Μυστική μεταφορά και σοβαρή κακομεταχείριση κρατούμενου από τη CIA. Απάνθρωπη μεταχείριση
ΑΠΟΦΑΣΗ
Abu Zubaydah κατά Λιθουανίας της 31.05.2018 (αριθμ. προσφ. 46454/11)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Μυστική κράτηση και μεταφορά από τη CIA. Κακομεταχείριση κρατούμενου. Σκληρή μεταχείριση υπό την επίβλεψη της CIA. Οι ανακριτές του τοποθέτησαν μαύρο πανί πάνω από το πρόσωπό του και έριχναν νερό πάνω του, έτσι ώστε να μην μπορεί να αναπνεύσει, τον χτυπούσαν στον τοίχο και τον χαστούκιζαν στο πρόσωπό του, έπαιζαν δυνατά μουσική ενώ βρίσκονταν σε κελί απομόνωσης, του στερούσαν το φαγητό και τον κρατούσαν γυμνό σε παγωμένες συνθήκες. Παραβίαση άρθρου 3 για την απάνθρωπη μεταχείριση που υπέστη και για την αναποτελεσματική και μη ολοκληρωμένη έρευνα. Παραβίαση άρθρου 5 (δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια) λόγω μη κατονομαζόμενης (κρυφής) κράτησης. Παραβίαση άρθρου 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής) για παρέμβαση στα δικαιώματα του κρατούμενου. Παραβίαση άρθρου 13 (δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα) αφού δεν είχε στη διάθεσή του αποτελεσματικό ένδικο μέσο για να διαμαρτυρηθεί.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3
Άρθρο 5
Άρθρο 8
Άρθρο 13
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο κ. Husayn είναι ένας Παλαιστίνιος ανιθαγενής ο οποίος γεννήθηκε το 1971 και κρατείται στις φυλακές της Ναυτικής Βάσης του Κόλπου του Γκουαντάναμο στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αρχικά θεωρήθηκε από τις αρχές των ΗΠΑ ως «τρίτος ή τέταρτος άνθρωπος στην ιεραρχία» της Αλ Κάιντα και συνελήφθη στο Faisalabad, Πακιστάν, τον Μάρτιο του 2002. Ήταν ύποπτος ότι ήταν ο εγκέφαλος πίσω από 11 επιθέσεις το Σεπτέμβριο του 2001 και υπολοχαγός του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Ήταν ο πρώτος ονομαζόμενος «Κρατούμενος υψηλής αξίας» (“HVD”) που κρατήθηκε από τη CIA κατά την έναρξη του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» τον οποίο κήρυξε ο Πρόεδρος Μπους. Δεν κατηγορήθηκε ποτέ για κανένα αδίκημα.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καθόρισε στην πρώτη υπόθεση του Husayn (Husayn (Abu Zubaydah) κατά Πολωνίας) ότι μετά τη σύλληψή του είχε κρατηθεί σε φυλακή της CIA στην Ταϊλάνδη πριν μετακινηθεί σε άλλη «κρυφή περιοχή» στην Πολωνία το Δεκέμβριο του 2002. Κρατούνταν εκεί μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2003. Ο ενάγων ισχυρίστηκε εν προκειμένω ότι είχε μεταφερθεί κρυφά από την Πολωνία στη φυλακή στο Γκουαντάναμο και στη συνέχεια στο Μαρόκο το 2004. Αργότερα μεταφέρθηκε στη Λιθουανία στις 17 ή 18 Φεβρουαρίου 2005 και από τη χώρα αυτή στο Αφγανιστάν στις 25 Μαρτίου 2006.
Σύμφωνα με τον προσφεύγοντα, υποβλήθηκε σε βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης απαγορευμένες από το άρθρο 3 της Σύμβασης καθ’ όλη τη διάρκεια της κράτησής του από τη CIA. Ο κ. Husayn περιέγραψε τη μεταχείρισή του και τις συνθήκες κράτησής του σε μαρτυρία του το 2006 στη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ICRC) και σε μερικώς αποχαρακτηρισμένες μεταγραφές αποδεικτικών στοιχείων ενώπιον του Στρατιωτικού Δικαστηρίου των ΗΠΑ το 2007.
