχέση με την ιατρική φροντίδα του, η οποία ήταν επαρκής. Τα εθνικά δικαστήρια επιβεβαίωσαν την απόφαση αυτή.

Βασιζόμενος στο άρθρο 5 §§ 1 και 3 (δικαίωμα σε ελευθερία και ασφάλεια / δικαίωμα σε δίκη εντός εύλογου χρονικού διαστήματος ή σε απελευθέρωση εν αναμονή δίκης), ο προσφεύγων παραπονέθηκε ειδικότερα ότι η κράτησή του μεταξύ 2 και 3 Φεβρουαρίου 2007 ήταν παράνομη και ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν δικαιολογήσει την επακόλουθη προδικαστική κράτηση ή δεν εξέτασαν τα επιχειρήματά του υπέρ της απελευθέρωσής του.

Επικαλούμενος, επίσης, το άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης), ισχυρίστηκε ότι είχε υποστεί κακομεταχείριση από τους αξιωματικούς του MNS μεταξύ 2 και 17 Φεβρουαρίου 2007 και ότι οι αρχές δεν εξέτασαν τον ισχυρισμό του. Υποστήριξε επίσης ότι δεν είχε λάβει ιατρική περίθαλψη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου κράτησης. Τέλος, η σύζυγός και ο γιος του ισχυρίζονται ότι πέθανε υπό κράτηση λόγω ανεπαρκούς ιατρικής περίθαλψης, ιδίως λόγω της καθυστέρησης της μεταφοράς του σε ειδικευμένη ιατρική εγκατάσταση, και ότι δεν διεξήχθη αποτελεσματική έρευνα για το θάνατό του, κατά παράβαση του άρθρου 2 (δικαίωμα στη ζωή ).

Βασιζόμενοι στο άρθρο 5 §§ 1 και 3 (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια / δικαίωμα σε δίκη εντός εύλογου χρονικού διαστήματος ή σε απελευθέρωση εν αναμονή δίκης), ο Mammadov κατήγγειλε ειδικότερα ότι η κράτησή του μεταξύ 2 και 3 Φεβρουαρίου του 2007 ήταν παράνομη και ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν δικαιολογήσει την επακόλουθη προσωρινή του κράτηση, ούτε εξέτασαν τα επιχειρήματά του υπέρ της απελευθέρωσής του.

Επικαλούμενος επίσης το άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης), ισχυρίστηκε ότι είχε υποστεί κακομεταχείριση από τους αξιωματικούς του MNS μεταξύ 2 και 17 Φεβρουαρίου 2007 και ότι οι αρχές δεν εξέτασαν τον ισχυρισμό του. Υποστήριξε επίσης ότι δεν είχε λάβει ιατρική περίθαλψη κατά τη διάρκεια της περιόδου κράτησής του. Τέλος, η σύζυγός και ο γιος του ισχυρίστηκαν ότι είχε πεθάνει κατά τη διάρκεια της κράτησης εξαιτίας της ανεπαρκούς ιατρικής περίθαλψης, ιδίως της καθυστέρησης της μεταφοράς του σε ιατρική ειδική εγκατάσταση, και ότι δεν είχε διεξαχθεί αποτελεσματική έρευνα για το θάνατό του, κατά παράβαση του άρθρου 2 στη ζωή.

Η αρχική προσφυγή του Mammadov κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 13 Αυγούστου 2007. Η προσφυγή που υπέβαλε η σύζυγός και ο γιος του, η οποία προστέθηκε στην αρχική προσφυγή, κατατέθηκε στις 11 Μαΐου 2010.

ΤΟ ΣΤΡΑΖΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….

Άρθρο 5 § 1 (μη τεκμηριωμένη κράτηση)

Ενώ ο Mammadov διαμαρτυρόταν διαρκώς για παράνομη κράτηση από τις 2 έως τις 3 Φεβρουαρίου 2007 στις εγκαταστάσεις του MNS για διάφορες δικαστικές διαδικασίες στην υπόθεση του, η κυβέρνηση παρέλειψε να παράσχει οποιοδήποτε στοιχείο που να αντικρούει τον ισχυρισμό του. Όσον αφορά στα εθνικά δικαστήρια, δεν είχαν αντιμετωπίσει ποτέ αυτό το μέρος της καταγγελίας του.

Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η εκδοχή των γεγονότων του Mammadov ήταν εύλογη και δέχτηκε ότι είχε κρατηθεί για 24 ώρες, όπως υποστηρίζεται. Η κράτηση αυτή δεν είχε τεκμηριωθεί καθόλου, γεγονός που ισοδυναμεί με ιδιαίτερα σοβαρή παραβίαση του άρθρου 5 της Σύμβασης.

