Οι αιχμηρές αναφορές στο πλαίσιο της υπεράσπισης της επαγγελματικής τιμής και το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Ali Çetin κατά Τουρκίας της 19-06-2017 (αριθμ. προσφ. 30905/09)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ελευθερία έκφρασης σε αίτηση προς την Διοίκηση. Ποινική καταδίκη απολυθέντος λογιστή εξαιτίας των εκφράσεων που χρησιμοποίησε εναντίον του διενεργήσαντος φορολογικό έλεγχο στο ίδρυμα που εργάζετο. Χαρακτήρισε τον επιθεωρητή της εφορίας με δυσφημιστικές τοπικές φράσεις και λέξεις. Καταδικάστηκε με μικρή ποινή (7 μέρες φυλάκιση και πρόστιμο) από τα ρωσικά δικαστήρια για προσβολή δημοσίου υπαλλήλου.
Το ΕΔΔΑ παρατήρησε ότι οι σχολιασμοί του προσφεύγοντος διατυπώθηκαν σε επιστολή η οποία επισυνάφθηκε στην αίτησή του, σκοπός της οποίας ήταν να αμφισβητήσει την αναφορά, που του είχε προκαλέσει σοβαρές επαγγελματικές επιπτώσεις και δεν διατυπώθηκαν με σκοπό να λάβουν ευρεία έκταση και να δημοσιευτούν στο ευρύ κοινό. Ακόμα δε και όταν η κύρωση είναι η ελαφρύτερη δυνατή, εντούτοις συνιστά ποινική κύρωση και το Στρασβούργο κατέληξε ότι η καταδίκη του κ. Çetin αποτελούσε δυσανάλογη παρέμβαση στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης και ότι αυτή η παρέμβαση δεν ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία» σύμφωνα με την έννοια του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Ali Çetin, είναι Τούρκος υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1954 και ζει στην Άγκυρα (Τουρκία). Το 2003 το Τουρκικό Ίδρυμα για την Προστασία του Περιβάλλοντος (Türkiye Çevre Koruma Vakfı), στο οποίο ο προσφεύγων εργάζετο ως λογιστής, ελέγχετο από τις φορολογικές αρχές. Στην αναφορά του επιθεωρητή καταγράφηκαν παρατυπίες στους λογαριασμούς. Ως αποτέλεσμα ήταν να απολυθεί ο λογιστής κ. Çetin.
Ο προσφεύγων αμφισβήτησε την αναφορά των φορολογικών αρχών με επιστολή την οποία απέστειλε στη Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων, ζητώντας τη διαγραφή ορισμένων αποσπασμάτων τα οποία, κατά την άποψή του, ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο τη καριέρα του, και ισχυρίστηκε ότι η έκθεση είχε συνταχθεί υποκειμενικά και περιείχε νομικά σφάλματα. Ο ίδιος επισύναψε στην αλληλογραφία του επιστολή που είχε στείλει προηγουμένως στο Τουρκικό Ίδρυμα Περιβαλλοντικής Προστασίας, στην οποία κατηγορούσε τον επιθεωρητή ότι ενήργησε σαν να εξέδιδε ένα «fatwa» (απόφαση που εκδίδεται από μια αρμόδια θρησκευτική αρχή, η οποία απαντάει σε ερώτηση σχετικά με το ισλαμικό δίκαιο) και συγκρίνοντάς τον έμμεσα με τον «Bekçi Murtaza» (φανταστικό ήρωα της τουρκικής λογοτεχνίας, που θέτει τις δικές του αρχές και αλήθειες πάνω από όλα και επιδιώκει να τις επιβάλει σε άλλους). Ο επιθεωρητής υπέβαλλε μήνυση κατά του κ. Çetin για προσβολή δημόσιου υπαλλήλου.
Το 2008 ο κ. Çetin καταδικάστηκε από το ποινικό δικαστήριο της Άγκυρας σε επτά ημέρες φυλάκισης και σε καταβολή προστίμου ύψους 164 ευρώ επειδή ορισμένες εκφράσεις που χρησιμοποιήθηκαν στην επιστολή του κ. Çetin μπορούσαν να δυσφημίσουν τον επιθεωρητή, ιδίως μέσω των παραπάνω όρων «fatwa» και «Bekçi Murtaza». Στη συνέχεια, η ποινή φυλάκισης μετατράπηκε σε πρόστιμο και ο προσφεύγων υποχρεώθηκε να καταβάλλει το συνολικό ποσό των 195 ευρώ. Η απόφαση αυτή κατέστη αμετάκλητη.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Ο κ. Çetin καταδικάστηκε, ιδίως, για το λόγο ότι είχε εκφραστεί ως εξής σε επιστολή που επισυνάφθηκε στην αίτησή του προς την Διοίκηση: «… Είναι ασυμβίβαστο με τη σοβαρότητα της θέσης που καταλαμβάνουν και την αμεροληψία [που απαιτείται] … ότι άτομα τα οποία δεν έχουν εξουσία να εκδώσουν «fatwa», ενεργώντας με τη νοοτροπία ενός «Bekçi Murtaza»».