Ανέφερε ότι οι ανακριτές του τοποθέτησαν μαύρο πανί πάνω από το πρόσωπό του και έριχναν νερό πάνω του, έτσι ώστε να μην μπορεί να αναπνεύσει, τον χτυπούσαν σε τοίχο και τον χαστούκισαν στο πρόσωπό του, έπαιζαν δυνατά μουσική ενώ βρίσκονταν σε κελί απομόνωσης και του στέρησαν το φαγητό και τον κρατούσαν τον γυμνό σε παγωμένες συνθήκες. Επεσήμανε στο δικαστήριο ότι οι ιατροί τον επανέφεραν στη ζωή τέσσερις φορές κατά τη διάρκεια των μηνών που τον ανέκριναν.
Ισχυρίστηκε επίσης ότι κρατήθηκε σε συνεχή απομόνωση. Δεν γνώριζε πού κρατούνταν και δεν έρχονταν σε επαφή με άλλα άτομα πρόσωπα παρά μόνο τους ανακριτές ή τους φρουρούς του.
Δήλωσε ότι πάσχει από πονοκεφάλους που τον τύφλωναν και εμφάνιζε έντονη ευαισθησία στον ήχο. Είχε περισσότερες από 300 τέτοιες κρίσεις μεταξύ 2008 και 2011 και σε κάποιο σημείο κατά τη διάρκεια της κράτησής του έχασε ένα μάτι.
Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης ανέφεραν το 2009 ότι η Λιθουανία ήταν μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης που φιλοξενούσε μυστική φυλακή της CIA, σε μια πρώην σχολή ιππασίας κοντά στην πρωτεύουσα Βίλνιους. Μια επακόλουθη έρευνα της Επιτροπής του Λιθουανικού Κοινοβουλίου διαπίστωσε ότι τα αεροσκάφη της CIA είχαν προσγειωθεί στη Λιθουανία το 2004, το 2005 και το 2006 και ότι η CIA και οι εγχώριες υπηρεσίες πληροφοριών είχαν ανακατασκευάσει δύο εγκαταστάσεις. Ωστόσο, το Κοινοβούλιο δεν μπόρεσε να καθορίσει εάν κρατούμενοι είχαν μεταφερθεί στα αεροσκάφη της CIA ή είχαν κρατηθεί στη μεγαλύτερη από τις δύο εγκαταστάσεις.
Τέλος, η έρευνα έδειξε ότι οι ανώτεροι Λιθουανοί αξιωματούχοι γνώριζαν σε γενικές γραμμές μόνο σχετικά με τη συνεργασία με τη CIA. Έρευνα του 2010 από το γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα σχετικά με κατάχρηση αξιωματούχων σε σχέση με τις υποτιθέμενες πράξεις της CIA έληξε το 2011 χωρίς καμία ποινική δίωξη. Η έρευνα ξεκίνησε ξανά το 2015 και συνεχίζεται μέχρις σήμερα.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο εξέτασε για πρώτη φορά τις αντιρρήσεις της κυβέρνησης ότι οι ισχυρισμοί του κ. Husayn αποτέλεσαν αναδιατύπωση των εκθέσεων έρευνας και των άρθρων των μέσων ενημέρωσης. Δεν υπήρξε καμία απόδειξη ότι η CIA τον είχε μεταφέρει στην Λιθουανία και τον κακομεταχειρίζονταν εκεί με γνώση των εγχώριων αρχών.
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η υπόθεση βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό σε περιστασιακά στοιχεία, σημειώνοντας ότι επιτράπηκε μόνο στον Αμερικανό νόμιμο εκπρόσωπο του Husayn, με άκρως απόρρητη άδεια ασφαλείας, να τον επισκεφτεί.
Τα αποδεικτικά στοιχεία περιλάμβαναν, ειδικότερα, την εκτελεστική σύνοψη της Έκθεσης του 2014 της Γερουσίας των ΗΠΑ σχετικά με τα βασανιστήρια της CIA, η οποία περιγράφει λεπτομερώς τις δραστηριότητες της CIA στο πρόγραμμα HVD τα τελευταία χρόνια 2001-2009. Το Δικαστήριο εξέτασε επίσης τη μαρτυρία του κ. Husayn στην έκθεση της Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού και τις δηλώσεις του προς το δικαστήριο αναθεώρησης κατάστασης των Μαχητών.
