Η ποινική τιμωρία εκδότη βιβλίου που είχε ως θέμα την εξαφάνιση δημοσιογράφου και η ελευθερία της έκφρασης

ΑΠΟΦΑΣΗ 

Fatih Taş κατά Τουρκίας (5) της 04.09.2018 (αριθ. προσφ. 6810/09)

βλ. εδώ 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ποινική καταδίκη εκδότη βιβλίου για δημόσια δυσφήμιση της Δημοκρατίας της Τουρκίας. επειδή ασκούσε σκληρή κριτική στις αρχές και υποστήριζε ότι εξαφανισθείς δημοσιογράφος είχε απαχθεί από κρατικούς φρουρούς. Το ΕΔΔΑ καταδίκασε την Τουρκία για παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης γιατί οι εθνικές αρχές δεν είχαν προβεί σε εξισορροπητικές ενέργειες, σύμφωνα με τα κριτήρια που έχει καθορίσει η νομολογία του Δικαστηρίου, ανάμεσα στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία εκφράσεως και των επιδιωκόμενων θεμιτών σκοπών. Δεν θεώρησε δε το βιβλίο ως «αδικαιολόγητα προσβλητικό» ούτε ήταν ενθαρρυντικό για  τη βία ή το μίσος.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 10

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων, Fatih Taş, είναι Τούρκος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1979 και ζει στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τη διάρκεια των γεγονότων ήταν εκδότης και ο ιδιοκτήτης μιας εκδοτικής εταιρείας.

Τον Απρίλιο του 2004, η εκδοτική εταιρεία του δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο Kayıpsın diyorlar («Λένε ότι εξαφανίστηκες») σχετικά με τις συνθήκες που περιβάλλουν την εξαφάνιση ενός δημοσιογράφου (N.B.) το 1994. Ο συγγραφέας ισχυρίστηκε ότι ο εν λόγω δημοσιογράφος είχε απαχθεί από τους φρουρούς του χωριού και από δυνάμεις που διέκειντο αρνητικά στους αντάρτες ενώ βρίσκονταν στο Siverek (πόλη της ΝΑ Τουρκίας) όπου εργάζονταν πάνω σε έκθεση αναφοράς σχετικά με μια έρευνα.

Τον Ιούλιο του 2004, μετά από έγκριση του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ο Εισαγγελέας άσκησε ποινική δίωξη στον κ. Taş για προσβολή της Τουρκικής Δημοκρατίας, βάσει του άρθρου 159 § 1 του Ποινικού Κώδικα όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο. Στη συνέχεια, τον Οκτώβριο του 2005, το ποινικό Δικαστήριο καταδίκασε τον κ. Taş σε φυλάκιση έξι μηνών σύμφωνα με το άρθρο 301 § 1 του νέου Ποινικού Κώδικα, το οποίο είχε τεθεί σε ισχύ την 1η Ιουνίου 2005. Η απόφαση αυτή ακυρώθηκε από το Ακυρωτικό Δικαστήριο με τον ισχυρισμό ότι δεν εφαρμόστηκε στην υπόθεση η πιο ευνοϊκή ποινική διάταξη.

Ο προσφεύγων  τελικά τον Νοέμβριο του 2008 όφειλε να καταβάλει χρηματική ποινή ύψους 1.650 τουρκικών λιρών σύμφωνα με το άρθρο 159 § 1 του πρώην ποινικού κώδικα. Το Ποινικό Δικαστήριο έκρινε ότι το περιεχόμενο του βιβλίου ισοδυναμούσε με δημόσια δυσφήμιση της Δημοκρατίας της Τουρκίας. Μετά από αναίρεση του κ. Taş, η υπόθεση απερρίφθη ως απαράδεκτη λόγω παραγραφής.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης)