Άρθρο 5 § 3

(προσωρινή κράτηση για διάστημα μεγαλύτερο του έτους χωρίς επαρκή αιτιολόγηση)

Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αρχές δεν παρείχαν «σχετικούς» και «επαρκείς» λόγους για να δικαιολογήσουν την προσωρινή κράτηση του Mammadov μεταξύ του Φεβρουαρίου 2007 και του Ιουνίου 2008. Ειδικότερα, τα πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια δικαστήρια απλά αποφάσισαν την προσωρινή κράτησή του και την παράτασή της, χωρίς να εξηγούν τους λόγους για τους οποίους μνημονεύονται αυτοί στο υπόδειγμα και είχαν σχέση με τις συγκεκριμένες περιστάσεις της υπόθεσης του. Τα εθνικά δικαστήρια είχαν ακόμη αιτιολογήσει τις αποφάσεις τους με βάση έναν εντελώς άσχετο και απαράδεκτο λόγο για την κράτηση ενός προσώπου, δηλαδή την ανάγκη για περισσότερο χρόνο ώστε να ολοκληρωθεί η έρευνα.

Άρθρο 3 (κακομεταχείριση και έρευνα)

Το Δικαστήριο αποδέχτηκε την εκδοχή του Mammadov για τα γεγονότα που αφορούσαν στην κακομεταχείριση του από τα στελέχη του MNS μεταξύ 2 και 17 Φεβρουαρίου 2007, η οποία ήταν λεπτομερής και ως επί το πλείστον συνεπής και εύλογη. Παρόλο που δεν είχε προσκομίσει κανένα ιατρικό αποδεικτικό στοιχείο, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είχε κρατηθεί κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου σε τοποθεσία που δεν είχε κοινοποιηθεί χωρίς καμία πρόσβαση στον έξω κόσμο. Οι πρώτες 24 ώρες της κράτησής του δεν είχαν καταγραφεί και, σύμφωνα με τις συνεπείς και εύλογες παρατηρήσεις του, κρατήθηκε στη συνέχεια μέχρι τις 17 Φεβρουαρίου 2007, χωρίς η οικογένειά του ή ο δικηγόρος να γνωρίζουν τον τόπο διαμονής του. Επιπλέον, η δήλωση του σχετικά με την κακομεταχείρισή του  υποστηρίχθηκε από αποδεικτικά στοιχεία μαρτύρων, έστω και από τον δικηγόρο και την οικογένειά του, σχετικά με τραυματισμούς στο χέρι του κατά τη διοικητική ακρόαση με βάση την υπόθεσή του.

Το Δικαστήριο δέχθηκε επίσης τον ισχυρισμό του Mammadov ότι δεν του είχε παρασχεθεί επαρκής ιατρική περίθαλψη. Ήταν σαφές ότι ούτε ο δικηγόρος του, ούτε η οικογένειά του δεν μπορούσαν να του χορηγήσουν το απαραίτητο φάρμακο, καθώς δεν είχαν ενημερωθεί για τον τόπο κράτησής του.

Η κυβέρνηση, αντιθέτως, δεν είχε προσκομίσει πληροφορίες ή αποδεικτικά στοιχεία που να θέτουν υπό αμφισβήτηση τους ισχυρισμούς του για κακομεταχείριση από τους αξιωματικούς του MNS ή να αποδείξουν ότι είχε λάβει φροντίδα και φάρμακα. Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι τα περιστατικά για τα οποία παραπονούνταν ο προσφεύγων μπορούσαν οι αρχές να τα γνωρίζουν.

Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Mammadov είχε υποστεί κακομεταχείριση δεδομένου ότι δύο φορές είχε κακοποιηθεί από τους υπαλλήλους του MNS και είχε στερηθεί ιατρικής περίθαλψης. Δεδομένης της προχωρημένης ηλικίας του και της ευάλωτης κατάστασης της υγείας του, αυτή η κακομεταχείριση του προκάλεσε σωματικό πόνο και σημαντικό ψυχικό πόνο, μειώνοντας την ανθρώπινη αξιοπρέπεια του. Η κακομεταχείριση, που επιδεινώθηκε από την έλλειψη πρόσβασης στον έξω κόσμο, ήταν αρκετά σοβαρή ώστε να θεωρηθεί απάνθρωπη και εξευτελιστική, κατά παράβαση του άρθρου 3 της Σύμβασης.

Τέλος, το Δικαστήριο έκρινε ότι υπήρξε περαιτέρω παραβίαση του άρθρου 3 όσον  αφορά στην έρευνα των ισχυρισμών του περί κακομεταχείρισης. Καμία ποινική έρευνα δεν είχε πραγματοποιηθεί ποτέ, παρά το γεγονός ότι ο Mammadov είχε θέσει πολύ συγκεκριμένες καταγγελίες ως προς την ημερομηνία, την ώρα και τη φύση της κακομεταχείρισης. Οι αρχές είχαν διατάξει μια ιατρική εξέταση, αλλά αυτό ήταν δύο μήνες μετά τα γεγονότα, όταν τυχόν σημάδια τραυματισμού θα μπορούσαν ήδη να έχουν εξαφανιστεί. Καθώς δεν υπήρξε ποινική έρευνα, ο Mammadov, ο δικηγόρος και η οικογένειά του, οι αξιωματικοί του MNS και οι άλλοι μάρτυρες δεν είχαν ποτέ αμφισβητηθεί από έναν ερευνητή. Ομοίως, τέτοιοι μάρτυρες δεν είχαν ποτέ ακουστεί από τα δικαστήρια που είτε αγνόησαν τους ισχυρισμούς του Mammadov για κακομεταχείριση, είτε τους απέρριψαν ως αβάσιμους.