Επιπλέον, έλαβε υπόψη τις διεθνείς έρευνες, όπως τις τρεις Εκθέσεις του Εισηγητή του Συμβουλίου της Ευρώπης Dick Marty από την Ελβετία και επισκόπησε έγγραφά από τη CIA. Άκουσε τη μαρτυρία του γερουσιαστή Marty και δύο ειδικών σχετικά με το πρόγραμμα παράδοσης της CIA, του J.G.S., δικηγόρου και ερευνητή που συνεργάστηκε με τον Γερουσιαστή Marty και του κ Crofton Black, ερευνητή στο Γραφείο Διερευνητικής Δημοσιογραφίας και μιας βρετανική ΜΚΟ Reprieve, που εκπροσωπεί τα συμφέροντα κάποιων από τους κρατούμενους που κρατούνται στο Γκουαντάναμο.
Τα αποδεικτικά στοιχεία περιείχαν λεπτομέρειες για τον τρόπο με τον οποίο οι κρατούμενοι υπέστησαν κακομεταχείριση, την κίνηση των αεροπλάνων που είναι γνωστά ότι έχουν χρησιμοποιηθεί από τη CIA για πράξεις παράδοσης, πώς η CIA είχε πληρώσει ξένες κυβερνήσεις να φιλοξενήσουν κρατούμενους και πώς αναπτύχθηκε το πρόγραμμα με την πάροδο των ετών.
Ειδικότερα, η έκθεση της επιτροπής της αμερικανικής Γερουσίας για τα βασανιστήρια της CIA το 2014 έδωσε πληροφορίες σχετικά με τις ημερομηνίες και ώρες μεταφοράς και τα χρονοδιαγράμματα ανάκρισης των κρατουμένων της CIA. Μίλησε επίσης σαφώς για τη συνεργασία με τις εγχώριες αρχές και την παροχή εκατομμυρίων δολαρίων στις τελευταίες δείχνοντας έτσι τη εκτίμησή τους για την «υποστήριξή» τους στο πρόγραμμα έκτακτης παράδοσης της CIA.
Μια προσεκτική ανάγνωση της έκθεσης επέτρεψε στο Δικαστήριο να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το κέντρο κράτησης γνωστό ως εγκαταστάσεις Violet, ένας από τους χώρους κράτησης όπου κρατούνταν ο κ. Husayn, βρισκόταν στη Λιθουανία.
Με βάση το σύνολο του υλικού, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν σαφές ότι η Λιθουανία είχε φιλοξενήσει ένα κέντρο κράτησης της CIA από τις 17 ή 18 Φεβρουαρίου 2005 έως τις 25 Μαρτίου 2006 και ότι ο κ. Husayn κρατούνταν εκεί.
Οι αρχές της Λιθουανίας είχαν γνώση του σκοπού των δραστηριοτήτων της CIA στην επικράτειά της και είχαν συνεργαστεί. Πρέπει επίσης να ήταν σαφές ότι τέτοιες ενέργειες είχαν απειλήσει τα δικαιώματα του κ. Husayn. Συνολικά, οι ισχυρισμοί του εμπίπτουν εντός της δικαιοδοσίας της Λιθουανίας και θα μπορούσαν να καταστεί υπεύθυνη βάσει της Σύμβασης.
Άρθρο 3
Το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση της διαδικαστικής πτυχής του άρθρου 3, καθώς η Λιθουανία δεν είχε πραγματοποιήσει σωστή και ολοκληρωμένη έρευνα σχετικά με τον κ. Husayn. Η έρευνα είχε παραταθεί από τον Ιούνιο του 2010 και οι Εισαγγελείς αγνόησαν τις προτάσεις της Reprieve για την ανίχνευση πολιτών των ΗΠΑ που βρίσκονταν σε ένα από αυτά τα αεροπλάνα που είχαν προσγειωθεί στη Λιθουανία και των οποίων διέθεταν στοιχεία από τα διαβατήριά τους. Η επανέναρξη της έρευνας, η οποία περιελάμβανε αίτηση για νομική συνδρομή στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν σημείωσε σημαντική πρόοδο.