Το ΕΔΔΑ επισήμανε ότι ο κ. Çetin προσπαθούσε να εκφράσει τις προσωπικές του απόψεις και οι δηλώσεις του ήταν εκτιμήσεις/κρίσεις. Τα αμφιλεγόμενα σχόλια έγιναν σε συγκεκριμένο πλαίσιο, στα επαγγελματικά πλαίσια μεταξύ του κ. Çetin και του Επιθεωρητή σχετικά με μια έκθεση που εκπόνησε ο τελευταίος βάσει της ιδιότητάς του ως δημόσιος υπάλληλος, και ορισμένα αποσπάσματα της οποίας είχαν ως αποτέλεσμα τον τερματισμό της σύμβασης εργασίας του κ. Çetin. Στην αίτησή του, ο κ. Çetin ζητούσε τη διαγραφή ορισμένων αποσπασμάτων της έκθεσης, τα οποία κατά την γνώμη του, θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την καριέρα του. Συνέκρινε τη νοοτροπία του συγγραφέα της έκθεσης με εκείνη ενός φανταστικού χαρακτήρα της τουρκικής λογοτεχνίας. Συνεπώς, τα σχόλια δεν διατυπώθηκαν στο πλαίσιο ανοιχτής συζήτησης για θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Ήταν κριτικές οι οποίες πραγματοποιήθηκαν ως αντίδραση σε μια έκθεση που είχε προκαλέσει άμεση και αδιαμφισβήτητη βλάβη στον κ. Çetin.
Το Δικαστήριο δέχθηκε ότι η σύγκριση του επιθεωρητή με ένα τέτοιο φανταστικό χαρακτήρα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ενοχλητική. Παρόλα αυτά, έκρινε ότι καταδίκη του κ. Çetin έπρεπε να αναλυθεί υπό το φως του πλαισίου εντός του οποίου εκφράστηκαν τα αμφισβητούμενα σχόλια. Σύμφωνα με τα παραπάνω, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι σχολιασμοί αυτοί διατυπώθηκαν σε επιστολή η οποία επισυνάφθηκε στην αίτησή του, σκοπός της οποίας ήταν να αμφισβητήσει την αναφορά, η οποία είχε προκαλέσει σοβαρές επαγγελματικές επιπτώσεις στον κ. Çetin. Επομένως, δεν διατυπώθηκαν με σκοπό να λάβουν ευρεία έκταση και να δημοσιευτούν στο ευρύ κοινό αλλά αντιθέτως είχαν ως αποδέκτη μόνο τις αρμόδιες αρχές σε εθνικό επίπεδο, κυρίως της Γενικής Διεύθυνσης Ιδρυμάτων και του Ιδρύματος στο οποίο εργάζονταν ο κ. Çetin. Λαμβάνοντας υπόψη τη φύση των προβληθέντων σχολίων και το πλαίσιο στο οποίο διαδόθηκαν, το ΕΔΔΑ δεν ικανοποιήθηκε από τους λόγους που επικαλέστηκαν οι εθνικές αρχές στην καταδίκη του κ. Çetin και δεν πείστηκε ότι οι λόγοι ήταν «συναφείς και επαρκείς» για τους σκοπούς του άρθρου 10 § 2 της Σύμβασης.
Το Δικαστήριο επανέλαβε επίσης ότι, ακόμη και όταν η κύρωση ήταν η ελαφρύτερη δυνατή, εντούτοις συνιστούσε ποινική κύρωση και, εν πάση περιπτώσει, το γεγονός αυτό δεν αρκούσε από μόνο του για να δικαιολογήσει παρέμβαση στην ελευθερία της έκφρασης του κ. Çetin. Πράγματι, το Δικαστήριο είχε τονίσει σε πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες η παρέμβαση στην ελευθερία της έκφρασης μπορεί να έχει δυσμενές αποτέλεσμα στην άσκηση της εν λόγω ελευθερίας, ο κίνδυνος ότι η σχετικά μετριοπαθής φύση του προστίμου δεν αρκούσε.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η καταδίκη του κ. Çetin αποτελούσε δυσανάλογη παρέμβαση στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης και ότι αυτή η παρέμβαση δεν ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία» σύμφωνα με την έννοια του άρθρου 10 της Σύμβασης. Επομένως υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 10 της Σύμβασης. Δεδομένου δε ότι ο προσφεύγων δεν είχε υποβάλει αξίωση για δίκαιη ικανοποίηση, το Δικαστήριο δεν επιδίκασε κανένα ποσό.