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι ποινικές διαδικασίες  εναντίον του προσφεύγοντος αποτελούσαν παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματός του στην ελευθερία έκφρασης. Η παρέμβαση είχε προβλεφθεί από το νόμο, στο άρθρο 301 του νέου ποινικού κώδικα και στο άρθρο 159 του πρώην ποινικού κώδικα. Όσον αφορά την ποιότητα του νόμου, το Δικαστήριο επανέλαβε τις αμφιβολίες του σχετικά με την προβλεψιμότητα των εν λόγω άρθρων. Στην απόφασή του Altuğ Taner Akçam κατά Τουρκίας, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το άρθρο 301 του νέου Ποινικού Κώδικα δεν πληροί την απαίτηση της ποιότητας του νόμου καθώς η διατύπωση ήταν υπερβολικά ευρεία και αόριστη, αποτελούσε συνεχή απειλή για την άσκηση της ελευθερίας της έκφρασης και δεν επέτρεπε στα άτομα να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά τους και να προβλέπουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Το Δικαστήριο είχε επίσης διαπιστώσει ότι η προϋπόθεση να ληφθεί πρώτα άδεια από τον Υπουργό Δικαιοσύνης ώστε να ασκηθεί δίωξη δυνάμει της άδειας αυτής δεν παρείχε αξιόπιστη και συνεχή εγγύηση κατά της καταχρηστικής εφαρμογής της, δεδομένου ότι η αλλαγή στην πολιτική κατάσταση μπορούσε να επηρεάσει τη θέση του Υπουργού Δικαιοσύνης και να ανοίξει το δρόμο για αυθαίρετες διώξεις. Σε άλλες υποθέσεις το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι ενδέχεται να προκύψουν σοβαρές αμφιβολίες ως προς το κατά πόσο οι προσφεύγοντες θα μπορούσαν να προσβλέψουν ότι θα κατηγορούνταν βάσει του άρθρου 159 του πρώην ποινικού κώδικα ή του άρθρου 301 του νέου Ποινικού Κώδικα, λόγω του ευρέος πεδίου των όρων που χρησιμοποιούνται στις διατάξεις αυτές. Το δικαστήριο δέχθηκε ότι η παρέμβαση είχε επιδιώξει τους νόμιμους στόχους της προστασίας της δημόσιας και εθνικής ασφάλειας.

Όσον αφορά την αναγκαιότητα της παρέμβασης, το Δικαστήριο επισήμανε ότι το εν λόγω βιβλίο αφορούσε τα περιστατικά υπό τα οποία ένας δημοσιογράφος είχε εξαφανιστεί, θέμα αναμφισβήτητα δημόσιου ενδιαφέροντος. Αφού μελέτησε τα χωρία του βιβλίου στα οποία αναφέρθηκαν τα εγχώρια δικαστήρια για τη καταδίκη του κ. Taş σημείωσε ότι, αν και σίγουρα περιείχαν κριτική στις κρατικές αρχές, ήταν μερικές φορές σκληρή και υπερβολική, δεν ήταν σε καμία περίπτωση «αδικαιολόγητα προσβλητική» και δεν ενθάρρυνε τη βία ή το μίσος, το οποίο, κατά την άποψη του Δικαστηρίου, ήταν το βασικό στοιχείο που έπρεπε να ληφθεί υπόψη. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι ποινικές διαδικασίες ήταν πιθανό να επηρεάσουν την επιθυμία του κ. Taş να εκφράσει τις απόψεις του επί ζητημάτων δημόσιου συμφέροντος, δεν είχαν αποδείξει πιεστική κοινωνική ανάγκη και, εν πάση περιπτώσει, δεν υπήρξαν αναλογικές προς τους επιδιωκόμενους νόμιμους σκοπούς. Συνεπώς, δεν ήταν απαραίτητες σε μια δημοκρατική κοινωνία. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εθνικές αρχές δεν είχαν προβεί σε εξισορροπητικές ενέργειες , σύμφωνα με τα κριτήρια που έχει καθορίσει η νομολογία του Δικαστηρίου, ανάμεσα στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία εκφράσεως και των επιδιωκόμενων θεμιτών σκοπών.

Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10 της Σύμβασης.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Τουρκία πρέπει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 2.500 ευρώ για ηθική βλάβη.

Άρθρο 46 (δεσμευτική ισχύς και εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι παραβιάσεις του δικαιώματος που εγγυάται το άρθρο 10 της Σύμβασης σε υποθέσεις σχετικά με τη διαδικασία που ασκήθηκε βάσει του άρθρου 159 του πρώην ποινικού κώδικα και του άρθρου 301 του Νέου Ποινικού Κώδικα προέκυπτε από ένα πρόβλημα που σχετίζεται με την εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων κατά τρόπο ασυμβίβαστο προς τα κριτήρια που θέτει η νομολογία του Δικαστηρίου. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η εναρμόνιση του οικείου εθνικού δικαίου με το άρθρο 10 της Σύμβασης και τη νομολογία του Δικαστηρίου θα αποτελούσε κατάλληλη μορφή εκτέλεσης η οποία θα έθετε ένα τέλος  στις διαπιστωθείσες παραβιάσεις(επιμέλεια echrcaselaw.com).