Όσον αφορά την ουσιαστική πτυχή του άρθρου 3, το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι ισχυρισμοί του κ. Husayn στο Δικαστήριο τον Μάρτιο του 2007 και στην έκθεση του Ερυθρού Σταυρού το 2007 έδωσε μια συγκλονιστική εικόνα για τη σκληρή μεταχείριση που είχε υποστεί υπό την επίβλεψη της CIA. Δεν είχε υποστεί τέτοια σοβαρή κακομεταχείριση στη Λιθουανία, αλλά τα προηγούμενα δεινά του έπρεπε να ληφθούν υπόψη κατά την εξέταση της κράτησής του εκεί.
Σε κάθε περίπτωση, στη Λιθουανία είχε επίσης βιώσει ένα εξαιρετικά σκληρό καθεστώς κράτησης, το οποίο, σύμφωνα με τα έγγραφα της CIA, συμπεριλάμβανε ως συνήθη πρακτική τη χρήση κουκούλας, την απομόνωσή του, τη συνεχή χρήση αλυσίδων στα πόδια του και την έκθεση του σε θόρυβο και φως.
Αυτές οι συμπεριφορές ισοδυναμούσαν με απάνθρωπη μεταχείριση κατά την έννοια της Σύμβασης, την οποία η Λιθουανία επέτρεψε μέσω της συνεργασίας της με τη CIA. Επιπλέον, είχε επιτρέψει την εξαγωγή του από τη χώρα και τον εξέθεσε σε έναν προβλεπόμενο σοβαρό κίνδυνο περαιτέρω κακομεταχείρισης.
Άρθρο 5
Η Λιθουανία είχε επιτρέψει στη CIA να μεταφέρει τον κ. Husayn από και προς τη χώρα και να κρατείται σε μυστική τοποθεσία. Η μη κατονομαζόμενη κράτηση αποτελούσε πλήρη άρνηση των εγγυήσεων της Σύμβασης και σοβαρή παραβίαση του άρθρου 5.
Άρθρο 8
Η παρέμβαση στα δικαιώματα του κ. Husayn είχε πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο μιας θεμελιωδώς παράνομης και μυστικής κράτησης. Δεν υπήρξε καμία δικαιολογία σύμφωνα με το άρθρο 8 και τα δικαιώματά του σύμφωνα με το άρθρο 8 είχαν παραβιαστεί.
Άρθρο 13
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι είχε ήδη διαπιστώσει ότι η έρευνα σχετικά με τους ισχυρισμούς του κ. Husayn δεν ανταποκρίνονται στα πρότυπα της σύμβασης. Επίσης, δεν είχε στη διάθεσή του αποτελεσματικό ένδικο μέσο για να διαμαρτυρηθεί για παραβιάσεις των δικαιωμάτων του. Υπήρξε παραβίαση του άρθρου 13, σε συνδυασμό με το άρθρο 3.
Άρθρο 46
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η Λιθουανία είχε ζητήσει κάποια νομική βοήθεια από αξιωματούχους των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της επανεξέτασης της έρευνας. Ωστόσο, συνέστησε να προβεί η χώρα σε περαιτέρω παραστάσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες ώστε να καταργηθούν ή, τουλάχιστον, να περιοριστούν οι επιπτώσεις των παραβιάσεων επί των δικαιωμάτων του προσφεύγοντος.
Επιπλέον, η επανέναρξη της εγχώριας έρευνας θα πρέπει να ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατό μετά την εξακρίβωση των περιστάσεων κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, κράτησής του και απομάκρυνσης του κ. Husayn από τη Λιθουανία.
Η έρευνα θα πρέπει επίσης να έχει ως στόχο να επιτρέψει στις εγχώριες αρχές να εντοπίζει και, κατά περίπτωση, να τιμωρεί τους υπεύθυνους.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Λιθουανία οφείλει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 100.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 30.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