Άρθρο 2 (θάνατος σε κράτηση και έρευνα)

Όσον αφορά στο θάνατο του Mammadov κατά την κράτηση, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η σύζυγός και ο γιος του δεν αμφισβήτησαν το γεγονός ότι δύο φορές αρνήθηκε να μεταφερθεί στην ιατρική μονάδα από τον Μάρτιο έως τον Ιούλιο του 2009. Υποστήριξαν ωστόσο ότι είχε αρνηθεί μια τέτοια μεταβίβαση λόγω της οικονομικής του κατάστασης και της ποιότητας της ιατρικής περίθαλψης στη μονάδα που θα γινόταν η μεταφορά.

Το Δικαστήριο δεν μπορούσε να δεχτεί το επιχείρημα αυτό, διότι σύμφωνα με το εσωτερικό δίκαιο οι κρατούμενοι ελάμβαναν δωρεάν ιατρική περίθαλψη και δεν υπήρχε κανένα αποδεικτικό στοιχείο στη δικογραφία ότι ζητήθηκαν χρήματα για τη μεταφορά του ή ότι η φροντίδα στην ιατρική μονάδα ήταν ελλιπής. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αρχές δεν είχαν ευθύνη για την καθυστέρηση της μεταφοράς του στην ιατρική μονάδα και ότι είχαν κάνει ό, τι είναι δυνατόν για να αποτρέψουν το θάνατό του. Επιπλέον, παρόλο που ο Mammadov είχε υψηλή αρτηριακή πίεση και προστατίτιδα, δεν έπασχε από μια δυνητικά απειλητική για τη ζωή ασθένεια. Κατά συνέπεια, δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 2 στην ουσία.

Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι οι αρχές δεν κατάφεραν να διενεργήσουν αποτελεσματική έρευνα για το θάνατό του. Η απόφαση να μην ξεκινήσει ποινική έρευνα στοιχειοθετήθηκε σε αναφορές, οι οποίες είχαν βασιστεί μόνο στην αιτία θανάτου και στην ιατρική περίθαλψη μετά τη μεταφορά του στο νοσοκομείο και όχι στις συνέπειες που θα μπορούσε να έχει η καθυστέρηση μεταφοράς του. Επιπλέον, οι εισαγγελικές αρχές δεν εξέτασαν γιατί αρνήθηκε να μεταφερθεί. Επίσης, δεν διευκρίνισαν εάν υπήρχε σύνδεση μεταξύ του θανάτου του και της τοποθέτησής του σε ένα κελί για 15 ημέρες τον Ιανουάριο του 2009. Τέλος, δεν είχαν ενημερώσει τη σύζυγό και το γιο του για οποιαδήποτε πρόοδο στην έρευνα ή στην ανάμειξή τους με οποιονδήποτε τρόπο. Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 2 στο πλαίσιο της διαδικασίας .

Άρθρο 41 (Δίκαιη ικανοποίηση)

Το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το Αζερμπαϊτζάν έπρεπε να καταβάλει στην κυρία Mammadova 20.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 4.000 ευρώ για έξοδα και δικαστικές δαπάνες.

Ξεχωριστή γνώμη: Ο δικαστής Hüseynov εξέφρασε μια αντίθετη γνώμη, η οποία επισυνάπτεται στην απόφαση (επιμέλεια echrcaselaw.com).


ECHRCaseLaw
Close Popup

Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε καλύτερη εμπειρία στο διαδίκτυο. Συμφωνώντας, αποδέχεστε τη χρήση των cookies σύμφωνα με την Πολιτική Cookies.

Close Popup
Privacy Settings saved!
Ρυθμίσεις Απορρήτου

Όταν επισκέπτεστε μία ιστοσελίδα, μπορεί να λάβει κάποιες βασικές πληροφορίες από τον browser σας, κατά βάση υπό τη μορφή cookies. Εδώ μπορείτε να ρυθμίσετε τη συγκατάθεσή σας σε όλα αυτά.

These cookies allow us to count visits and traffic sources, so we can measure and improve the performance of our site.

Google Analytics
We track anonymized user information to improve our website.
  • _ga
  • _gid
  • _gat

Απορρίψη όλων των υπηρεσιών
Save
Δέχομαι όλες τις υπηρεσίες